Wikipedia

Bolesław Paykart

Bolesław Paykart (ur. 5 lipca 1882) – major artylerii inżynier Wojska Polskiego.

Bolesław Paykart
major artylerii major artylerii
Data urodzenia

5 lipca 1882

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

Pociag Pancerny Nr 10

Stanowiska

dowódca pociągu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Zasługi Wojskowej z Mieczami Krzyż Wojskowy Karola

Życiorys

edytuj

Urodził się 5 lipca 1882, w rodzinie Karola Michała (1839–1910) i Władysławy Aleksandry z Osmólskich (1859–1937). Miał ośmioro rodzeństwa: Michała Walentego (1888–1956), Karola Jana (1880–1952), Stefana Michała (1884–1899) i Helenę Władysławę Skrobotowicz (1881–1969)[1][2][3][4].

Uczęszczał do c. k. Wyższego Gimnazjum w Rzeszowie, w którym 29 czerwca 1902 otrzymał świadectwo dojrzałości[5][6]. W latach 1910–1911 był II asystentem w katedrze budowy maszyn i asystentem Bogdana Maryniaka, kierownika muzeum budowy maszyn c. k. Szkoły Politechnicznej we Lwowie[7][8][9]. W latach 1912–1914 razem z inż. Bronisławem Biegeleisenem był zatrudniony w Dyrekcji miejskiego zakładu wodociągowego we Lwowie[10][11][12].

W 1906 został przydzielony w rezerwie do Morawsko-Galicyjskiego Pułku Artylerii Fortecznej Nr 2 w Krakowie[13], a w 1909 do Morawsko-Galicyjskiego Batalionu Artylerii Fortecznej Nr 5 w Trydencie[14]. W jego szeregach walczył w czasie I wojny światowej[15][16]. W czasie służby awansował na kolejne stopnie w korpusie oficerów rezerwy artylerii fortecznej: kadeta (starszeństwo z 1 stycznia 1906)[17], porucznika (starszeństwo z 1 stycznia 1911)[18] i nadporucznika (starszeństwo z 1 maja 1915)[19].

W listopadzie 1918, w czasie obrony Lwowa, był pierwszym, który z własnej inicjatywy użył kanałów i zaproponował Komendzie Naczelnej ich wykorzystanie do skrytego przemieszczania żołnierzy oraz komunikacji[20]. Później nadzorował budowę Pociągu Pancernego „Pionier”, a następnie objął jego dowództwo[21]. Działania pociągu zapisały się świetnie w historii obrony Lwowa[21]. Pociągiem dowodził do sierpnia 1919[22].

15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w artylerii, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej. Był wówczas dowódcą Pociągu Pancernego Nr 10 „Pionier”[23]. Później został przeniesiony do rezerwy i przydzielony w rezerwie do 30 Pułku Artylerii Polowej we Włodawie[24][25]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 35. lokatą w korpusie oficerów rezerwy artylerii[26]. W styczniu 1929 został przeniesiony w rezerwie do 3 Pułku Artylerii Polowej Legionów w Zamościu[27].

W listopadzie 1925 został aresztowany pod zarzutem fałszowania banknotów o nominale $100 i wprowadzenia ich w obieg. W czasie przeszukania willi inżyniera Paykarta funkcjonariusze Policji Państwowej mieli ujawnić „całe laboratorium w 3 specjalnie urządzonych pokojach” oraz zabezpieczyć „3 odcinki (po 100 dolarów), znakomicie podrobionych”, a także „kwasy, klisze, prasy, płyty miedziane itp”. Jedna, z przyjętych przez Policję wersji śledczych, zakładała udział inż. Paykarta w „międzynarodowej bandzie fałszerzy dolarów, mających oddziały swe w całej Europie”.

Prasa informowała czytelników, że inż. Paykart był człowiekiem majętnym, właścicielem willi w Brzuchowicach, dyrektorem wielu spółek akcyjnych, a wśród nich towarzystwa kamieni sztucznych i dachówek w Drohobyczu, majorem rezerwy, skoligaconym z najwybitniejszymi rodzinami Lwowa[28][29] oraz błędnie, że był pracownikiem naukowym Politechniki Lwowskiej. 23 listopada 1925 Rektorat Politechniki Lwowskiej dementował, że inż. Paykart „nie był nigdy i nie jest profesorem wzgl. docentem habilitowanym Politechniki Lwowskiej, a tylko przez pewien czas prowadził za wynagrodzeniem zleconym mu czasowo w braku innych sił naukowych wykłady, nie nabywając przez to żadnych praw członka ciała nauczycielskiego szkoły”[30].

