Zmrocznik przytuliak

Zmrocznik przytuliak
	Hyles gallii
	(Rottemburg, 1775)
	; Zmrocznik przytuliak
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	motyle
Rodzina	zawisakowate
Rodzaj	Hyles
Gatunek	zmrocznik przytuliak
Synonimy
	Sphinx gallii (Rottemburg, 1775; Sphinx gallii (Denis & Schiffermüller, 1775); Celerio gallii (Rottemburg, 1775); Deilephila gallii (Rottemburg, 1775); Deilephila canadensis Guenée, 1868; Deilephila chamaenerii Harris, 1839; Deilephila galii Kirby, 1892; Deilephila intermedia Kirby, 1837; Deilephila oxybaphi Clemens, 1859; Sphinx epilobii Harris, 1833; Celerio galii Kuznetsova, 1906;
Podgatunki
	H. gallii gallii Rottemburg, 1775; H. gallii chishimana Matsumura, 1929; H. gallii sachaliensis Matsumura, 1929); H. galii nepalensis Daniel, 1960; H. galii tibetanica Eichler, 1971; H. gallii flavescens Closs, 1920; H. gallii grisea Tutt, 1904; H. gallii grisescens Bandermann, 1932; H. gallii heliophila Eichler, 1971; H. gallii incompleta Tutt, 1904; H. gallii lata Tutt, 1904; H. gallii pallida Tutt, 1904; H. gallii postrufescens Lempke, 1959; H. gallii pallida Tutt, 1904; H. gallii postrufescens Lempke, 1959; H. gallii cuspidata Fritsch, 1916; H. gallii dentata Gschwandner, 1912; H. gallii lutea Gschwandner, 1912; H. gallii maculifera Klemensiewicz, 1912;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zmrocznik przytuliak (Hyles gallii) – gatunek motyla z rodziny zawisakowatych (Sphingidae).

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Gąsienica

Jest to gatunek o zasięgu holarktycznym^[6]. Zajmuje Eurazję od północno-zachodniej Francji, Wyspy Brytyjskie, kraje Europy Zachodniej, Środkowej i Wschodniej, Półwysep Iberyjski i Bałkański, północną Turcję, północną Fennoskandię, dalej Rosję, Afganistan, Kazachstan, Tybet, Nepal po Chiny, Koreę i Japonię^[7].

Zasięg występowania tego gatunku w Ameryce Północnej obejmuje północną Kalifornię, Kolorado, Pensylwanię i stan Nowy Jork^[7].

W Polsce podawany jest już z końca XIX wieku^[5]. Znany z całej Polski^[6], choć po 1960 roku nie wykazywany z województwa zachodniopomorskiego^[8]^[9]. Zmrocznik przytuliak uważany jest za motyla raczej rzadko spotykanego w Polsce^[6]^[10].

Cechy edytuj

Motyl o rozpiętości skrzydeł 64–72 mm^[6]. Przednie skrzydła są brunatne z ciągnącą się od nasady do wierzchołka skrzydła białożółtą smugą^[6]. Cechą rozpoznawczą tego gatunku jest smuga kostalna, która jest jednolita^[10]. Przy nasadzie skrzydła sterczące białe i czarno-błękitne włoski^[2]. Tylne skrzydła przy nasadzie czarne, środkowa część skrzydeł przy wierzchołku żółtawa, w środku ceglastoczerwona, przy kącie tylnym skrzydeł biała^[6]^[2]. Zewnętrzna część skrzydeł czarna z wąskim szarobrunatnym brzegiem zewnętrznym, natomiast strzępina jest biała^[6]^[2]. Odwłok oliwkowo-brunatny, dwa pierwsze segmenty z szerokimi, białymi i czarnymi paskami po bokach^[6]^[2]. Po bokach 5 i 6 segmentu znajdują się niewielkie, poprzeczne białe paski. Na grzbietowej stronie odwłoka czasem zaznaczona wąska jasna linia i rząd białych kropek^[6]^[2].

Środowisko edytuj

Habitat tego zawisaka to łąki^[11], śródleśne łąki, zręby, nasłonecznione stoki, parki i ogrody^[6].

Pojaw stadiów i rośliny żywicielskie edytuj

Dorosłe osobniki (imagines) spotykane są od maja do lipca, czasem występuje druga generacja w sierpniu i wrześniu^[6]^[10]. Larwy (gąsienice), przeważnie na roślinach żywicielskich, obserwuje się w maju i czerwcu, później jeszcze w sierpniu do października^[12].

Gąsienica żeruje na różnych gatunkach przytulii tj. na przytulii pospolitej (Galium mollugo)^[3], przytulii właściwej (Galium verum)^[6]^[12] i na przytulii czepnej (Galium aparine)^[13]. Za roślinę żywicielską podaje się też wierzbówkę kiprzycę (Chamaenerion angustifolium)^[6]^[12]^[13], babkę zwyczajną (Plantago major), a także gatunki wierzbownicy (Epilobium sp.)^[5], fuksji (Fuchsia sp.), i czartawy (Circaea sp.)^[13].

