Wikipedia

Wojna polsko-niemiecka (1028–1031)

wojna między królem polskim Mieszkiem II a królem niemieckim i cesarzem rzymskim Konradem II w latach 1028–1031

Wojna polsko-niemiecka w latach 1028–1031 – konflikt zbrojny pomiędzy królem polskim Mieszkiem II Lambertem a królem niemieckim i cesarzem rzymskim Konradem II Salickim toczony w latach 1028–1031.

Wojna polsko-niemiecka w latach 1028–1031
Wojna polsko-niemiecka
Ilustracja
Państwo Mieszka II w pierwszym okresie panowania (1025–1031) odziedziczone po Bolesławie Chrobrym
Czas

1028–1031

Miejsce

Saksonia (Miśnia), Bawaria(inne języki) (Austria), Łużyce (Łużyce, Milsko), Grody Czerwieńskie, Morawy?, Słowaczyzna?

Terytorium

Święte Cesarstwo Rzymskie (Królestwo Niemieckie), Królestwo Polskie

Przyczyna

Bezpośrednia:
Wsparcie antycesarskiej opozycji w Rzeszy i napad zbrojny na Saksonię przez Mieszka II w 1028 roku
Pośrednia:
Dążenia elit Rzeszy do podporządkowywania sobie Polski

Wynik

• Klęska Polski
• Utrata Łużyc, Milska, Grodów Czerwieńskich i prawdopodobnie Moraw oraz Słowaczyzny
• Ucieczka Mieszka II i przechwycenie władzy przez Bezpryma
• Pokój w Merseburgu (1032)
• Utrata statusu Królestwa, Polska staję się z powrotem Księstwem

Strony konfliktu
I Rzesza (Niemcy)

Królestwo Węgier (od 1031)

Wielkie Księstwo Kijowskie (od 1030) 		Królestwo Polskie
Królestwo Węgier (do 1031)
Dowódcy
Konrad II Salicki
Brzetysław I
Stefan I Święty (od 1031)
Jarosław I Mądry (od 1030) 		Mieszko II Lambert
Stefan I Święty (do 1031)
brak współrzędnych

Bezpośrednim powodem był najazd Mieszka II na Saksonię, margrabstwo Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Kluczowym punktem wojny i de facto jej ostatecznym końcem był atak wojsk cesarskich i ruskich na Polskę w 1031 roku, po którym Mieszko musiał uciekać z kraju, a władzę objął jego starszy brat Bezprym. Formalnym końcem konfliktu był uzgodniony w 7 lipca 1032 traktat pokojowy na zjeździe w Merseburgu[1][2][3].

Tło i geneza edytuj

 
Państwo polskie z lat 1018–1031 za Bolesława Chrobrego i Mieszka II według prof. Stanisława Zakrzewskiego („Bolesław Chrobry Wielki”, 1925)
 
Księżna Matylda(inne języki) wręcza księgę liturgiczną Mieszkowi II

Sytuacja polityczna Polski edytuj

Po śmierci Bolesława Chrobrego w 1025 roku nowym władcą Polski został jego drugi syn Mieszko II Lambert, ku niezadowoleniu jego dwóch braci. Zarówno, pominięty przez ojca, starszy syn Bezprym, jak i młodszy Otto Bolesławowic zgłaszali pretensje do udziału we władzy. Mieszko II natychmiast koronował się na drugiego króla Polski, co nie zostało entuzjastycznie przyjęte w Niemczech, gdzie wśród tamtejszych elit nie podobała się wizja niezależnego od cesarstwa silnego Królestwa Polskiego.

