Wikipedia

Armada de Chile

chilijska marynarka wojenna

Armada de Chile – chilijska marynarka wojenna to jeden z trzech rodzajów sił zbrojnych, odpowiedzialna za patrolowanie wód terytorialnych Chile na Pacyfiku. Wybrzeże Chile liczy 4300 km, a kraj zajmuje około 3000 wysp. Obecnie flota składa się z 43 okrętów, w tym ośmiu fregat rakietowych i czterech diesel-elektrycznych okrętów podwodnych, oraz 70 mniejszych jednostek patrolowych (2015). Zdecydowana większość okrętów to używane jednostki sprowadzone z Europy, ale reprezentujące względnie nowoczesny poziom w Ameryce Południowej. Marynarka dysponuje także własnym lotnictwem, które liczy ponad 40 samolotów patrolowych i śmigłowców. Obecny personel liczy około 26 tysięcy ludzi oraz 2 tysiące piechoty morskiej (2015).

Armada de Chile
Godło
Państwo

 Chile

Siły zbrojne

Siły Zbrojne Chile

Data utworzenia

1818

Bandera

Proporzec

Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

XIX wiek edytuj

Na początku XIX wieku marynarka, dowodzona i organizowana przez brytyjskiego oficera Thomasa Cochrane′a, odegrała istotną rolę w wojnie Chile o niepodległość z Hiszpanią[1]. Jej rola następnie zmalała na skutek długiego okresu pokoju i w efekcie w 1860 roku składała się tylko z jednego parowca i czterech jednostek żaglowych[1]. Potrzeba silnej marynarki uwidoczniła się podczas wojny Chile i Peru z Hiszpanią w latach 1865–66, kiedy hiszpańska eskadra prowadziła blokadę morską portów Chile i zbombardowała Valparaíso[2]. Chilijska korweta „Esmeralda” odniosła jednak także symboliczny sukces, zdobywając hiszpańską kanonierkę „Virjen de Covadonga”[2]. Dlatego Chile po wojnie przystąpiło do budowy floty wojennej i w latach 70. zamówiło dwa silne pancerniki kazamatowe typu Almirante Cochrane w Wielkiej Brytanii[1].

 
Obraz bitwy chilijskich pancerników z monitorem „Huáscar” pod Angamos, 1879

W 1879 roku doszło do kilkuletniej wojny o Pacyfik między Peru i Chile, wygranej ostatecznie przez Chile, w której główną rolę odegrało panowanie na morzu[1]. Peruwiański monitor „Huáscar” prowadził działania nękające i zatopił pod Iquique chilijską korwetę „Esmeralda”, przy tym jej poległy kapitan Prat zyskał status bohatera narodowego[3]. Swobodę na morzu dało w końcu Chile zdobycie w bitwie pod Angamos i wcielenie do służby „Huáscara” (zachowanego obecnie jako okręt-muzeum)[3]. Jeszcze podczas wojny marynarka Chile zaczęła kupować za granicą pierwsze torpedowce, a w 1883 roku zbudowano dla niej w Wielkiej Brytanii nowoczesny krążownik „Esmeralda”[4].

 
Wizja artystyczna krążownika „Esmeralda” i kanonierki „Magallanes” ostrzeliwujących oddziały prezydenckie w 1891 roku pod Concón

Od końca lat 80 XIX wieku Chile przystąpiło do znacznej rozbudowy marynarki, w obliczu rywalizacji z Argentyną[1]. Przez kolejną dekadę, do początku XX wieku marynarka zakupiła we Francji pancernik „Capitan Prat” i dwa małe krążowniki, a w Wielkiej Brytanii pięć nowoczesnych krążowników (w tym pancerne: „Esmeralda” i „O’Higgins”), trzy kanonierki torpedowe i sześć niszczycieli[4]. Na początku realizacji tego programu doszło jednak w 1891 roku do wojny domowej między Kongresem a prezydentem José Balmacedą, w której większość marynarki poparła Kongres, jednakże w walkach storpedowano i zatopiono stary pancernik „Blanco Encalada”[4]. W ramach wyścigu zbrojeń z Argentyną, w 1901 roku Chile zamówiło w Wielkiej Brytanii jeszcze dwa nowe pancerniki, lecz po pokojowym rozwiązaniu konfliktu sprzedało je marynarce brytyjskiej (typ Swiftsure)[1].

