Adelajda Orleańska (1698–1743)

Batylda z Chartres[1], fr. Bathilde de Chartres, właśc. Maria Ludwika Adelajda Orleańska, fr. Marie Louise Adélaïde d'Orléans (ur. 13 sierpnia 1698 w Wersalu, zm. 10 lutego 1743 w Paryżu) – francuska benedyktynka, w 1719–1743 ksieni Chelles.

Batylda
Bathilde
Maria Ludwika Adelajda Orleańska
Marie Louise Adélaïde d'Orléans
Ksieni
Ilustracja
Portret panny Batyldy z Chartres w stroju pielgrzymim, mal. Jean-Baptiste Santerre, 1718, Wersal
Herb duchownego
Kraj działania

Francja

Data i miejsce urodzenia

13 sierpnia 1698
Wersal

Data i miejsce śmierci

10 lutego 1743
Paryż

Miejsce pochówku

Kościół Val-de-Grâce w Paryżu

Ksieni Chelles
Okres sprawowania

6 czerwca 1719 – 10 lutego 1743

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

Kościół rzymskokatolicki

Śluby zakonne

1717

Życiorys

edytuj

Adelajda, bo tym imieniem zwracali się do niej bliscy, urodziła się jako córka Filipa II (1674–1723), księcia Orleanu, i jego żony Franciszki Marii de Bourbon (1677–1749), za panowania Ludwika XIV Wielkiego (1638–1715), który jednocześnie był dla niej dziadkiem (w linii żeńskiej) i stryjecznym dziadkiem (w męskiej). Miała sześcioro rodzeństwa, siostry: starszą Marię Ludwikę (1695–1719), młodsze Karolinę Aglaię (1700–1761), Ludwikę Elżbietę (1709–1742), Filipinę Elżbietę (1714–1734) i Ludwikę Dianę (1716–1736), oraz brata Ludwika (1703–1752). Dzieciństwo spędziła, mieszkając w pałacu wersalskim. Z dniem urodzenia otrzymała od króla tytuł honorowy panny z Chartres (fr. Mademoiselle de Chartres), który przysługiwał jej do 1710, kiedy to starsza siostra wyszła za mąż, a samą Adelajdę zaczęto tytułować panną orleańską (fr. Mademoiselle d'Orléans).

W wieku nastoletnim nawiązała bliskie relacje z siostrami Marią Ludwiką i Karoliną Aglaią. Jednak to Adelajda była uważana na najurodziwszą i najbardziej wdzięczną z córek orleańskich, będąc ulubienicą babki Elżbiety Karoliny Wittelsbach (1652–1722)[2]. Odebrała staranne wychowanie, typowe dla panien dworskich jej czasów. Wykazywała szczególne uzdolnienia muzyczne i taneczne. Obok tego interesowała się filozofią i teologią oraz naukami przyrodniczymi, poprzez samokształcenie rozwijała wiedzę z zakresu fizjologii i chirurgii człowieka[2].

Rodzice rozważali wydać ją za mąż za Ludwika Augusta (1700–1755), księcia Dombes, najstarszego syna Ludwika Augusta (1670–1736), księcia Maine, i Ludwiki Benedykty de Bourbon-Condé (1676–1753). Jednak bardzo pobożna Adelajda nie wzbudziła uwagi młodego księcia, która jednak swatała go z młodszą siostrą Karoliną Aglaią. Kolejnym kandydatem do ręki Adelajdy był Jakub Franciszek Stuart (1688–1766), pretendent do tronu Wielkiej Brytanii, który zrezygnował z zalotów, zorientowawszy się, że narzeczona jest znacznie lepiej wykształcona[3].

Chcąc rozwijać się duchowo i intelektualnie, Adelajda postanowiła wstąpić do zakonu[3]. W sierpniu 1718 złożyła śluby wieczyste w zgromadzeniu benedyktynek w Paryżu i przyjęła imię zakonne Batylda[4]. Wkrótce, w wieku 21 lat, została wyznaczona na następczynię ksieni Chelles przez niedoszłego teścia, regenta króla Ludwika XV Ukochanego (1710–1774)[5]. 6 czerwca 1719 objęła koadiuturę nad opactwem, z pełnią praw podejmowania decyzji. W 1720 uzyskała podobny urząd dla opactwa w Noyon, ale nigdy go nie objęła. W marcu 1723, po śmierci poprzedniczki Charlotty Agnès de Villars (ur. 1654), odbył się ingres do kościoła opackiego w Chelles[6]. Jako ksieni dbała o poprawę warunków sanitarnych klasztoru i miasta, budując ujęcie wody. Założyła też szkołę klasztorną dla dziewcząt w Nevers.

