Anatol Chari
Anatol Chari, właściwie Anatol Chary (ur. 1923) – autor autobiograficznej publikacji „Podczłowiek: wspomnienia członka Sonderkommanda”[1] (wyd. niem.: Undermensch. Mein Leben durch Glück und Privilegen 2010, wyd. ang.: From Ghetto the Death Camp. Memoir of Privilege and Luck. 2011), z okresu pobytu w łódzkim getcie. Po wojnie ostatecznie osiedlił się w USA, w Kalifornii, gdzie został dentystą-paradontologiem.
Życiorys edytuj
W łódzkim getcie Anatol Chari był członkiem żydowskiej policji porządkowej, utworzonej w ramach samorządu Żydów w getcie pod kierownictwem Chaima Rumkowskiego. Po likwidacji getta w lecie 1944 roku został wywieziony do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau, a następnie przetransportowany kolejno do obozów Gross-Rosen i Bergen-Belsen. Wyzwolony przez oddziały brytyjskie przebywał do 1951 roku na terytorium Niemiec Zachodnich, gdzie ukończył studia. Następnie wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.
Urodził się w Łodzi w 1923 roku jako syn żydowskiego kupca i działacza społecznego w Łodzi – Piotra Chary[a].
Rozległe stosunki ojca w łódzkiej społeczności żydowskiej i protekcja u Chaima Rumkowskiego umożliwiły mu uzyskanie stanowiska w żydowskiej administracji getta po jego zamknięciu 30 kwietnia 1940 r., a następnie w jego oddziałach policyjnych (Sonderkommando)[2].
Jako policjant w getcie Anatol Chari pracował przy eskortowaniu dostaw żywności, ochronie magazynów żywności, kontroli pracowników piekarni, patrolach nakierowanych na konfiskatę żywności u mieszkańców. Taki rodzaj pracy gwarantował mu specjalny status, autorytet i władzę; dostęp do specjalnych sklepów, lepszych kartek żywnościowych, obfitych porcji żywności, ochrony przed deportacją (do momentu ostatecznej likwidacji getta) i dostęp do nieoficjalnych kanałów zaopatrzenia w żywność. Opisał również swój udział w oszustwach przy obrocie deficytową w getcie żywnością, tolerowanych lub wręcz organizowanych przez członków Sonderkommanda, wymuszaniu usług seksualnych za żywność itp.[3]
Jako jeden z nielicznych więźniów wspomniał o „prostytucji ekonomicznej” w getcie oraz o fizycznej miłości, jako formie psychicznej ucieczki od rzeczywistości[4].
Szczególnie dramatyczny wydźwięk mają relacje z przygotowania transportów do obozów zagłady, obejmujących coraz to nowe grupy mieszkańców getta, w tym narzeczoną i macochę Anatola Chari[5].
Anatol Chari przedstawia Rumkowskiego jako postać pozytywną i usprawiedliwia ze stawianych mu zarzutów. Powołuje się przy tym na kalkulacje polityczne Rumkowskiego, dotyczące nadziei na oswobodzenie więźniów getta przed jego likwidacją. W jego ujęciu, wykonywanie przez Rumkowskiego poleceń władz niemieckich odnośnie do dostarczania odpowiedniej liczby osób do transportów śmierci było działaniem racjonalnym, gdyż odwlekało czas całkowitej likwidacji getta i zwiększało szanse na wyzwolenie ze wschodu, wskutek ofensywy sowieckiej.
Uwagi edytuj
- ↑ Od początku lat 30. XX w. radca w Izbie Przemysłowej w Łodzi, członek Rady gminy żydowskiej w Łodzi, prezes Stowarzyszenia Drobnych Kupców w Łodzi, prezes Stowarzyszenia Żydowskiego „Betlehem” (Dom Chleba), które m.in. prowadziło kuchnię dla bezrobotnych Żydów przy ul. Solnej w Łodzi, na podst. osobistego oświadczenia syna Anatola oraz: Księga adresowa m. Łodzi, 1937–1939. W tym czasie mieszkał przy ul. Piotrkowskiej 37.
Przypisy edytuj
- ↑ Podczłowiek: wspomnienia członka Sonderkommanda w katalogu Biblioteki Narodowej.
- ↑ Anatol Chari: Podczłowiek. Wspomnienia członka sonderkommanda. Świat Książki. ISBN 978-83-7799-523-5.
- ↑ Anatol Chari: ibid. str.57-73.
- ↑ P. Chari, op. cit., s. 70–75 W getcie po prostu się to robiło, gdy nadarzała się okazja, bo każdy raz mógł okazać się ostatnim.
- ↑ Anatol Chari: ibid. str.102.
Bibliografia edytuj
- Chari Anatol, Braatz Timothy, Undermensch. Mein Leben durch Glück und Privilegen. [tłum. z ang. Franka Reinhart], Deutsche Taschenbuch Verlag, München 2010.
- Chari Anatol, Braatz Timothy, From Ghetto the Death Camp. Memoir of Privilege and Luck. The Disproprionate Press, 2011.
- Chari Anatol, Braatz Timothy, Podczłowiek: wspomnienia członka Sonderkommanda. Świat Książki, Warszawa, 2012.