Pierwsza połowa XX wieku (1902–1945) edytuj

 
Pancernik „Almirante Latorre”

Pokojowe rozwiązanie konfliktu z Argentyną w 1902 roku spowodowało przerwę w zbrojeniach i dopiero w 1911 roku Chile, w ślad za Brazylią i Argentyną, zamówiło dwa pancerniki nowej generacji drednotów w Wielkiej Brytanii, przewyższające okręty tych państw[5]. Po wybuchu I wojny światowej zostały one jednak przejęte przez marynarkę brytyjską i tylko jeden „Almirante Latorre” dostarczono ostatecznie w 1920 roku[5]. Podczas tej wojny Chile zachowało neutralność[5]. Z tych samych przyczyn dostarczono przed wojną tylko dwa z sześciu zamówionych dużych niszczycieli typu Almirante Lynch, a dalsze trzy w 1920 roku[5]. Wielka Brytania natomiast przekazała Chile w lipcu 1917 roku sześć zamówionych wcześniej okrętów podwodnych typu H, a w 1918 roku 50 samolotów morskich, dzięki czemu Chile miało największe lotnictwo morskie w Ameryce Południowej[5]. Marynarka liczyła wówczas do ok. 8000 personelu[5]. Pomimo posiadania w tym okresie w większości starych okrętów, marynarka chilijska była uważana za profesjonalną siłę, wykazującą dużą dbałość o stan techniczny i cieszącą się reputacją za granicą[6]. Wskazywano też, że był to jedyny kraj Ameryki Łacińskiej, w którym marynarka cieszyła się większym prestiżem, niż siły lądowe[6]. Silne były także związki marynarki Chile z przodującą na świecie brytyjską Royal Navy, w tym Brytyjczycy pomogli w utworzeniu akademii marynarki wojennej w Valparaiso w 1911 roku[5].

Po okresie stagnacji, pod koniec lat 20. zbudowano w Wielkiej Brytanii sześć nowych niewielkich niszczycieli typu Serrano, trzy okręty podwodne typu Capitan O’Brien i duży okręt-bazę „Araucano”[6]. Prestiż marynarki jednak nieco osłabił kilkumiesięczny bunt marynarzy pod koniec 1931 roku, spowodowany sytuacją polityczno-społeczną w kraju[6]. Chile nie brało udziału również w II wojnie światowej[6].

Druga połowa XX wieku (1946–2000) edytuj

Po II wojnie światowej Chile przystąpiło do modernizacji marynarki głównie poprzez zakupy wycofywanych okrętów brytyjskich i amerykańskich budowy wojennej. W 1946 roku nabyto trzy fregaty typu River i trzy korwety typu Flower, a następnie mniejsze okręty, w tym desantowe[7]. W 1951 roku marynarka wzbogaciła się o dwa amerykańskie krążowniki lekkie („Prat” i „O’Higgins”), pozostające w służbie do lat 80[7]. Pod koniec dekady zamówiono natomiast dwa nowo zbudowane w Wielkiej Brytanii niszczyciele typu Almirante[7]. W latach 60. nastąpiły dalsze zakupy okrętów amerykańskich wojennej budowy: dwóch niszczycieli typu Fletcher, czterech eskortowców oraz dwóch zmodernizowanych okrętów podwodnych[7]. W pierwszej połowie lat 70. nabyto jeszcze jeden i ostatni krążownik lekki „Latorre” od Szwecji, dwa amerykańskie zmodernizowane niszczyciele budowy wojennej typu Sumner, a także nowe okręty w Wielkiej Brytanii: dwie fregaty typu Leander, przenoszące śmigłowce, i dwa okręty podwodne typu Oberon[8]. W tym czasie niektóre niszczyciele wyposażono po raz pierwszy w pociski przeciwokrętowe Exocet[8]. Marynarka Chile nie rozwijała natomiast początkowo lekkich sił uderzeniowych, posiadając tylko cztery kutry torpedowe[9]. Dalszy rozwój marynarki w oparciu o okręty amerykańskie i utrzymanie w sprawności dotychczas posiadanych utrudniło amerykańskie embargo po wprowadzeniu dyktatury Pinocheta, co stało się dotkliwe w obliczu rozbudowy ilościowej marynarek Peru i Argentyny[7]. W tym czasie znowu doszło do napięcia w stosunkach z Argentyną w związku ze sporem o wyspy nad Kanałem Beagle, grożącym wojną pod koniec 1978 roku, lecz kryzys udało się zażegnać[10].