Zobacz też edytuj

Zawisakowate Polski

Przypisy edytuj

↑ Hyles gallii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Grzegorz Banasiak: Hyles gallii (Rottemburg, 1775) w: Zawisaki (Lepidoptera, Sphingidae) Polski. [dostęp 2011-11-05]. (pol.).
↑ ^a ^b Manfred Koch: Schmetterlinge. Leipzig: Neumann Verlag, 1998, s. 242-243. ISBN 3-7402-0052-9.
↑ Arno Bergmann: Die Großschmeterlinge Mitteldeutschlands. Band 3. Tagfalter. Jena: Urania – Verlag GMBH, 1953, s. 355-360.
↑ ^a ^b ^c Jan Romaniszyn, Fryderyk Schille: Fauna Motyli Polski I. Prace monograficzne Komisyi Fizyograficznej. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1929, s. 197-198.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Jarosław Buszko: Atlas motyli Polski. Część II. Prządki, zawisaki, niedźwiedziówki. Warszawa: Image, 1997, s. 116-117. ISBN 83-85461-43-4.
↑ ^a ^b A.R. Pittaway, I.J. Kitching: HYLES GALLII (von Rottemburg, 1775) in: Sphingidae of the Eastern Palaearctic species list. [dostęp 2011-11-05]. (ang.).
↑ Jarosław Buszko, Janusz Nowacki: The Lepidoptera of Poland – A distributional checklist. Polish Entomological Monographs Vol. I. Poznań – Toruń: Polskie Twowarzystwo Entomologiczne, 2000, s. 86. ISBN 83-88518-03-8.
↑ Zawisaki Polski. Baza Danych. Zmrocznik przytuliak Hyles gallii (Rott.). [dostęp 2011-11-05]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Jarosław Buszko: Motyle – Lepidoptera, Zawisaki – Sphingidae z serii "Klucze do oznaczania owadów Polski", Część XXVII, Nr 59. Wrocław: Polskie Twowarzystwo Entomologiczne Biologia Silesiae, 1992, s. 20.
↑ Marcin Kutera: 13.17 Bezkręgowce w: Paulina Dzierża (red.)Program współpracy na szczeblu lokalnym na rzecz ochrony przyrody obszaru Natura 2000 – Bagno Całowanie. Warszawa, MŚ,NFOŚiGW,UE nr PL2004/IB/EN-03: 2008, s. 93-98.
↑ ^a ^b ^c Vladimír Bělín: Nočni Motýli České a Slovenské republiky / Nachtfalter der Tschechischen und Slowakischen Republik. Zlín: Kabourek, 2003, s. 102, tablica 15. ISBN 80-86447-02-2.
↑ ^a ^b ^c Krzysztof Jonko: Hyles gallii (Rottemburg, 1775) w: Motyle Europy. [dostęp 2011-11-05]. (pol.).

[itis-1] Hyles gallii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[banasiakzawisakiplgallii-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Grzegorz Banasiak: Hyles gallii (Rottemburg, 1775) w: Zawisaki (Lepidoptera, Sphingidae) Polski. [dostęp 2011-11-05]. (pol.).

[Koch-3] Manfred Koch: Schmetterlinge. Leipzig: Neumann Verlag, 1998, s. 242-243. ISBN 3-7402-0052-9.

[bergmann3-4] Arno Bergmann: Die Großschmeterlinge Mitteldeutschlands. Band 3. Tagfalter. Jena: Urania – Verlag GMBH, 1953, s. 355-360.

[romaniszynschille-5] Jan Romaniszyn, Fryderyk Schille: Fauna Motyli Polski I. Prace monograficzne Komisyi Fizyograficznej. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1929, s. 197-198.

[buszko2-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Jarosław Buszko: Atlas motyli Polski. Część II. Prządki, zawisaki, niedźwiedziówki. Warszawa: Image, 1997, s. 116-117. ISBN 83-85461-43-4.

[pittawaykitching-7] A.R. Pittaway, I.J. Kitching: HYLES GALLII (von Rottemburg, 1775) in: Sphingidae of the Eastern Palaearctic species list. [dostęp 2011-11-05]. (ang.).

[buszkonowacki2000-8] Jarosław Buszko, Janusz Nowacki: The Lepidoptera of Poland – A distributional checklist. Polish Entomological Monographs Vol. I. Poznań – Toruń: Polskie Twowarzystwo Entomologiczne, 2000, s. 86. ISBN 83-88518-03-8.

[bazazawisakiplgallii-9] Zawisaki Polski. Baza Danych. Zmrocznik przytuliak Hyles gallii (Rott.). [dostęp 2011-11-05]. (pol.).

[buszkoklucz-10] Jarosław Buszko: Motyle – Lepidoptera, Zawisaki – Sphingidae z serii "Klucze do oznaczania owadów Polski", Część XXVII, Nr 59. Wrocław: Polskie Twowarzystwo Entomologiczne Biologia Silesiae, 1992, s. 20.

[kuteraplancałowanie-11] Marcin Kutera: 13.17 Bezkręgowce w: Paulina Dzierża (red.)Program współpracy na szczeblu lokalnym na rzecz ochrony przyrody obszaru Natura 2000 – Bagno Całowanie. Warszawa, MŚ,NFOŚiGW,UE nr PL2004/IB/EN-03: 2008, s. 93-98.

[Belin2-12] Vladimír Bělín: Nočni Motýli České a Slovenské republiky / Nachtfalter der Tschechischen und Slowakischen Republik. Zlín: Kabourek, 2003, s. 102, tablica 15. ISBN 80-86447-02-2.

[jonkohgallii-13] Krzysztof Jonko: Hyles gallii (Rottemburg, 1775) w: Motyle Europy. [dostęp 2011-11-05]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]