Alberta

Alberta – prowincja Kanady. Alberta graniczy z następującymi prowincjami: od zachodu z Kolumbią Brytyjską, od wschodu z Saskatchewan, z Terytoriami Północno-Zachodnimi na północy i ze stanem USA Montana od południa.

Alberta

prowincja
Jezioro Moraine w Parku Narodowym Banff
Herb Flaga
Dewiza: Fortis et Liber (pol. Silny i wolny)
Państwo	Kanada
Stolica	Edmonton
Data powstania	1 września 1905 akces do Konfederacji Kanady jako 10. prowincja
Kod ISO 3166-2	CA-AB
Premier	Danielle Smith
Gubernator porucznik	Salma Lakhani
Powierzchnia	661 848 km²
Populacja (2011) • liczba ludności	3 645 257
• gęstość	5,69 os./km²
Numer kierunkowy	403, 780
Kod pocztowy	AB T
Strefa czasowa	UTC -7
Języki urzędowe	język angielski
Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba Senat	6
Liczba Izba Gmin	28
Położenie na mapie
Strona internetowa

Nazwa Alberta, odnosząca się wcześniej do dystryktu Alberta, została wybrana dla upamiętnienia księżnej Louise Caroline Alberty, czwartej córki królowej Wiktorii.

Struktura polityczna

Zgodnie z zasadami organizacji prowincji w Kanadzie, władzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Legislacyjne Alberty (Legislative Assembly of Alberta), a władzę wykonawczą rząd Alberty na czele z premierem. Przedstawicielem głowy państwa monarchy Kanady jest gubernator porucznik Lieutenant Governor of Alberta.

Gubernator porucznik Alberty

Gubernator porucznik jest przedstawicielem Karola III, monarchy Kanady w prowincji. Mianuje go Gubernator Generalny na wniosek Premiera Kanady, złożony w uzgodnieniu z premierem prowincji. Gubernator zwołuje i rozwiązuje Zgromadzenie (parlament) oraz powołuje i odwołuje członków rządu i urzędników prowincjonalnych. Funkcje te z reguły są czysto honorowe i ceremonialne, jednak w przypadku kryzysu konstytucyjnego Gubernator może samodzielnie podjąć działania niezbędne do przywrócenia stabilności rządu.

Parlament Alberty

Zgromadzenie Legislacyjne (Legislative Assembly of Alberta) składa się obecnie z 87 deputowanych Members of Legislative Assembly w skrócie MLA. Wybierani są oni w 87 jednomandatowych okręgach wyborczych. Partia zdobywająca większość w parlamencie tworzy rząd prowincjonalny, a jej przewodniczący zostaje premierem Alberty. Druga partia w parlamencie otrzymuje status oficjalnej opozycji.

W obecnej kadencji Zgromadzenia miejsca w parlamencie podzielone są następująco:

United Conservative Party – 61

New Democratic Party – 24

Niezależni -2

Zobacz: Zgromadzenie Legislacyjne Alberty w składach poprzednich kadencji parlamentu.

Rząd Alberty

Edmonton

Calgary

Rząd Alberty składa się z szeregu ministerstw i agencji zajmujących się całością spraw będących w gestii prowincji.

• Ministry of Aboriginal Affairs and Northern Development – Ministerstwo do spraw Indiańskich i rozwoju terenów północnych
• Ministry of Agriculture, Food and Rural Development – Ministerstwo rolnictwa, gospodarki żywnościowej i rozwoju terenów wiejskich.
• Ministry of Children’s Services – Ministerstwa opieki nad dziećmi.
• Ministry of Community Development – Ministerstwo samorządów społecznych.
• Ministry of Economic Development – Ministerstwo rozwoju gospodarczego.
• Ministry of Energy – Ministerstwo energetyki.
• Ministry of Environment – Ministerstwo ochrony środowiska.
• Ministry of Finance – Ministerstwo finansów.
• Ministry of Gaming – Ministerstwo gier liczbowych.
• Ministry of Government Services – Ministerstwo usług rządowych.
• Ministry of Health and Wellness – Ministerstwo zdrowia.
• Ministry of Human Resources and Employment – Ministerstwo pracy i spraw socjalnych.
• Ministry of Infrastructure – Ministerstwo infrastruktury prowincjonalnej.
• Ministry of Innovation and Science – Ministerstwo nauki i rozwoju.
• Ministry of International and Intergovernmental Relations – Ministerstwo do spraw kontaktów z zagranicą i rządami innych prowincji.
• Ministry of Justice and Attorney General – Ministerstwo sprawiedliwości i prokurator generalny.
• Ministry of Learning – Ministerstwo edukacji.
• Ministry of Municipal Affairs – Ministerstwo spraw komunalnych.
• Ministry of Revenue – Ministerstwo skarbu prowincjonalnego.
• Ministry of Seniors – Ministerstwo do spraw ludzi starszych.
• Solicitor General – Ministerstwo bezpieczeństwa wewnętrznego.
• Ministry of Sustainable Resource Development – Ministerstwo zasobów naturalnych.
• Ministry of Transportation – Ministerstwo transportu.

