Żeleźnica (szczyt)
Żeleźnica (912 m) – szczyt wznoszący się ponad miejscowościami Bielanka, Bukowina-Osiedle, Odrowąż i Pieniążkowice, wszystkie w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim[1][2]. W regionalizacji fizycznogeograficznej Polski według Jerzego Kondrackiego Żeleźnica zaliczana jest do Beskidu Orawsko-Podhalańskiego[3], w nowszej regionalizacji z 2018 roku do Pogórza Orawsko-Jordanowskiego[4].
 Żeleźnica i zabudowania miejscowości Odrowąż | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
912 m n.p.m. |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 49°31′08″N 19°51′23″E/49,518889 19,856389
| |
Północno-zachodni stok Żeleźnicy opada do przełęczy Pod Żeleźnicą i potoku Podsarnianka, w pozostałe stoki wcinają się potoki Żeleźnica, Potok Chorów i Potoki pod Żeleźnicą. Grzbietem, w którym znajduje się Żeleźnica biegnie Wielki Europejski Dział Wodny między zlewiskami Bałtyku i Morza Czarnego i dawna granica polsko-węgierska. W lesie można odszukać jeszcze pozostałości okopów z czasów I wojny światowej. W czasie II wojny światowej przez Żeleźnicę biegła granica między Generalnym Gubernatorstwem a Republiką Słowacką[5].
Istnieją legendy o zbójeckich skarbach zakopanych gdzieś w Żeleźnicy. Jedna z nich mówi o świerku, pod którym kiedyś był duży głaz z dwoma napisami: Sukoj a najdzies, oraz Jekeś połozył to weźmies. Ten drugi napis oznaczał, że skarby te znaleźć mogli tylko zbójnicy, którzy je zakopali w sobie tylko wiadomym miejscu. Skarby zapewne leżą tam do dzisiaj, zbójnicy bowiem skończyli na szubienicach[5].
Przez szczyt Żeleźnicy prowadzi znakowany szlak turystyki pieszej, węzeł szlaków turystycznych znajduje się na przełęczy Pod Żeleźnicą. Poniżej szczytu Żeleźnicy, na jej północno-zachodnich stokach opadających na przełęcz Pod Żeleźnicą znajduje się Kapliczka pod Żeleźnicą[5].
22 września 2022 r. na stokach Żeleźnicy, gdzie zachował się kopiec graniczny z okresu istnienia Generalnego Gubernatorstwa, odsłonięto kamienny obelisk z tablicą upamiętniającą przebiegający tędy w czasach okupacji niemieckiej szlak kurierski „Szkoła”, który Armia Krajowa wykorzystywała do przerzutu ludzi, dokumentów, pieniędzy itp. na trasie przez Słowację na Węgry[6].
- Szlak turystyczny
Przełęcz Spytkowicka – Łysa Góra – Leszczak – przełęcz Nad Harkabuzem – Żeleźnica – przełęcz Pod Żeleźnicą. Czas przejścia 3 h[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2025-02-27].
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna 1:10 000 [online] [dostęp 2025-02-27].
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 318, 329–333, ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ J. Solon i inni, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91 (2), 2018, s. 170, 481, 489.
- ↑ a b c Stanisław Figiel, Urszula Janicka-Krzywda, Wojciech W. Wiśniewski Piotr Krzywda, Beskid Żywiecki: przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2012, s. 332, 337, ISBN 978-83-62460-30-4.
- ↑ Janusz Konieczniak, Raptularz górski, „Gazeta górska”, 30 (4), 2022, s. 4–5.
- ↑ Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50 000, Kraków: Compass, 2011, s. 2, ISBN 978-83-7605-084-3.