Mieszko odziedziczył rozległe państwo, będące efektem wieloletnich konfliktów prowadzonych przez Chrobrego z praktycznie wszystkimi sąsiadami. Polska obejmowała swym zasięgiem Łużyce, do których pretensje zgłaszało Cesarstwo, Grody Czerwieńskie, które starała się odzyskać Ruś Kijowska i być może Morawy, które chcieli odzyskać Czesi (o ile nie odzyskali ich wcześniej). Niezależne od ok. 1005 roku pogańskie Pomorze Zachodnie oraz ludność Prus i Połabia, pamiętający próby zawładnięcia nimi przez Bolesława, wrogo odnosili się do chrześcijańskiego państwa piastowskiego. Także stosunki z Węgrami po wojnach toczonych za panowania jego ojca również były wrogie. Mieszko miał więc na wszystkich granicach samych wrogów, rosła też liczba przeciwników w kraju, poza wymienionymi wcześniej zazdrosnymi braćmi, była także rosnąca klasa możnowładców, niechętna silnej scentralizowanej władzy, ludność pogańska, buntująca się przeciwko chrystianizacji prowadzonej przez instytucje kościelną, zarządzaną w wówczas dużej mierze przez obcokrajowców nie znających rodzimego języka i wczesnopiastowska armia, utrzymująca się głównie z łupów zdobywanych w zwycięskich kampaniach.

Pomimo niekorzystnego położenia Mieszko próbował kontynuować mocarstwową politykę Chrobrego, mieszając się między innymi wewnętrzne sprawy Rzeszy, nawiązując współpracę z tamtejszą antycesarską opozycją, podkreślając przez to swoją niezależność[1][4][5][6].

Sytuacja polityczna w Rzeszy edytuj

Po śmierci Henryka II, 8 września 1024 roku w Moguncji na nowego króla niemieckiego został wybrany i koronowany Konrad II z dynastii salickiej. Choć wybór był jednogłośny, to kilku wasali zwlekało ze złożeniem hołdu nowemu władcy. Wśród nich znajdował się książę Lotaryngii(inne języki) (Lotaryngia). W 1026 roku Konrad II udał się do Italii na cesarską koronację. Jego nieobecność w Niemczech zwiększyła aktywność opozycji, skupioną wokół księcia szwabskiego Ernesta II i ksiącia Górnej Lotaryngii Fryderyka II lotaryńskiego. Przeciwnicy Konrada II próbowali znaleźć przychylność w zagranicznych dworach: m.in. u króla francuskiego Roberta II Pobożnego, proponując mu zajęcie Lotaryngii.

Prawdopodobnie chcieli pozyskać także Mieszka II. Dowodem tych starań była księga modlitewna przysłana Mieszkowi około 1027 przez Matyldę szwabską(inne języki) (żonę Fryderyka II lotaryńskiego, córkę Hermanna II(inne języki), księcia Szwabii(inne języki) z bocznej linii dynastii Konradynów). Tzw. Kodeks Matyldy zawierał m.in. całostronicową miniaturę przedstawiającą księżnę wręczającą księgę siedzącemu na krześle tronowym królowi. Do daru dołączono list dedykacyjny Matyldy zawierający wiele cennych, choć zapewne przesadzonych informacji na temat władcy Polski. Matylda nazwała go wybitnym królem, poświęconym wzorem ojca szerzeniu chrześcijaństwa. Chwaliła zasługi Mieszka w budowaniu nowych kościołów, jak również znajomość łaciny i niezwykle rzadkiej w tych czasach greki. W księdze tej znalazł się najwcześniejszy zapis nutowy na ziemiach polskich: neumy na marginesie sekwencji Ad celebres rex cęlice. Wszystko wskazuje na to, że dar wywołał spodziewany efekt, a Mieszko obiecał podjąć działania zbrojne. Wyprawę wojenną mającą wspomóc opozycję zaczęto przygotowywać jesienią 1027 roku. W połowie tego samego roku Konrad II powrócił do kraju i podjął walkę z buntownikami. Pokonał, a następnie uwięził i pozbawił władztwa Ernesta szwabskiego. Dopiero wtedy, gdy w Niemczech walki już dogasały, z wyprawą ruszył Mieszko II[3][5][6][7].