W latach 80. marynarka Chile zdołała kupić cztery używane brytyjskie niszczyciele rakietowe typu County, aczkolwiek uzbrojone w przestarzałe już pociski Sea Slug, przy czym dwa z nich zostały przebudowane na nosiciele śmigłowców[8]. Zamówiono również dwa nowe zachodnioniemieckie okręty podwodne typu 209 (Thomson)[8]. Do końca dekady wycofano ostatecznie okręty z czasów II wojny światowej[8]. Specjalnie dla służby w Kanale Beagle, począwszy od 1979 roku Chile zakupiło od Izraela cztery kutry rakietowe typów Saar 3 i Saar 4, a w latach 90. jeszcze dwa i cztery niemieckie kutry rakietowe typu 148[11]. W latach 90. z większych okrętów nabyto tylko dalsze dwie używane fregaty typu Leander oraz amerykański okręt desantowy typu Newport[8][11]. Marynarka w 2000 roku liczyła 22 055 personelu oraz 3380 piechoty morskiej[12].

XXI wiek edytuj

W pierwszej dekadzie XXI wieku Chile dokonało znacznej rozbudowy i modernizacji marynarki w oparciu o osiem stosunkowo nowoczesnych fregat rakietowych nabywanych z drugiej ręki, po rezygnacji z budowy ośmiu nowych fregat typu MEKO A200ACh z przyczyn finansowych[13]. Zakupiono wówczas jedną brytyjską fregatę typu 22 Batch 2 i trzy nowszego typu 23 oraz dwie holenderskie fregaty typu Karel Doorman i dwie typu Jacob van Heemskerck[13]. Te ostatnie stały się jedynymi wyspecjalizowanymi fregatami przeciwlotniczymi we flotach państw Ameryki Południowej, z pociskami Standard SM-1MR, lecz wycofano je już w 2019 roku i zastąpiono przez dwie australijskie fregaty rakietowe typu Adelaide z pociskami SM-2MR[13]. Pozostałe okręty modernizowano w Chile[13]. W latach 2005–06 weszły ponadto do służby dwa nowe okręty podwodne typu Scorpène zbudowane we Francji[14]. W 2012 roku zakupiono od Francji duży okręt desantowy-dok typu Foudre[15].

W 2015 roku personel marynarki liczył 26 162 ludzi, w tym 2194 oficerów, a nadto 2053 żołnierzy piechoty morskiej[14].

Okręty edytuj

Typ Okręty Zdjęcie Wejście do służby Wyporność (t) Długość (m)
Fregaty (8)
  Type 22 (FF-19) Almirante Williams
(ex-HMS Sheffield F96) 		  2003 4800 145
  Type 23[16][17] (FFG-05) Almirante Cochrane
(ex-HMS Norfolk F230)
(FF-07) Almirante Lynch
(ex-HMS Grafton F80)
(FF-06) Almirante Condell[18]
(ex-HMS Marlborough F233) 		  2006
2007
2008 		4900 133
  Karel Doorman (Typ M) (FF-15) Almirante Blanco Encalada
(ex-Abraham van der Hulst F832)
(FF-18) Almirante Riveros
(ex-Tjerk Hiddes F830) 		  2004 3320 122,3
  Fregaty rakietowe typu Adelaide Almirante Latorre

