Wikipedia

Żucie koki

Żucie koki (el acullico, chacchado[1], akulliku[2], acuyico (z jęz. quechua akullikuy), chusqua[3], acusi, pijcho, coquear lub mascar coca) – społeczny, rytualny i medyczny zwyczaj[4] praktykowany w niektórych obszarach Ameryki Południowej, takich jak Boliwia, Peru, Argentyna i Chile oraz na terenach rezerwatów rdzennych mieszkańców Ekwadoru i Kolumbii.

Żucie koki polega na umieszczeniu niewielkiej kulki liści koki w jamie ustnej między policzkiem a szczęką. El acullico wykonuje się w celu zapobiegania chorobie wysokościowej spowodowanej niedoborem tlenu w atmosferze na dużych wysokościach lub zniwelowania jej skutków[5], bądź w celu złagodzenia zmęczenia, głodu czy niestrawności[6]. Ludzi, którzy praktykują el acullico, nazywa się coqueros, a sama czynność w języku hiszpańskim posiada kilka nazw o znaczeniu podobnym do „żucia liści koki”: acullicar, pijchar, bolear, chacchar i coquear.

Zastosowanie edytuj

Coqueros zazwyczaj zażywają liście koki, dodając niewielkie ilości substancji alkalicznych (o odczynie zasadowym), takich jak soda oczyszczona[7], wapno, drobinki popiołów spalonych roślin, bądź ich mieszankę zwaną llipta. Taki sposób zażycia liści koki potęguje ich działanie[8]. Wapno, przechowywane w pojemniczku i wyjmowane z niego za pomocą igły, umieszczane jest na kuli liści koki, a następnie przenoszone do jamy ustnej. Popiół roślinny i llipta natomiast mają formę niewielkich słupków jasno- lub ciemnoszarego koloru, których małe kawałki kładzie się na środku wybranych liści przed umieszczeniem w jamie ustnej[4].

Historia edytuj

W całych Andach pierwsze ślady praktykowania el chacchado datuje się na 8000 lat wstecz[9][10]. Na naczyniach ceramicznych należących do kultury Moche odnaleziono ślady takich praktyk[11]. W andyjskiej części Peru za dobrą praktykę uważa się wykonanie pukuy (andyjskiej modlitwy) z kintu przed wzięciem liści do ust i wykonaniem el chacchado[12][13]. Po okresie kolonialnym zwyczaj ten był źle postrzegany[14], wciąż był jednak podstawą przeżycia rdzennej ludności, która zajmowała się wykonywaniem ciężkich prac fizycznych, takich jak górnictwo czy mita w Cerro Rico de Potosí w Boliwii.

Kultura współczesna edytuj

W wielu miejscach pracy, które wiążą się z dużym wysiłkiem fizycznym, na przykład prowadzenie dalekobieżnych autobusów, budownictwo czy górnictwo, z czasem zaadaptowano nawyk el chacchado[15][16]. W niektórych zawodach, takich jak górnictwo, kultywowanie tej tradycji sięga co najmniej czasów kolonialnych. Istnieje również grupa nowych zawodów i grup społecznych, w których zaczęto praktykować el chacchado w okresach wzmożonego wysiłku – na przykład studenci podczas sesji egzaminacyjnych lub w pracach, które wymagają długich godzin bez snu[17].

Boliwia edytuj

W Boliwii nie sprzeciwiano się spożywaniu koki w jej tradycyjnych formach, takich jak el chacchado i napary lecznicze, było to bowiem uważane za tradycyjną praktykę kulturową przez kolejne rządy w państwie, na przykład w czasie rządów Jaime Paz Zamory[18][19].

Objęcie rządów przez Evo Moralesa tylko wzmocniło praktykowanie el chacchado w życiu codziennym części populacji. Zorganizowano również wydarzenia mające na celu ochronę tej praktyki kulturowej, takie jak Narodowy Dzień Acullico[20][21], upamiętniający fakt, że 11 stycznia 2013 roku Boliwia podpisała ponowne przystąpienie do Jednolitej konwencji o środkach odurzających z 1961 roku[22] z następującym zastrzeżeniem: Wielonarodowe Państwo Boliwia zastrzega sobie prawo do zezwolenia na swoim terytorium na tradycyjne żucie liści koki; spożywanie i używanie liści koki w stanie naturalnym; do celów kulturalnych i leczniczych[23].

Włączenie tego zastrzeżenia uznano za triumf[24] w obliczu wcześniej wyrażanych negatywnych opinii[25]. W październiku 2012 roku prezydent Boliwii Evo Morales poprosił aktora i aktywistę Seana Penna o obronę el acullico na forach międzynarodowych[26].

Przystąpienie Boliwii do Jednolitej Konwencji o Środkach Odurzających z 1961 roku, z zastrzeżeniem opisanym powyżej, sprawia, że tradycyjne sposoby zażywania nie są uważane za łamiące jej postanowienia. Boliwijska konstytucja chroni tradycyjną konsumpcję koki i jej liści w swojej konstytucji, w rozdziale siódmym, odnoszącym się do „Różnorodności biologicznej, koki, obszarów chronionych i zasobów leśnych”. „Sekcja II koka”, w art. 384 stanowi: Konstytucja Boliwii chroni rodzimą i tradycyjną kokę jako dziedzictwo kulturowe, odnawialne zasoby naturalne różnorodności biologicznej Boliwii oraz jako czynnik spójności społecznej. Koka w swoim naturalnym stanie nie jest narkotykiem. Jej rewaloryzacja, produkcja, wprowadzanie do obrotu i uprzemysłowienie podlegają prawu.

Argentyna edytuj

Na północy Argentyny utrzymuje się tradycja el coqueo pomimo uprzedzeń, z którymi się spotyka[27][28], praktyka ta jest oznaką tożsamości i powszechną praktyką społeczną[27][29].

