Bitwa pod Terespolem

Bitwa pod Terespolem (znana też jako bitwa pod Brześciem) stoczona 19 września 1794 przez wojska polskie z wojskami rosyjskimi podczas insurekcji kościuszkowskiej, miała miejsce pod Terespolem, niedaleko od Brześcia Litewskiego.

Bitwa pod Terespolem
— Insurekcja kościuszkowska —
Czas	19 września 1794
Miejsce	przeprawa na Bugu pomiędzy Terespolem a Brześciem, rejon wsi Polatycze
Terytorium	Wielkie Księstwo Litewskie
Przyczyna	próba powstrzymania natarcia korpusu Suworowa w głąb kraju
Wynik	wygrana Rosjan
Strony konfliktu
Rosja I Rzeczpospolita
Dowódcy
gen. Aleksandr Suworow gen. Karol Sierakowski
Siły
ok. 13 000 ludzi 28 dział ok. 8 000 ludzi 14 dział
brak współrzędnych

Insurekcja kościuszkowska
Racławice • insurekcja warszawska • insurekcja wileńska • Niemenczyn • Polany • Lipniszki • Dubienka • Szczekociny • Chełm • Soły • powstanie kurlandzkie • Gołków • Raszyn • Kolno • Błonie • Rajgród • Pierwsze oblężenie Warszawy • Sałaty • Słonim • Lubań • Krupczyce • Terespol • insurekcja wielkopolska • Łabiszyn • Bydgoszcz • Maciejowice • Kobyłka • Drugie oblężenie Warszawy (obrona Pragi)

Korpus rosyjski gen. Aleksandra Suworowa osaczył tutaj zmuszoną do odwrotu w bitwie pod Krupczycami dywizję gen. Karola Sierakowskiego (4700 żołnierzy i 28 dział), która przybyła po całonocnym marszu do swego dawnego obozu. Sierakowski zarządził w obozie całodzienny odpoczynek, nie spodziewając się nadejścia sił Suworowa. Polski plan obrony linii Bugu uległ załamaniu wskutek wskazania Rosjanom brodów przez delegata kahału żydowskiego.

Suworow w nocy przeprawił bez przeszkód cały swój korpus przez Bug i ok. 6 rano zaatakował Polaków. Widząc, że nie ma szans w starciu z Rosjanami - Sierakowski rozpoczął odwrót pokonując Bug przez groblę kobylańską. Polacy bezskutecznie próbowali osłonić swoje tyły, przeprowadzając kilkukrotne szarże kawalerii. Dywizja Sierakowskiego poniosła ogromne straty i wycofała się w rozsypce w kierunku Białej Podlaskiej tracąc wszystkie działa.

Po bitwie

• Dla upamiętnienia bitwy we wsi Polatycze Rosyjskie Ministerstwo Wojny oraz dowództwo 19 garnizonu Twierdzy Brzeskiej wystawiły na początku XX wieku kamienny obelisk na szczycie kurhanu - mogiły żołnierzy rosyjskich poległych w Polatyczach. Początkowo napis na nim głosił w języku rosyjskim: "Pamięci suworowskich wspaniałych bohaterów poległych w walkach z Polakami 8 IX 1794 r". Znalazły się tu też nazwiska poległych, a w ogrodzeniu 8 fortecznych luf armatnich połączonych łańcuchami. Po I wojnie światowej tablice zniszczono, a po II wojnie światowej pojawiła się tablica w języku polskim: "Żołnierzom armii polskiej i rosyjskiej poległym pod Terespolem we wrześniu 1794."
• Na zbiorowej mogile żołnierzy rosyjskich i polskich w Koroszczynie w folwarku Kuczyn wzniesiono pomnik z napisem w języku rosyjskim: "Bratnia mogiła rosyjskich i polskich żołnierzy poległych w bitwie Suworowa z Sierakowskim 8.09.1794 r", odsłonięty 22-23 października 1903 roku. Pomnik został zniszczony, w jego miejscu stoi niewykończony pomnik Józefa Piłsudskiego.
• Trzeci pomnik, upamiętniający pobyt Suworowa w Terespolu po bitwie, został odsłonięty 22 października 1902. Również nie zachował się do naszych czasów.

Bibliografia

• Andrzej Grabski, Jan Wimmer i inni, Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Warszawa 1966.
• Andrzej Zahorski, Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej. Polska sztuka wojenna w okresie powstania kościuszkowskiego, Zeszyt dziesiąty, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1960.
• Bolesław Twardowski: Wojsko Polskie Kościuszki w roku 1794. Poznań: Księgarnia Katolicka, 1894.
• Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I