Brama Wybrańców w Pszczynie
Brama Wybrańców, zwana również „Wartą” − powstała w 1687 roku, najstarsza zachowana do dziś w niezmienionej formie część kompleksu zamkowego w Pszczynie. Usytuowana w południowo-zachodniej części rynku, była głównym wjazdem na teren zamku. Wzniesiona została przez budowniczego Consilio Miliusa na zlecenie ówczesnego właściciela zamku, Baltazara Promnitza, w miejscu dawnej, XV-wiecznej wartowni z mostem zwodzonym przez fosę[2]. Mieściła pomieszczenia dla straży zamkowej. Żołnierze do straży, wybierani przez Promnitzów spośród chłopów z podległych im włości, byli nazywani właśnie „wybrańcami”. Pszczyńscy „wybrańcy” strzegli zamku do 1875 roku.
 nr rej. A/536/65 z 7 II 1966[1]
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Brama Wybrańców 1 |
| Ukończenie budowy |
1687 |
Położenie na mapie Pszczyny  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu pszczyńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Pszczyna  | |
 49°58′40,67″N 18°56′28,62″E/49,977964 18,941283
| |
Jest to budynek murowany z cegły, otynkowany, parterowy, z załamanym w kierunku południowym skrzydłem, łączącym go z oficyną i okrągłą wieżą, krytą dachem namiotowym przy narożniku południowo-wschodnim. Dach trójspadowy, kryty dachówką. Elewacja frontowa jest siedmioosiowa. Na osi brama przejazdowa sklepiona kolebkowo-krzyżowo, ujęta kamiennym, boniowanym portalem, zamkniętym półkoliście. Układ wnętrz częściowo jedno-, częściowo dwutraktowy. We wnętrzu izby, przy baszcie sklepienie kolebkowe z lunetkami; w izbie po drugiej stronie sieni, przedzielonej w nowszych czasach, strop belkowany, wsparty na profilowanym sosrębie z rozetami[3].
Do bramy prowadzi kamienny, łukowy mostek ponad dawną fosą, niegdyś otaczającą cały zamek. Ponad portalem połać krytego dachówką dachu przerywa ozdobny szczyt flankowany pilastrami i płaskimi esownicami, na którym umieszczono kamienne płyty z herbami właścicieli Pszczyny - Baltazara Promnitza i Emilii Agnieszki Saskiej. W szczyt wmurowana kamienna tablica, na której wyryto ukrytą w łacińskim napisie datę budowy bramy (chronostych).
Napis głosi:
co znaczy: Wszechmocny nieba, ziemi, morza Twórca niech wartą swoją tejże bramy strzeże.
Dziś w Bramie Wybrańców mieszczą się kawiarnia ("Café u Telemanna") oraz Biuro Informacji Turystycznej.
Niegdyś obok bramy, po południowej stronie zamku, wzdłuż fosy, na linii dawnego gotyckiego muru zamkowego, stał szereg innych zabudowań, w tym książęcy browar, słodownia i piekarnia. Jednak w XIX wieku wszystkie te budynki zostały zburzone.
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Płazak Ignacy: Pszczyna. Zabytki miasta i regionu. Przewodnik po muzeum. Pszczyna: Muzeum Wnętrz Pałacowych w Pszczynie, 1974, s. 43.
- ↑ Rejduch-Samkowa Izabela, Samek Jan (red.): Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom VI. Województwo katowickie. Zeszyt 10. Powiat pszczyński. Warszawa: Instytut Sztuki PAN i Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach, 1961, s. 30.