Przebieg edytuj

 
Wojownik piastowski

Wyprawa Mieszka II na Saksonię (1028) edytuj

W styczniu 1028 roku wojska polskie najechały Saksonię. Drużyna Mieszka uderzyła na Miśnię (gdzie prawdopodobnie rządziła siostra Piasta, margrabina Regelinda). Poza łupami, uprowadzono znaczą liczbę jeńców, w tym pojmanego biskupa Brandenburgi, Luizona, który prawdopodobnie zmarł w polskiej niewoli. Zniszczenia miały być tak wielkie, że według saskich źródeł „po przejściu wojsk Mieszka, trawa nie chciała rosnąć”. Mieszko II uzyskał w walkach pomoc hrabi Zygfryda, syna margrabiego marchii wschodniej Hodona. Atutem Mieszka było wykorzystywanie antagonizmów pomiędzy panami niemieckimi[5][8][9][10][11].

Wyprawa Konrada II na Polskę (1029) edytuj

Cesarz oskarżył polskiego władcę o bezprawną koronację i ogłosił go uzurpatorem. Mimo traktatu, który miał zapewnić pokój między Polską a Niemcami, Konrad II wkrótce zorganizował wyprawę odwetową przeciwko Mieszkowi. Najazd dotyczyć musiał także ziem słowiańskiego plemienia Wieletów, w październiku 1028 roku na zjazd państwowy w Pöhlde(inne języki) przybyło ich poselstwo, prosząc cesarza o ochronę przed napadami Mieszka II i obiecując wsparcie w walce z władcą Polski. Jesienią 1029 roku wojska Konrada II wkroczyły na Łużyce i rozpoczęły oblężenie Budziszyna, ale armia niemiecka nie otrzymała obiecanej w wcześniej pomocy od Wieletów, którzy ostatecznie sprzymierzyli się z Mieszkiem i wyprawa nie powiodła się – polska załoga mimo dużych strat utrzymała gród. Zagrożony od południa przez Węgrów cesarz został zmuszony do odwrotu[5][8][9][10][11].

Koalicja antymieszkowska (1030–1031) edytuj

 
Cesarz rzymski i Król niemiecki Konrad II Salicki
 
Książę czeski Brzetysław I
 
Król węgier Stefan I Święty
 
Wielki książę kijowski Jarosław I Mądry
Przywódcy koalicji antymieszkowskej w 1031 roku

Prawdopodobnie po przejęciu władzy przez Mieszka II jego dwaj bracia przez krótki czas wciąż przebywali w Polsce. Wkrótce zarówno Otto, jak i Bezprym znaleźli się poza granicami kraju. Albo zostali wygnani przez Mieszka II, kiedy wykrył, że spiskowali oni przeciw niemu z cesarzem Konradem II, albo opuścili Polskę dobrowolnie. Według jednej hipotezy Otto udał się do Niemiec (zapewne do swej siostry, wspomnianej wcześniej Regelindy[12]), a Bezprym na Ruś[13]. Prawdopodobnie to Bezprym wykorzystał jako pierwszy trudną sytuacje Mieszka II (a także według jednej z hipotez, zmontował zwróconą przeciwko niemu koalicję niemiecko-ruską). Niemcy poparli prawdopodobnie Ottona w jego pretensjach do tronu polskiego, zaś Rusini (Rusowie) Bezpryma[3][14]. Według innej obaj udali się, zapewne w 1029 roku, na Ruś, gdzie poinformowali księcia ruskiego Jarosława Mądrego o słabości militarnej państwa polskiego i skłonili go do ataku i odbicia utraconych wcześniej w trakcie wyprawy na Ruś terytoriów oraz być może dokonania osobistej zemsty za zgwałcenie i uprowadzenie przez Bolesława Chrobrego swojej siostry Przedsławy, a następnie pośredniczyli w zawarciu sojuszu z cesarzem[15].

