Zagórzanie
Zagórzanie (górale zagórzańscy) – góralska grupa etnograficzna narodowości polskiej zamieszkująca część Beskidu Wyspowego i północną stronę Gorców. Stolicą regionu zagórzańskiego jest miasto Mszana Dolna. Zagórzanie posiadają własny folklor, bogatą tradycję, strój oraz gwarę.
Zasięg terytorialny edytuj
 |
Ta sekcja od 2020-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Zagórzanie zamieszkują północną stronę Gorców i część sąsiadującego z nimi Beskidu Wyspowego. Od południa graniczą z Podhalanami, od północnego wschodu z Lachami Limanowskimi, od południowego wschodu z Góralami Łąckimi, natomiast na północnym zachodzie z Kliszczakami.
Niegdyś tereny zamieszkiwane przez górali zagórzańskich obejmowały tereny Rabki Zdroju[1][2] i okolicznych wsi, jednak w ostatnich latach owe tereny uległy silnemu wpływowi kultury podhalańskiej
Ważniejsze miejscowości zagórzańskie edytuj
- Mszana Dolna
- Kasina Wielka
- Kasinka Mała
- Niedźwiedź
- Konina
- Lubomierz
- Podobin
- Raba Niżna
- Olszówka
- Poręba Wielka
- Łętowe
Ważniejsze góry na terenie zagórzan edytuj
Strój ludowy edytuj
Strój męski składał się z tzw. hazuki, uszytej z sukna samodziałowego czarnego lub brązowego, sukiennych białych spodni oraz krótkiego białego serdaka ze skór owczych bez rękawów, wkładanego na koszulę (spinaną niegdyś mosiężną spinką) i pod hazukę. Spodnie miały dwa przypory, zdobione parzenicą w kolorze czerwonym i niebieskim. Na nogi wkładano kierpce przytrzymywane skórzanymi rzemieniami. Gdy wychodzili na zewnątrz ubierali na siebie kożuchy z owczej skóry (kubraki) aby ochronić się przed zimnem. Głowę okrywał filcowy kłobuk[3].
Kobiety nosiły białe spódnice zdobione wzorami. Plecy okrywała tzw. łoktuszka, a głowę mężatek czepiec. Zamożne gospodynie miały spódnice i zapaski z wełny i jedwabiu. Na nogi wkładały kierpce, zaś od święta buty z miękkimi cholewami[3].
Folklor edytuj
|
|
Ta sekcja od 2016-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Folklor zagórzański zachował się stosunkowo słabo do dzisiejszych czasów, ulegając wpływom z sąsiedniego Podhala czy też Lachów.
Tradycyjna muzyka zagórzańska ma wiele wspólnego z muzyką wszystkich górali karpackich (m.in. obecność tzw. skali góralskiej). Od zawsze wykonywana była w składzie: skrzypce-prym, skrzypce-sekund oraz basy. W nielicznych już tradycyjnych melodiach zagórzańskich dominują durowe, wysokie brzmienia. Zachowały się jeszcze żywiołowe melodie pasterskie. Tradycyjna muzyka tego regionu, najbardziej autentyczna i prawdziwa, po dzień dzisiejszy grywana jest przez starszych mieszkańców regionu.
W zapomnienie odeszły tradycyjne instrumenty pasterskie, takie jak: fujarki, piszczałki i dudy. Podobnie w szczątkowym stanie zachowały się tańce pasterskie i solowe. Lepiej zachowały się tańce „od Lachów” takie jak np. polki. Na terenie zagórzan czasami tańczone były tańce zapożyczone z Podhala (cyfrowany, zbójnicki)[4].
Zagórzańskie zespoły folklorystyczne edytuj
Słynne postacie z Zagórza edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Zagórzanie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 263.
- ↑ Rabczanie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 341.
- ↑ a b Marian Długosz, Zagórzanie [online], wrotamalopolski.pl, 3 września 2004 [dostęp 2013-11-10] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-10].
- ↑ Spotkanie z kulturą Górali Zagórzańskich - Dwójka - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2023-09-26] (pol.).
- ↑ Elżbieta Ciężadlik, Zespół Regionalny „Kasinianie – Zagórzanie” z Kasiny Wielkiej [online], mszana.pl [dostęp 2018-10-12].
- ↑ Zagórzański Zespół Folklorystyczny „Dolina Mszanki” [online], dolinamszanki.pl [dostęp 2018-10-12].
- ↑ Zespół Folklorystyczny „Porębiański Ród” [online], porebianskirod.cba.pl [dostęp 2018-10-12].
- ↑ Intellect.pl, Mali Rabianie - Gmina Mszana Dolna [online], mszana.pl [dostęp 2023-10-01] (pol.).