(ex-HMAS „Melbourne”)[19][20]

Capitán Prat

(ex-HMAS „Newcastle”)[19][20]

  2020 4100 138,1
Okręty podwodne (4)
   Scorpène (SS-23) General O’Higgins
(SS-22) General Carrera 		  2005
2006 		1740 67,56
  Typ 209 (SS-20) Comandante Thomson
(SS-21) Capitán Simpson 		  1984 1586 61,2
Małe okręty rakietowe (3)
  Sa’ar 4 (LM-31) Casma
(LM-32) Chipana
(LM-34) Angamos 		  1980
1981
1997 		415 58
Okręty zaopatrzeniowe (1)
  Henry J. Kaiser AO-52 Almirante Montt   2010 9500 206
Okręty desantowe (4)
  Foudre LSDH-91 Sargento Aldea
(ex-Foudre (L 9011)) 		  2011 12 000 168
  Aquiles AP-41  
  BATRAL LST-92 Rancagua
LST-95 Chacabuco 		  1982 1409 79,4
Patrolowce (8)
  Łodzie patrolowe typu Dabur/Grumete (LPC-1814) Díaz
(LPC-1815) Bolados
(LPC-1816) Salinas
(LPC-1817) Téllez
(LPC-1818) Bravo
(LPC-1820) Machado
(LPC-1822) Troncoso
(LPC-1823) Hudson 		  35 20
  Piloto Pardo[21][22][23][24][25] (OPV-81) Piloto Pardo
(OPV-82) Comandante Toro
(OPV-83) Marinero Fuentealba
(OPV-84) Cabo Odger 		  2008 1728 20
Pozostałe
Zaopatrzeniowiec OP (BMS-42) Almirante Merino.
Barge Class "Elicura" (LSM-90) Elicura, (LSM-94) Orompello
Okręt ratunkowy (BRS-63) Ingeniero Slight
Lodołamacz (AP-46) Almirante Oscar Viel
Hydrograficzny Corneta Cabrales
Holowniki (ATF-66) Galvarino, (ATF-67) Lautaro
Patrolowce typu Protector
(Straż wybrzeża) 		18 sztuk
Patrolowec typu Taitao (PSG-71) Micalvi, (PSG-72) Ortiz, (PSG-73) Isaza, (PSG-78) Sibbald, (PSH-77) Cabrales, (PMD-74) Cirujano Videla
Patrolowe 20 łodzi typu Arcangel, 15 łodzi Defender
Małe łodzie patrolowe 35 sztuk
Zabytkowe Monitor Huáscar i Obregon, Okręt podwodny O’Brien
Wycofane okręty (niektóre)
  Jacob van Heemskerck (Typ L) (FFG-14) Almirante Latorre
(ex-Jacob van Heemskerck F812)
(FFG-11) Capitán Prat
(ex-Witte de With F813) 		  2005 3750 130

Lotnictwo edytuj

 
Symbol lotnictwa morskiego
Model Typ Wersja Liczba Uwagi
 
  Bell 206 JetRanger 		śmigłowiec użytkowy Model 206B
TH-57 Sea Ranger 		4
2
  Vulcanair P68 rozpoznania morskiego/SAR/MEDEVAC P68 Observer 2 1/7 Marynarka Wojenna Chile zamówiła siedem maszyn w celu zastąpienia maszyn Cessna O-2 Skymaster[26]. Pierwszy egzemplarz odebrano 1 lipca 2016 roku[27].
  Embraer EMB-111 patrolowy/transportowy EMB-111AN
EMB-111C 		3
1
 
  Bölkow Bo 105 		śmigłowiec użytkowy Bo 105C 2
 
  Eurocopter AS 532 Cougar 		śmigłowiec morski AS 532SC 5 1 utracono
 
Eurocopter AS 365 Dauphin 		śmigłowiec SAR AS 365 8 4 odkupiono od Irlandii.
 