Wyprawa Mieszka II na Saksonię (1030) edytuj

W 1030 roku Mieszko II zawarł sojusz z Węgrami, po czym ponownie najechał Saksonię (w kampanii tej zginął walczący po stronie polskiego króla, hrabia Zygfryd). W międzyczasie południowy sojusznik Mieszka zaatakował Bawarię(inne języki), przejściowo zajmując Wiedeń w Marchii Austriackiej. W odpowiedzi cesarz zaczął zorganizować kolejną wyprawę odwetową przeciwko królowi Polski, tym razem organizując szerszy sojusz antypolski[3][5][6].

Opanowanie Bełza przez Jarosława Mądrego (1030) edytuj

W świetle jednego z najstarszych staroruskich latopisu „Powieści minionych lat” już w 1030 roku do ofensywy na wschodzie przeszedł Jarosław Mądry, zajmując przygraniczny gród Bełz odnosząc przy tym wielki sukces[16].

Opanowanie Moraw przez Brzetysława I (1031?) edytuj

Prawdopodobnie zaangażowanie Mieszka II w konflikt z Konradem wykorzystał wasal i sojusznik cesarza, książę Czech Oldrzych. W 1031 roku syn czeskiego władcy Brzetysław zaatakował i zdobył Morawy[17][a].

Wyprawa Konrada II na Polskę (1031) edytuj

Cesarz w 1031 roku zawarł pokój ze do tej pory sprzymierzonymi z Mieszkiem II Węgrami. Prawdopodobnie rządzący w tym kraju Stefan I zajął w zamian Słowaczyznę. Konrad II nie musiał już obawiać się ataku z południa i jesienią 1031 ruszył z ofensywą na Łużyce i Milsko. Tym razem niemiecki najazd zakończył się sukcesem, a Mieszko II został zmuszony do zrzeknięcia się niektórych ziem na rzecz Marchii Miśnieńskiej. W efekcie od Polski odpadły zdobycze Bolesława Chrobrego, o które prowadził wieloletnie wojny z Henrykiem II[3][5][6].

Wyprawa Jarosława Mądrego na Polskę (1031) edytuj

Kiedy Mieszko II był zajęty obroną Łużyc na zachodzie, ze wschodu nadchodziła wyprawa zbrojna z Jarosławem Mądrym i Mścisławem Chrobrym na czele, wspierani przez przyszłego króla norweskiego Haralda III. W 1031 roku opanowali oni grody „Lachów (Lechitów[b][c])” aż po San i przyłączyli do swojego kraju ziemie czerwieńską[3][5][14][23].

Ucieczka Mieszka II do Czech (1031) edytuj

Zagrożony przez najeźdźców Mieszko zmuszony został do ucieczki z kraju. Nie mógł zbiec na Węgry, ponieważ drogę zagradzały mu oddziały ruskie, a król Węgier Stefan nie był mu przychylny, podobnie jak pogańskie Prusy, Połabie i Pomorze. Pozbawiony alternatyw Mieszko wyruszył więc do Czech. Tam został uwięziony i wykastrowany na polecenie księcia Oldrzycha, co mogło być karą za uwięzienie i oślepienie przez Bolesława Chrobrego księcia czeskiego Bolesława III Rudego w 1003 roku, brata Oldrzycha[3][5][14][23].

Skutki i następstwa edytuj

 
Przypuszczalny podział Polski na trzy dzielnice uzgodniony na zjeździe w Merseburgu (1032–1033):

     Dzielnica Dytryka

     Dzielnica Ottona

     Dzielnica Mieszka II

Ucieczka i uwięzienie Mieszka oznaczały w praktyce koniec konfliktu oraz klęskę Polski. Najeźdźcy osadzili na polskim tronie przychylnego im Bezpryma, który natychmiast odesłał Konradowi II koronę królewską, co oznaczało zmarginalizowanie państwa piastowskiego z powrotem do roli księstwa, a status królestwa przywróci dopiero prawie pół wieku później wnuk Mieszka II Bolesław Śmiały[3][5][14][23].