Spożycie liści koki w postaci el acullico nie jest uważane za zażywanie narkotyków[30] i jest opisane w ustawie 23737 z 1989 roku, w art. 15: Posiadanie i spożywanie liści koki w stanie naturalnym, przeznaczonych do praktyki el coqueo lub żucia, lub ich stosowanie jako naparu, nie będzie uważane za posiadanie lub spożywanie środków odurzających.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ MAGNY, Caroline: Anthropology of food. S6. (2009). [dostęp 2023-02-01].
  2. ↑ Wayback Machine: Piden a Penn negociar por mar, akulliku y Goni. 31/10,2012. [dostęp 2023-02-01].
  3. ↑ Muysc cubun – Lengua Muisca. [dostęp 2023-02-01].
  4. ↑ a b Romero Aguilar, Jhacqueline: Dinámica social de las productoras de lejía.. [dostęp 2023-02-01].
  5. ↑ Tracy, TORCHETTI (1994): Coca Chewing and High Altitude Adaptation, Totem: The University of Western Ontario Journal of Anthropology 1 (1). [dostęp 2023-02-01].
  6. ↑ Amy Sue; JOSLIN, Jeremy David (Abril de 2016): Coca: The History and Medical Significance of an Ancient Andean Tradition. [w:] Emergency Medicine International 2016 [on-line]. BIONDICH. [dostęp 2023-02-01].
  7. ↑ La coipa de los salares andinos. El Tribuno. [dostęp 2023-02-01].
  8. ↑ TOYNE, J. Marla (1999): The Transformation of Coca to Cocaine: An Overview of Traditional Drug Use and Modern Drug Use. Totem: The University of Western Ontario Journal of Anthropology 7 (1): 23. [dostęp 2023-02-01].
  9. ↑ Jason BBC PALMER, Coca leaves first chewed 8,000 years ago, says research [online], 2 grudnia 2010 [dostęp 2023-02-06].
  10. ↑ Mario A. RIVERA i inni, Antiquity of Coca-Leaf Chewing in the South Central Andes: A 3,000 Year Archaeological Record of Coca-Leaf Chewing from Northern Chile, „Journal of Psychoactive Drugs”, 2005 [dostęp 2023-02-06].
  11. ↑ Escena de ofrenda y consumo ritual de coca., Museo Larco [dostęp 2023-02-06].
  12. ↑ Fernando Cabieses Molina, Apuntes de medicina tradicional. La racionalización de lo irracional [online], 1993, s. 68 [dostęp 2023-02-06].
  13. ↑ Allen. (1981), s. 159.
  14. ↑ Pedro Reino Garcés, La satanización de la hoja de coca empezó en la época de la Colonia en Sudamérica [online], 11 lipca 2017 [dostęp 2023-02-06].
  15. ↑ Estudio Nº 1: El hábito del coqueo y la conducción profesional en el transporte de pasajeros de larga distancia, „SERIE: LA SALUD DE NUESTROS CONDUCTORES Prevención, promoción y educación de la salud en el transporte.”, 2016 [dostęp 2023-02-06].
  16. ↑ Rubén Vargas, Gustavo Guzmán, Victor Orduna, El “aculli” no tiene fronteras [online] [dostęp 2023-02-06].
  17. ↑ Melissa Revollo, El pijcheo se pone de moda entre los estudiantes, „Opinión”, 24 listopada 2013 [dostęp 2023-02-06].
  18. ↑ Paz Zamora y la hoja de coca en su solapa precedieron a diplomacia de Morales, „El Día”, 16 stycznia 2013 [dostęp 2023-02-06].
  19. ↑ La Coca No Es Cocaina [online], 1 stycznia 1993 [dostęp 2023-02-06].
  20. ↑ Productores de coca celebran “Día del Acullico, „El País”, 12 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-06].
  21. ↑ Buscan revalorizar la hoja de coca en Día del Acullicu, „Correo del Sur”, 11 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-06].
  22. ↑ BOLIVIA CELEBRA LA DESPENALIZACIÓN DEL ACULLICO, „Cambio”, 10 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-06] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-12].
  23. ↑ Ley Nº 392, 17 de julio de 2013, „Levibox”, 18 maja 2017 [dostęp 2023-02-06].
  24. ↑ Evo Morales celebra el “pijcheo” de coca, „VOA Noticias”, 15 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-06].
  25. ↑ ONU pide abolir el „pijcheo” de coca [online], 18 maja 2017 [dostęp 2023-02-06].
  26. ↑ Presidente Morales pide a actor Sean Penn que sea embajador de la demanda marítima, la defensa del acullico y la extradición de Sánchez de Lozada, „Radio Patria Nueva”, 31 października 2012 [dostęp 2023-02-06].
  27. ↑ a b El coqueo, entre la tradición y el estigma social, „El Tribuno”, 2 października 2016 [dostęp 2023-02-06].
  28. ↑ Coca: el paradigma porteño y la cosmovisión andina, „El Tribuno”, 2 października 2016 [dostęp 2023-02-06].
  29. ↑ El gobernador Morales defendió el “coqueo” y aseguró que no significa drogarse, „Télam”, 1 października 2016 [dostęp 2023-02-06].
  30. ↑ El marco legal del “coqueo” y los efectos en la salud, „El Día”, 1 października 2016 [dostęp 2023-02-06].

Bibliografia edytuj

  • Catherine J. Allen, to be Quechua: the symbolism of coca chewing in highland Peru, „American Ethnologist”, 8 (1), 1981, s. 157–171, DOI: 10.1525/ae.1981.8.1.02a00100 [dostęp 2023-02-10] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żucie_koki&oldid=69791090”