Na początku czerwca 1926 rozpoczął się proces. Osakrżony inżynier Paykart wyjaśnił, że „falsyfikaty i całą pracownię fałszerską ... znalazł w wagonie kolejowym, w kuferku obcego podróżnego, który to kuferek przez ciekawość zabrał z sobą do domu”[31].

W czerwcu rozprawa została odroczona. Sąd przychylił się do wniosku obrońcy oskarżonego dr. Tadeusza Dwernickiego o powołanie biegłych lekarzy psychiatrów w celu stwierdzenia „stanu jego umysłu”. Adwokat Dwernicki sformułował wniosek po przesłuchaniu kilku świadków, w tym żony oskarżonego Zofii, co „wywołało wśród publiczności wielką sensację”[32].

9 września 1926 wznowiono proces. Biegli lekarze psychiatrzy stwierdzili, że inżynier Paykart „co prawda jest człowiekiem zupełnie zdrowym, jednak podlega pewnym zakłóceniom umysłu”. Oskarżony nie przyznał się do winy i wyjaśnił, że „cały aparat znaleziony u niego, służył mu jedynie do celów naukowych i doświadczalnych. Banknoty, znalezione przy nim i puszczone przezeń w obieg, otrzymał od jakiegoś nieznanego urzędnika”[33]. Po przesłuchaniu wszystkich świadków mowy końcowe wygłosili: dr Dwernicki i oskarżyciel, podprokurator Aleksy Sywulak. Następnie sędziom przysięgłym postawiono osiem pytań: czy oskarżony rzeczywiście podrabiał 100 dolarowe banknoty, czy puszczał je w obieg, czy podrabiał banknoty przy użyciu zabezpieczonych środków i materiałów? Pozostałe pytania dotyczyły poszczególnych przypadków wprowadzenia banknotów do obiegu. Nie uwzględniono wniosku obrońcy o zadanie dodatkowego pytania o niepoczytalność oskarżonego. Sędziowie przysięgli, 11 głosami zaprzeczyli by oskarżony podrabiał banknoty, a 12 głosami zprzeczyli by wprowadzał je do obiegu. Na pozostałe pytania sędziowie 11 głosami również udzielili przeczących odpowiedzi. Inżynier Paykart został uwolniony od winy i kary, i wypuszczony natychmiast z więzienia[34][35].