Na skutek przegranej wojny Polska utraciła terytoria Łużyc, Milska na rzecz Niemiec, Grodów Czerwińskich na rzecz Rusi i prawdopodobnie Morawy na rzecz Czech oraz Słowaczyznę na rzecz Węgier[16].

Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej (1031–1038) edytuj

Przegrana wojna zapoczątkowała też kryzys który niemal doprowadził do upadku ledwo co powstałego państwa Piastów. Po ucieczce Mieszka II i przejęciem władzy przez Bezpryma, żona Mieszka, Rycheza (która tytuł królowej Polski zachowała dożywotnio) udała się wraz z synami na wygnanie do Niemiec, zabierając ze sobą odesłane Cesarzowi przez Bezpryma insygnia monarsze, oraz rocznik Rychezy.

Według źródeł krótkie rządy Bezpryma odznaczały się niezwykłym okrucieństwem, upadł autorytet władzy. Państwo w wyniku jego działań zostało znacznie osłabione. Zwiększył się zacznie wpływ cesarstwa w kwestie polskie. Za jego czasów być może miała miejsce tzw. reakcja pogańska. Według „Roczników hildesheimskich(inne języki)” zmarł zamordowany wiosną 1032 roku, prawdopodobnie z inspiracji Ottona i Mieszka.

Po śmierci Bezpryma z godnie ustaleniami na zjeździe w Merseburgu doszło w tym samym roku do podziału Polski na trzy części. Mieszko II odzyskał władzę jako książę jednej z trzech dzielnic. Zjednoczył państwo w 1033 roku, ale nie udało mu się odzyskać korony ani odtworzyć stabilnych struktur władzy monarszej.