Premier Alberty

Premier Alberty jest szefem rządu prowincjonalnego w Albercie. Posiada on bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w parlamencie. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w parlamencie. Jeśli z jakichś powodów, w czasie trwania sesji parlamentu, przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, zgodnie z obowiązującą procedurą westminsterską gubernator powołuje na funkcję premiera nowego lidera partii rządzącej.

Geografia

Ukształtowanie terenu

Kolej nad Athabaską, niedaleko jeziora Brûlé.

Albertę można podzielić na trzy geograficznie zróżnicowane obszary:

• Góry Skaliste (część Kordylierów): wysokie i strzeliste góry rozciągające się południkowo wzdłuż zachodniej granicy prowincji. Zbocza w dolnych partiach porośnięte są sosnowymi lasami, zaś wyższe składają się ze skał i piargów. W Górach Skalistych znajduje się duża liczba trudno dostępnych dolin. Najwyższymi szczytami znajdującymi się w Albercie są:

Mount Columbia – 3747 m

North Twin Peak – 3733 m

Mount Alberta – 3619 m

• Preria: niemal płaskie i pozbawione drzew obszary, pierwotnie porośnięte wysoką trawą, obecnie używane jako wysokiej jakości pola orne lub pastwiska.
• Tereny północne: zalesione oraz bagniste, posiadające typowe cechy tajgi.

Wody śródlądowe

Choć udział wód śródlądowych w powierzchni całkowitej Albert wynosi nieco poniżej 3%, to z wyjątkiem jej południowych obszarów, jej teren może być uznany za dobrze nawodniony. W Górach Skalistych biorą swój początek liczne potoki, które zasilają system większych rzek przecinających nizinną część prowincji. Do największych z nich należą Athabaska, Beaver, Hay, Milk River, North Saskatchewan, South Saskatchewan, Peace, Red Deer, Slave. Do największych jezior należą Jezioro Athabaska leżące na granicy z Saskatchewan, Małe Jezioro Niewolnicze, Bistcho, Claire.

Klimat

Klimat w Albercie kształtowany jest przez dwa czynniki – bliskość pasm wysokich gór o przebiegu południkowym oraz brak naturalnej zapory oddzielającej teren od arktycznej części kontynentu. Drugi fakt powoduje srogie i mroźne zimy. Obecność wysokich gór powoduje istnienie wiatrów halnych zwanych tam chinook wind. Wiatry te potrafią przynieść gwałtowne zmiany pogody ze wzrostami temperatury do kilkunastu stopni w skali Celsjusza w czasie zaledwie kilku godzin.

Ze względu na dużą rozciągłość południkową Alberty występują w niej trzy strefy klimatyczne.

• W strefie południowej panuje klimat umiarkowany. Raczej ciepłe, a nawet upalne lata i mroźne zimy z temperaturami średnimi od –8,9 °C do –9,8 °C.
• W strefie środkowej ze względu na mniejszy wpływ wiatrów halnych klimat ma charakter ustabilizowany. Względnie ciepłe lata i mroźne zimy ze średnimi temperaturami –12,1 °C.
• W strefie północnej panuje klimat subarktyczny. Chłodne lata i bardzo mroźne zimy ze średnimi temperaturami –13,8 °C.

Zasoby naturalne

Obok doskonałej ziemi ornej największym bogactwem Alberty są bogate pokłady piasków bitumicznych (północna część prowincji, okolice Fortu McMurray), a w przeszłości ropy naftowej (południowa część prowincji, okolice miasta Black Diamond) i węgla kamiennego. 58% powierzchni prowincji jest zalesione.