Decyzja sędziów przysięgłych, wydana niespełna cztery miesiące po zamachu majowym, wzbudziła kontrowersje i została wykorzystana w ramach tzw. sanacji. Uniewinnienie inż. Paykarta zestawiono z wyrokiem sądu w Równem skazującego bezrobotnego Iwana Mietuszko na karę jednego roku pozbawienia wolności za nieudolne odlewanie 50-groszówek z cyny[36]. 4 października 1929 na łamach tygodnika narodowego „Łowiczanin” sprwę inżyniera Paykarta określono jako „brudną aferę dolarową”. Redakcja tygodnika informowała czytelników, że inżynier Paykart, szwagier byłego premiera Kazimierza Bartela, sprzefał za kwotę 8 tys. zł swoją willę w Brzuchowicach ks. metropolicie Andrzejowi Szeptyckiemu z przeznaczeniem na ochronkę[37].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Helena Władysława Skrobotowicz (z d. Paykart), 1881-1969. [dostęp 2021-03-05]..
  2. ↑ Karol Jan Paykart. Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne. [dostęp 2021-03-05]..
  3. ↑ Stefan Michał Paykart. Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne. [dostęp 2021-03-05]..
  4. ↑ Michał Walenty Paykart. Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne. [dostęp 2021-03-05]..
  5. ↑ Sprawozdanie 1901 ↓, s. 47, jako Bolesław Pajkart.
  6. ↑ Sprawozdanie 1902 ↓, s. 85, 110, 111.
  7. ↑ Program XXXIX 1910 ↓, s. 81, 83.
  8. ↑ Szematyzm 1910 ↓, s. 525.
  9. ↑ Szematyzm 1911 ↓, s. 545.
  10. ↑ Szematyzm 1912 ↓, s. 427.
  11. ↑ Szematyzm 1913 ↓, s. 479.
  12. ↑ Szematyzm 1914 ↓, s. 487.
  13. ↑ Schematismus 1907 ↓, s. 929.
  14. ↑ Schematismus 1910 ↓, s. 1027.
  15. ↑ Ranglisten 1916 ↓, s. 830.
  16. ↑ a b c Ranglisten 1918 ↓, s. 1400.
  17. ↑ Schematismus 1907 ↓, s. 922.
  18. ↑ Schematismus 1912 ↓, s. 1008.
  19. ↑ Ranglisten 1916 ↓, s. 794.
  20. ↑ Mączyński 1921 ↓, s. 222.
  21. ↑ a b Michalczyk 1931 ↓, s. 7.
  22. ↑ Margasiński 2018 ↓, s. 6.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 29 z 4 sierpnia 1920 roku, s. 676.
  24. ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 215.
  25. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 774.
  26. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 837.
  27. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929 roku, s. 17.
  28. ↑ Sensacyjne aresztowanie fałszerza dolarów we Lwowie. „Sztandar Polski i Gazeta Rybnicka”. 210, s. 2, 1925-11-22. Rybnik: M. Kwiatkowski. .
  29. ↑ Profesor Politechniki fałszerzem. Sensacyjne aresztowanie inż. Paykarta we Lwowie. „Express Wieczorny Ilustrowany”. 249, s. 8, 1925-11-17. Łódź. .
  30. ↑ Fałszerz dolarów nie jest profesorem. „Słowo”. 269 (982), s. 2, 1925-11-24. Wilno. .
  31. ↑ Docent Politechniki fałszerzem dolarów. „Dziennik Bydgoski”. 126, s. 6, 1926-06-05. Bydgoszcz. .
  32. ↑ Inż Paykart oddany pod obserwację lekarską. „Dziennik Bydgoski”. 129, s. 4, 1926-06-09. Bydgoszcz. .
  33. ↑ Fałszerz 100-dolarówek przed sądem. „Dziennik Bydgoski”. 210, s. 4, 1926-09-12. Bydgoszcz. .
  34. ↑ Fałszerstwo 100-dolarówek. „Gazeta Lwowska”. 207, s. 4, 1926-09-11. Lwów. .
  35. ↑ Wynik głośnego procesu. Docent Uniwersytetu lwowskiego uwolniony od winy i kary. „Dziennik Bydgoski”. 211, s. 4, 1926-09-14. Bydgoszcz. .
  36. ↑ Co woła o sanację moralną?. „Dziennik Bydgoski”. 216, s. 8, 1926-09-19. Bydgoszcz. .
  37. ↑ Zdrada. „Łowiczanin”. 40, s. 5, 1929-10-04. Łowicz: Edward Nowakowski. .
  38. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 693.
  39. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-11-03].

Bibliografia

edytuj
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1907. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1906. (niem.).
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1910. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1909. (niem.).
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1912. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1911. (niem.).
  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
  • Sprawozdanie Dyrektora c. k. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1901. Rzeszów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1901.
  • Sprawozdanie Dyrektora c. k. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1902. Rzeszów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1902.
  • Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: Nakładem Prezydyum c. k. Namiestnictwa, 1910. (pol.).
  • Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Nakładem Prezydyum c. k. Namiestnictwa, 1911. (pol.).
  • Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: Nakładem Prezydyum c. k. Namiestnictwa, 1912. (pol.).
  • Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: Nakładem Prezydyum c. k. Namiestnictwa, 1913. (pol.).
  • Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: Nakładem Prezydyum c. k. Namiestnictwa, 1914. (pol.).
  • Program Ces. Król. Szkoły Politechnicznej we Lwowie na rok naukowy 1910/11 : XXXIX. Lwów: Nakładem Szkoły Politechnicznej, 1910.
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
  • Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Czesław Mączyński: Boje Lwowskie. Oswobodzenie Lwowa (1–24 listopada 1918 roku). T. I. Warszawa: Spółka Wydawnicza Rzeczpospolita, 1921.
  • Władysław Michalczyk: Zarys historji wojennej 1-go Pułku Saperów Kolejowych. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
  • Krzysztof Margasiński. Historia pociągu pancernego Nr 10 „Pionier”. „Poligon”. 1 (62), styczeń–marzec 2018. Warszawa. ISSN 1895-3344. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bolesław_Paykart&oldid=75122695”