Po śmierci Mieszka w 1034 roku władzę objął jego syn Kazimierz. Próbował on wzmocnić swoje panowanie, co spotkało się ze sprzeciwem możnowładztwa. Książę został wygnany na Węgry, skąd udał się później do Niemiec, w kraju z kolei zapanował chaos, a brak władzy centralnej spowodował samowolę. Ziemie polskie opanowali możnowładcy, którzy objęli rządy nad poszczególnymi dzielnicami. Kraj podzielił się na kilka terytoriów zarządzanych przez samozwańczych władców nazwanych przez Wincentego Kadłubka poronionymi książętami. Jednym z nich był Miecław który utworzył własne państwo na Mazowszu. Doszło też do powstania ludowego, a w 1038 roku miał miejsce łupieżczy najazd czeskiego księcia Brzetysława[1][2][5][14][23][24][25]. Prawdopodobnie splądrował Kraków, zajął i zrównał z ziemią główne grody Wielkopolski, zabierając ze sobą licznych jeńców oraz bogate łupy w tym wyposażenie katedry gnieźnieńskiej, relikwie świętego Wojciecha i Pięciu Braci Męczenników oraz Rocznik Jordana, a także przyłączył do Czech Śląsk[26].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ W literaturze historycznej pojawiają się różne daty tego podboju: 1017[17], 1019 (data ta jest poparta praktycznie całą czeską historiografią; partes pro toto można nazwać:[18] lub[19]), 1020[20], 1021, 1029[21] i 1030.
  2. ↑ „Laesa, Laesar, Leasum, Lesum, Laesom” są to normańskie określenia Lachów nadsańskich z okresu wyprawy Haralda III, 1031 znajdujące się w Sadze o Haraldzie Hardrada. [w:][22].
  3. ↑ „Islandowie” znali też Polaków, ale tylko pod nazwą ruską: Laesir, Lesir = Ljachen. [w:] Slavia occidentalis. Poznań, 1938 str. 250.; „anonimowy utwór (Heimskringla) o królu norweskim Haraldzie Hardrade, który wspomina, że Harald walczył w młodości w służbie księcia kijowskiego Jarosława Wielkiego przeciw ludowi zwanemu „Laesir” [w:] Kazimierz Ślaski. Millennium of Polish-Scandinavian cultural relations. str. 36; istnieje przekonanie, iż pod tą tajemniczą nazwą ukrywają się Lachowie latopisów ruskich [...]. Z tzw. Powieści dorocznej wiadomo o wojnie „polsko-ruskiej” w roku 1031 [w:] Gerard Labuda. Fragments of the history of Western Slavs. 2002. str. 472.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Poczet królów i książąt polskich, Stanisław Rosik i Przemysław Wiszewski, str.25
  2. ↑ a b Polska - Wielka Księga Historii, pod redakcją prof. Andrzeja Nowaka, str.46
  3. ↑ a b c d e f g h Benedykt Zientara, Mieszko II w "Poczet królów i książąt polskich", Warszawa: Czytelnik, 1991
  4. ↑ Szczur 2002 ↓.
  5. ↑ a b c d e f g h i j Wojtek Duch: Mieszko II i kryzys monarchii wczesnopiastowskiej. historia.org.pl, 2 Maja 2020. (pol.).
  6. ↑ a b c d Mieszko II Lambert. zamki.name.
  7. ↑ Elizabeth M. Hallam, Judith Everard: Francja w czasach Kapetyngów. 987–1328. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 462. ISBN 978-83-01-14861-4.
  8. ↑ a b Labuda 2008 ↓.
  9. ↑ a b Samp 2020 ↓.
  10. ↑ a b Poczet władców Polski. Ożarów Mazowiecki: FK Olesiejuk, s. 95. ISBN 978-83-274-7062-1.
  11. ↑ a b RI III,1 n. 150a, in: Regesta Imperii Online (niem.), 20 lipca 2015.
  12. ↑ G. Labuda, Pierwsze państwo polskie, Kraków 1989, s. 52.
  13. ↑ G. Labuda, Pierwsze państwo polskie, Kraków 1989, s. 52; S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002, s. 79; The new Cambridge medieval history, t. 3, red. Timothy Reuter(inne języki), Cambridge 2005, s. 527.
  14. ↑ a b c d e Grodecki Roman: Bezprym. W: Konopczyński Władysław (kom. red.): Polski słownik biograficzny. T. II: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1936, s. 2. ISBN 83-04-00148-9.
  15. ↑ J. Sochacki, Okoliczności jedynej wyprawy Mieszka II na Saksonię w 1028 roku, [w:] B. Śliwiński (red.), Krzyżacy, szpitalnicy, kondotierzy, Studia z dziejów średniowiecza, nr 12, Malbork 2006, s. 276–277.
  16. ↑ a b Samp 2022 ↓.
  17. ↑ a b Norman Davies: Boże igrzysko. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1987, s. 128. ISBN 83-7006-052-8. (pol.).
  18. ↑ Barbara Krzemieńska: Břetislav I.: Čechy a střední Evropa v prvé polovině XI. století. Praga: Garamond, 1999, s. 390. ISBN 80-901760-7-0. (cz.).
  19. ↑ Martin Wihoda: Morava v době knížecí (906–1197). Praga: NLN, 2010, s. 467. ISBN 978-80-7106-563-0. (cz.).
  20. ↑ Tadeusz Manteuffel, Trudności wzrostu w Zarys historii Polski pod redakcją Janusza Tazbira, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980, s. 24
  21. ↑ G. Labuda, Korona i infuła, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1996, ISBN 83-03-03659-9, s.1
  22. ↑ Kwartalnik historyczny. t. 108, wyd. 1-3. Towarzystwo Historyczne, 2001.
  23. ↑ a b c d Wojtek Duch: Bezprym. Okrutny i zapomniany pierwszy zdrajca Polski. historia.org.pl, 9 maja 2020. (pol.).
  24. ↑ Michałowska 2011 ↓, s. 743.
  25. ↑ Zieliński 2018 ↓, s. 92.
  26. ↑ Jasienica 1979 ↓, s. 95.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wojna_polsko-niemiecka_(1028–1031)&oldid=73416476”