Zdzisław Maćkowski
Zdzisław Józef Ferdynand Maćkowski (ur. 17 marca 1895 w Lesznie, zm. 4 grudnia 1941 w obozie koncentracyjnym Auschwitz) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, urzędnik, działacz społeczno-polityczny.
 Zdzisław Maćkowski w czasie służby w Legionach Polskich | |
 pułkownik piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 marca 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 grudnia 1941 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki |
4 Pułk Piechoty, |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa, |
| Późniejsza praca |
starosta powiatu |
| Odznaczenia | |
    
| |
.png){kind=small}
Życiorys edytuj
Urodził się w Lesznie, w rodzinie dziennikarza Jana Karola (1865–1915) i Ewy z Kraśnickich. Od 1905 r. uczęszczał do III gimnazjum w Krakowie. Tam w 1913 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. W latach 1913–1914 studiował prawo na Uniwersytecie Franciszkańskim. W czasie studiów działał w organizacjach niepodległościowych i skautingu. W 1913 r. zdał egzamin oficerski w Drużynach Polowych Sokoła[1].
W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich. Był oficerem 4 pułku piechoty i Komendy Legionów. Reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w randze kapitana[2].
Podczas wojny z Ukraińcami, a później z bolszewikami walczył w szeregach 8 pułku piechoty Legionów. Był zastępcą Franciszka Kruk-Grzybowskiego, dowódcy III baonu, a po jego bohaterskiej śmierci – 18 lutego 1919 roku objął dowództwo tego pododdziału. 11 czerwca 1920 roku zatwierdzony został w stopniu podpułkownika z dniem 1 kwietnia tego roku. 17 lipca 1920 roku objął dowództwo 7 pułku piechoty Legionów. 3 maja 1922 roku zweryfikowany został w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 169. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty. 13 czerwca 1923 roku został przeniesiony do 86 pułku piechoty w Mołodecznie na stanowisko dowódcy pułku[3]. 1 grudnia 1924 roku awansował na pułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 37. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Z dniem 4 marca 1927 roku przeniesiony został w stan nieczynny, bez prawa do poborów, na okres sześciu miesięcy[4]. 4 września 1927 roku oraz 4 marca i 4 września 1928 roku Minister Spraw Wojskowych przedłużył mu okres pozostawania w stanie nieczynnym. Z dniem 15 listopada 1928 roku przeniesiony został do rezerwy[5].
Pozostając w stanie nieczynnym, a następnie w rezerwie, pełnił kolejno funkcję starosty siedleckiego (od kwietnia 1927 roku), radomskiego (prowizoryczny od 16 kwietnia 1929 do 21 lipca 1933 oraz do 25 sierpnia 1933 roku starosta powiatowy)[6] i łowickiego (od września 1933)[7]. Obowiązki starosty radomskiego łączył z funkcją społeczną – prezesa Ligi Morskiej i Kolonialnej Okręgu Radomsko-Kieleckiego. W Łowiczu w ciągu jednego roku zbudował w powiecie 18 szkół i Dom Ludowy. W 1935 r. przeniesiony został na emeryturę. Od 1938 r. mieszkał w Zamościu, razem z poślubioną 14 listopada 1922 r. Pelagią z Sikorskich[8] (1898–1988) oraz synami Zdzisławem (ur. 1923) i Janem (ur. 1926)[9].
Coraz bardziej krytyczny wobec ewolucji w prawo obozu sanacyjnego, za publiczną krytykę tego stanu rzeczy odwołany ze stanowiska. W latach 30. XX w. zbliżył się do środowisk inteligenckich z lewego skrzydła obozu sanacyjnego, domagając się powrotu do dawnych ideałów z czasów Legionów, współpracował także i sympatyzował z lewym skrzydłem ruchu ludowego, propagując wypracowaną przezeń ideologię agrarystyczną. W roku 1935 wydał książkę Droga do Polski Ludowej, która zyskała pewien rozgłos.
Pod koniec lat 30. XX w. należał do współorganizatorów tzw. Klubów Demokratycznych, które następnie przekształciły się w Stronnictwo Demokratyczne, zrzeszające prospołeczną inteligencję pracującą oraz ludzi wolnych zawodów, przeciwnych rozwojowi w Polsce tendencji totalistycznych.
Po wybuchu wojny brał udział w kampanii wrześniowej, a następnie działał w podziemiu, pełniąc funkcję zastępcy komendanta Obwodu Zamość Służby Zwycięstwu Polski – Związku Walki Zbrojnej. 17 marca 1941 roku został aresztowany wraz z całą rodziną, a następnie przewieziony do obozu Auschwitz, gdzie zmarł z wycieńczenia i tortur 4 grudnia 1941 roku. Tamże w 1942 r. zostali rozstrzelani jego synowie[9]. Żona Pelagia od 23 września 1941 do 1945 r. była więźniarką obozu Ravensbrück (nr więzienny 7886)[10].
.jpg)
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)[11]
- Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)[12]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[13]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi[14]
Przypisy edytuj
- ↑ Janusz Mierzwa, Maćkowski Zdzisław Józef Ferdynand [w:] Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej, t. 1, Łomianki 2018, s. 279.
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 1, nr 1, Warszawa 1918, s. 7.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 39 z 20 czerwca 1923 roku, s. 402.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 11 z 31.03.1927 r.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 24 z 26.09.1927 r., Nr 8 z 21.03.1928 r. i Nr 14 z 15.11.1928 r.
- ↑ Janusz Mierzwa, Maćkowski Zdzisław Józef Ferdynand [w:] Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej, t. 1, Łomianki 2018, s. 279–280.
- ↑ Nowiny Codzienne Nr 259 z 3 września 1933 r., s. 3.
- ↑ Janusz Mierzwa, Maćkowski Zdzisław Józef Ferdynand [w:] Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej, t. 1, Łomianki 2018, s. 280.
- ↑ a b Andrzej Kedziora, Zamościopedia - MAĆKOWSKI ZDZISŁAW (1895–1941) pułkownik WP, żołnierz Podziemia, legionista [online], www.zamosciopedia.pl [dostęp 2022-06-23] (pol.).
- ↑ Andrzej Kedziora, Zamościopedia - MAĆKOWSKA PELAGIA (1898–1988) królik doświadczalny z Ravensbrück [online], www.zamosciopedia.pl [dostęp 2022-06-23] (pol.).
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2980 z 17 maja 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 21, poz. 820
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu pracy społecznej oraz orgaznizacji, wyszkolenia i administracji wojska”.
- ↑ Jan Grygiel, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa w obwodzie zamojskim 1939–1944. Szkice, wspomnienia, dokumenty, Warszawa 1985, s. 68.
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Dobiesław Jędrzejczyk, Co zawdzięczamy staroście Maćkowskiemu, „Łowiczanin” kwartalnik historyczny Nr 2 (29) lipiec 2010.
- Tadeusz Piesio, Od Legionów do Batalionów Chłopskich. Pułkownik Zdzisław Maćkowski (1895–1941).
- Biogram pod tekstem źródłowym na portalu Lewicowo.pl.