Bitwa nad rzeką Tolenus
Bitwa nad rzeką Tolenus – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 90 p.n.e. podczas wojny Rzymu ze sprzymierzeńcami.
| Wojna Rzymu ze sprzymierzeńcami 91–88 p.n.e. | |||
 Alba Fucens | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
Rzeka Toleno w Abruzji, rejon Alba Fucens | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo Italików | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
W roku 91 p.n.e. wybuchło powstanie przeciwko Rzymowi. Do plemienia Marsów, które pierwsze podniosło bunt dołączyły wkrótce szczepy górskie Pelingów, Marrucynów i Westynów, a także Samnici i w końcu niemal wszystkie ludy środkowej i południowej Italii[1].
Zanim zaczęły się działania wojenne sprzymierzeńcy wysłali do Rzymu posłów z oświadczeniem, że są gotowi złożyć broń pod warunkiem otrzymania obywatelstwa rzymskiego. Po odrzuceniu tych żądań podjęto na wiosnę 90 p.n.e. działania wojenne. Walki wybuchły zarówno na południu w Kampanii i Samnium, gdzie główne dowództwo ze strony rzymskiej sprawował konsul Lucjusz Juliusz Cezar, jak i na północy w Abruzji, gdzie Rzymianami dowodził drugi konsul Publiusz Rutyliusz Lupus. Osobna armia rzymska dowodzona przez Gnejusza Pompejusza Strabona działała w ziemi piceńskiej.
Siły walczących stron były porównywalne, w szeregach Rzymian walczyli także Numidyjczycy oraz Hiszpanie.
Rebelianci pod dowództwem Tytusa Vettiusa Skatona rozbili obóz po drugiej stronie rzeki Tolenus. W tym samym czasie Rzymianie rozpoczęli budowę mostów
W dniu 11 czerwca 90 p.n.e. nad rzeką Tolenus (obecnie Turano) Rzymianie pod wodzą konsula Publiusza Rutyliusza Lupusa wpadli w zasadzkę. Zginęło wielu legionistów, wśród nich sam konsul[1]. Gajusz Mariusz zauważył ciała żołnierzy płynące w dół rzeki, dlatego zdecydował się przejść most i zaatakował słabo obsadzony obóz przeciwnika i łatwo go zdobył, zmuszając Italików do odwrotu[2].
Bitwa zakończyła się, pomimo odwetu Gajusza Mariusza, klęską Rzymian. Po obu stronach zginęło po 8 tysięcy żołnierzy.
Senat nie zdecydował się na przeprowadzenie wyborów w miejsce Rutiliusza, przekazując kontrolę nad jego armią wspólnie Mariuszowi i Kwintusowi Serwiliuszowi Cepionowi, który został niedługo potem zamordowany przez sprzymierzeńców
W tym samym czasie drugi konsul Lucjusz Juliusz Cezar cofał się z Kampanii przed zwycięskim wojskiem samnickim pod wodzą Mutilusa[3].
Dopiero pod koniec roku Lucjusz Juliusz Cezar wprowadził ustawę nadającą prawo obywatelstwa wszystkim sprzymierzeńcom, którzy dochowali wierności Rzymowi, a w rok później, tym którzy złożą broń.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Gazda 2008 ↓, s. 77.
- ↑ Orosius, Book 5 (B) [online], www.attalus.org [dostęp 2023-08-18].
- ↑ Dart 2014 ↓, s. 135 nn.
Bibliografia edytuj
- Cyprian Herl, Bellum Sociale. Przyczyny, przebieg i skutki wojny ze sprzymierzeńcami (91–88 r. p.n.e.), wyd. Inforteditions, Tarnowskie Góry 2023
- Christopher J. Dart: The Social War, 91 to 88 BCE: A History of the Italian Insurgency against Roman Republic. Routledge, 2014. ISBN 978-1472416766. (ang.).
- Daniel Gazda: Wojny domowe w Imperium Rzymskim. Warszawa: Bellona, 2008. ISBN 978-83-11-11325-1.
- Appian: Wojny domowe.
- Orozjusz: Siedem ksiąg historii przeciwko poganom.
- Gareth C., Sampson: The Collapse of Rome: Marius, Sulla & the 1st Civil War (91-70 BC). Barnsley: Pen and Sword, 2013.