Była miłośniczką sztuki i mecenaską muzyki. W 1720–1721 przy okazji ślubu siostry Karoliny Aglai odbyła podróż do północnych i środkowych Włoch. Z jej inicjatywy w 1719–1731 funkcję kapelmistrza opactwa i „superintendenta komnat ksieni” pełnił Jean-Baptiste Morin (1677–1745)[7].

Zmarła w 1743 w Paryżu w czasie rekonwalescencji po źle przebytej ospie. Została pochowana w tamtejszym kościele Val-de-Grâce.

W literaturze

edytuj

Adelajda Orleańska pojawia się dwukrotnie jako postać utworów literacko-fabularnych. Polskiemu czytelnikowi może być znana jako bohaterka Córki regenta (1845) Aleksandra Dumasa. Autor charakteryzuje ją jako kobietę piękną i powabną, ale „osobliwą”, interesującą się polowaniem i fechtunkiem, wykazującą zainteresowania nie tylko muzyką, ale też chemią i medycyną[8].

Przodkowie

edytuj
Prapradziadkowie kr. Francji

Henryk IV Wielki

(1553–1610)

∞1600

Maria Medycejska

(1575–1642)

kr. Hiszpanii

Filip III

(1578–1621)

∞1599

Małgorzata Rakuszanka

(1584–1611)

kr. Czech

palatyn Reński

Fryderyk V Zimowy

(1596–1632)

∞1613

Elżbieta Stuart

(1596–1662)

landgraf Hesji-Kassel

Wilhelm V Stały

(1602–1637)

∞1736

Amelia Elżbieta z Hanau

(1602–1651)

kr. Francji

Henryk IV Wielki(1553–1610)

∞1600

Maria Medycejska

(1575–1642)

kr. Hiszpanii

Filip III

(1578–1621)

∞1599

Małgorzata Rakuszanka

(1584–1611)

Gaspard de Rochechouart

(1575–1643)

ks. Mortemart

∞?

Louise de Maure

(1575–?)

Jean de Grandseigne

(?–?)

markiz Marsillac

∞?

Catherine de La Béraudière

(?–?)

Pradziadkowie kr. Francji, Ludwik XIII Sprawiedliwy(1601–1641)

∞1615

Anna Habsburżanka (1601–1666)

palatyn Reński, Karol Ludwik (1617–1680)

∞1650

Karolina Heska-Kassel (1627–1685)

kr. Francji, Ludwik XIII Sprawiedliwy (1601–1641)

∞1615

Anna Habsburżanka (1601–1666)

Gabriel de Rochechouart (1600–1675), ks. Mortemart

∞1632

Diane de Grandseigne (1615–1666)

Dziadkowie Filip I Orleański (1640–1701), ks. Orleanu

∞1671

Elżbieta Karolina Wittelsbach (1652–1722)

kr. Francji, Ludwik XIV Wielki (1638–1715)

x

Franciszka de Rochechouart (1641–1707)

Rodzice Filip II Orleański (1674–1723), ks. Orleanu

∞1692

Franciszka Maria de Bourbon (1677–1749)

Adelajda Orleańska (1698–1743)

Przypisy

edytuj
  1. Imię zakonne.
  2. a b d'Orleans 2007 ↓, s. 225–228.
  3. a b Saint-Simon 1984 ↓, s. 23–38.
  4. Saint-Simon 1984 ↓, s. 200–201.
  5. Saint-Simon 1984 ↓, s. 99–111.
  6. Saint-Simon 1984 ↓, s. 269.
  7. François Turellier, Un Processional, établi par Jean-Baptiste Morin (1677–1745), „Ostinato Rigore: revue internationale d’études musicales”, 8–9, 1997, s. 283–291, ISSN 1251-3369 (fr.).
  8. Aleksander Dumas, Córka regenta, Warszawa: „Hachette”, 2014, s. 64–65, 275, ISBN 978-83-7739-716-9.

Bibliografia

edytuj