Wojna domowa w Rzeczypospolitej (1704–1709)
 |
Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji. |
Wojna domowa w Polsce w latach 1704–1706 – część większego konfliktu w Europie, III wojny północnej. Zmagania pomiędzy konfederacją sandomierską, wierną Augustowi II Mocnemu, a konfederacją warszawską, wierną Stanisławowi Leszczyńskiemu. Wojna została zakończona krótkotrwałym zwycięstwem Leszczyńskiego (pokój w Altranstädt).
| III wojna północna | |||
| Czas |
1704–1706 | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium | |||
| Wynik | |||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Preludium edytuj
W 1700 roku August II, w przymierzu Elektoratu Saksonii z Carstwem Rosyjskim, wznowił wojnę ze Szwecją o Inflanty. W serii krwawych bitew m.in. pod Kliszowem w 1702 roku Szwedzi rozgromili siły Rzeczypospolitej, opanowując prawie cały kraj. W czerwcu 1703 August II zwołał sejm ekstraordynaryjny do Lublina, gdzie musiał stawić czoło silnej opozycji, niezadowolonej z jego rządów. Król otwarcie wystąpił przeciwko przywódcy opozycji prymasowi Michałowi Stefanowi Radziejowskiemu, nakazał też porwanie królewiczów Jakuba i Konstantego Sobieskich.
Opozycyjne w stosunku do króla Augusta II kręgi szlachty zawiązały wówczas zbrojną konfederację w Warszawie, zaś na zjeździe w styczniu 1704 ogłoszono detronizację Augusta II. Wykorzystał to niezwłocznie Karol XII i wyszukał sobie nowego króla Polski w osobie młodego wojewody poznańskiego, Stanisława Leszczyńskiego, po czym 12 lipca 1704 sejm elekcyjny w postaci niewielkiego zgromadzenia szlachty, w otoczonym przez wojska szwedzkie Arvida Horna obozie podwarszawskim, dokonała jego formalnego wyboru na króla polskiego.
Wojna domowa edytuj
Dotychczasowy król Polski, August II, nie miał jednak zamiaru abdykować. W maju 1704 doprowadził do zawiązania konfederacji sandomierskiej, grupującej jego zwolenników, ogłosił pospolite ruszenie obronne i 30 sierpnia, w Narwie zawarł w imieniu Rzeczypospolitej traktat sojuszniczy z Carstwem Rosyjskim Piotra I, od tego momentu Polska była formalnie w stanie wojny ze Szwecją.
W kraju zaczęła rozwijać się wojna domowa pomiędzy zwolennikami saskiego Augusta II i Stanisława Leszczyńskiego, zgodnie z powiedzeniem: Jedni do Sasa, drudzy do Lasa. Augustowi udało się odbić Warszawę, jednak już po dwóch miesiącach wycofał się do Saksonii. W listopadzie 1704 roku doszło do bitwy pod Poniecem. W 1705 powrócił do Polski, odbył nawet tzw. radę grodzieńską, na której uzyskał powszechne poparcie większości senatorów. 13 lutego 1706 spóźnił się na plac boju i poniósł klęskę w bitwie pod Wschową.
Krótkotrwałe zwycięstwo Leszczyńskiego edytuj
Gdy Szwedzi zagrozili całkowitym podbojem Elektoratu Saksonii August II Mocny zrzekł się korony polskiej na rzecz Stanisława Leszczyńskiego we wrześniu 1706 na mocy pokoju w Altranstädt. Jeszcze w piątym tygodniu po zawarciu rozejmu, 29 października 1706 armia Augusta II pokonała Szwedów w bitwie pod Kaliszem, ta mała bitwa nie zmieniła jednak warunków pokoju w Altranstädt.
Warunki te zmieniła znacznie większa bitwa. W 1708 roku król szwedzki, Karol XII, zdecydował się na rozprawę z Rosją i poprowadził swe armie na wschód. Lecz tam Szwedzi ponieśli 8 lipca 1709 druzgocącą klęskę w bitwie pod Połtawą. Rozpoczęli wtedy szybki odwrót również z terenów Rzeczypospolitej, a wraz z nimi emigrowali ich poplecznicy i zwolennicy Stanisława Leszczyńskiego.
W tej sytuacji August II Mocny w 1709 wrócił do kraju, jakby zapominając, że kilka lat wcześniej zrzekł się w uroczystym ślubowaniu polskiej korony królewskiej. Zaczął swe nowe rządy od zawarcia z Piotrem I traktatu w Toruniu 20 października 1709. Car zobowiązał się utrzymać go swoją potęgą na tronie polskim: ...i zarówno udzielać mu pomocy wojskowej, jak iść mu zawsze na rękę w Rzeczypospolitej Polskiej dobremi usługami.
Powrót Augusta na tron zatwierdziła Walna Rada Warszawska 1710 roku. W 1715 doszło do kolejnej walki z Sasami (Konfederacja tarnogrodzka).