Gospodarka

Alberta Highway 2 – najważniejszy szlak komunikacyjny w prowincji

Współcześnie najistotniejszą dziedziną gospodarki Alberty jest uzyskiwanie i przetwarzanie ropy naftowej i gazu ziemnego. W latach 80. ub. wieku nastąpiło powolne wyeksploatowanie starszych zasobów ropy naftowej w okolicach Calgary (Black Diamond i Turner Valley). W ostatnich latach skierowano się na eksploatacje ciężkiej ropy z tzw. złóż oil/tar sands, co powoduje poważne obciążenia ekologiczne dla północnej Alberty. Dziedzina ta decyduje o sile gospodarki prowincjonalnej, lecz także uzależnia ją od wahań cen na światowych rynkach.

Do pozostałych dziedzin gospodarki Alberty należą:

• Rolnictwo – głównie produkcja zbóż i hodowla bydła. Całkowity areał ziemi uprawnej w Albercie wynosi ponad 20 milionów hektarów. Alberta wytwarza 22% całej produkcji rolnej Kanady. W 2001 całkowity dochód rolnictwa Alberty wyniósł 8,3 miliarda dolarów.
• Leśnictwo i przemysł drzewny – rocznie wycinanych jest ok. 23 milionów metrów sześciennych drewna. Całkowity dochód przemysłu drzewnego wynosi ok. 4 miliardów dolarów.
• Górnictwo węglowe – obok ropy naftowej i gazu ziemnego, węgiel kamienny jest najważniejszym zasobem naturalnym prowincji.
• Energetyka – w Albercie generowane jest 80% całej produkcji energii w Kanadzie. Większość pochodzi z elektrowni węglowych.
• Telekomunikacja – Alberta ma dobrze rozbudowaną infrastrukturę telekomunikacyjną. Ma najwyższą średnią w wyposażeniu gospodarstw domowych w sprzęt telekomunikacyjny w całej Kanadzie. Według danych z 2001 99% gospodarstw posiada telefon, 51% telefon komórkowy, 63% komputer i 65% dostęp do Internetu. W usługach telekomunikacyjnych zatrudnienie znajduje 17 tysięcy pracowników. Telekomunikacja generuje roczny dochód 5,8 miliarda dolarów.
• Turystyka – w Albercie znajduje się ponad 300 parków prowincjonalnych i wiele ośrodków wypoczynkowych i rekreacyjnych. Przemysł i resorty turystyczne skupione są głównie w Górach Skalistych oraz na wschodzie w okolicach Drumheller. W turystyce pracuje ponad 100 tysięcy osób. Ta dziedzina gospodarki generuje roczny dochód 5,2 miliarda dolarów.

Historia

Alberta powstała w 1905 wraz z jej wydzieleniem z Terytoriów Północno-Zachodnich. Historia jej terenów jest jednak dużo starsza. Najpierw przez tysiące lat była terenem migracji i tworzenia się kultur indiańskich, a następnie od połowy XVIII w. teren eksploracji łowieckich i handlowych kompanii, najpierw francuskiej La Compagnie du Nord, potem brytyjskich Północno-Zachodniej i Kompanii Zatoki Hudsona. Od 1867, daty przyłączenia wszystkich terenów będących pod zarządem kompanii do Konfederacji Kanady, tereny Alberty zwane wtedy dystrykt Alberta, wchodzi w okres gwałtownej kolonizacji. W ciągu niespełna czterdziestu lat ludność regionu z niewiele ponad tysiąca osób wzrosła do niemal 400 tysięcy. Wobec tego, Rząd Federalny zdecydował o przekształceniu rejonu w samodzielną prowincję. W ciągu stu lat swej historii prowincja, przechodząc przez politycznie burzliwe okresy, z kraju typowo rolniczego stała się nowoczesnym, bogatym i prężnym rejonem Kanady.

Religia

Kościół zielonoświątkowy w Edmonton

Struktura religijna (2011):

• brak religii – 31,6%,
• katolicy – 24,3%,
• protestanci:
  • Zjednoczony Kościół Kanady – 7,5%,
  • anglikanie – 3,95%,
  • luteranie – 3,35%,
  • baptyści – 1,9%,
  • zielonoświątkowcy – 1,7%,
  • kalwini – 1,55%,
• pozostali chrześcijanie – 12,6% (w tym nieokreśleni i mniejsze grupy protestanckie),
• muzułmanie – 3,2%,
• mormoni – 1,55%,
• sikhowie – 1,5%,
• prawosławni – 1,4%,
• buddyści – 1,25%,
• hinduiści – 1,0%,
• świadkowie Jehowy – 0,48%,
• tradycyjne religie plemienne – 0,42%,
• żydzi – 0,3%,
• neopoganie – 0,11%
• pozostałe religie – 0,3%.