  CASA C-295 Persuader[28] 		morski patrolowiec/ZOP C-295 MPA 3 W tym dwa uzbrojone.
 
  Lockheed P-3 Orion 		morski patrolowiec/ZOP
transportowy 		P-3ACH 3
1 		W październiku 2016 roku kanadyjska firma IMP Aerospace dostała kontrakt od Chilijskie Ministerstwa Obrony na modernizację morskich samolotów patrolowych i zwalczania okrętów podwodnych P-3ACh Orion[29].
  Pilatus PC-7 treningowy 7 Dostarczono 10.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 410
  2. ↑ a b Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 192-193.
  3. ↑ a b Aleksandr Mitrofonov. Monitor Huáscar pod dwoma banderami. „Okręty Wojenne”. Nr 1/2002. XII (nr 51), s. 11-14, 2002. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
  4. ↑ a b c Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 411-415
  5. ↑ a b c d e f g Gardiner, Gray (red.) 1985 ↓, s. 407-409
  6. ↑ a b c d e Gardiner, Chesneau (red.) 1980 ↓, s. 422-423
  7. ↑ a b c d e Gardiner, Chumbley (red.) 1995 ↓, s. 50
  8. ↑ a b c d e f Gardiner, Chumbley (red.) 1995 ↓, s. 51-52
  9. ↑ Gardiner, Chumbley (red.) 1995 ↓, s. 53.
  10. ↑ Michal Stolar, Ivan Zajac. Kręte losy argentyńskich lotniskowców. ARA Veinticino de Mayo. Część 2. „Morze, Statki i Okręty”. 6/2011. XVI (113), s. 23-25, czerwiec 2011. Magnum X miejsce =Warszawa. 
  11. ↑ a b Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 110-112.
  12. ↑ Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 104-105.
  13. ↑ a b c d Michał Gajzler. Morski komis, czyli fregaty z drugiej ręki. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2021, s. 78-81, kwiecień 2021. ISSN 1230-1655. 
  14. ↑ a b Jane’s Fighting Ships 2015–2016 ↓, s. 115-116.
  15. ↑ Jane’s Fighting Ships 2015–2016 ↓, s. 122.
  16. ↑ Wymiana fregat w Chile [online], altair.com.pl, 9 lutego 2008 [dostęp 2012-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03] (pol.).
  17. ↑ MODERNIZACJA CHILIJSKICH FREGAT
  18. ↑ ALMIRANTE CONDELL PRZEKAZANY CHILE
  19. ↑ a b Dylan Nicholson, Dylan Nicholson, Ex-RAN Adelaide Class frigates commissioned with Chilean Navy [online], defenceconnect.com.au, 22 kwietnia 2020 [dostęp 2020-07-24] (ang.).
  20. ↑ a b Jakie Adelaidy kupiła chilijska marynarka wojenna [KOMENTARZ] - Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2020-07-24].
  21. ↑ PILOTO PARDO – NOWY PATROLOWIEC FLOTY CHILE
  22. ↑ DRUGA SERIA PATROLOWCÓW W PLANACH MW CHILE
  23. ↑ TRZECI PILOTO PARDO W LINII
  24. ↑ WODOWANIE CABO ODGER
  25. ↑ POSTĘPUJE BUDOWA CABO ODGER
  26. ↑ P68 DLA MARYNARKI WOJENNEJ CHILE
  27. ↑ PIERWSZY P68 W CHILE
  28. ↑ C-295 MPA przejęty przez Chile [online], altair.com.pl, 6 maja 2010 [dostęp 2012-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2010-05-10] (pol.).
  29. ↑ CHILIJCZYCY WYDŁUŻĄ RESURS ORIONÓW

Bibliografia edytuj

  • Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
  • Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
  • Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4. OCLC 830182417.
  • Jane’s Fighting Ships 2000–2001. Richard Sharpe (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2000. ISBN 0-7106-2018-7. (ang.).
  • IHS Jane’s Fighting Ships 2015–2016. Stephen Saunders (red.). IHS, 2015. ISBN 978-0-7106-3143-5. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Armada_de_Chile&oldid=73473839”