Centralny Związek Spółdzielczy

Centralny Związek Spółdzielczy – polska regulacja prawna z 1948 r. w zakresie spóldzielczości, mająca na celu rozwój spółdzielczości, a w szczególności inicjowanie, rozpowszechnianie i doskonalenie pracy spółdzielni[1].

Zakres działania Związku

edytuj

Do zakresu działania Związku należało:

  • reprezentowanie polskiego ruchu spółdzielczego w kraju i wobec zagranicy,
  • wykonywanie funkcji, przewidzianych dla naczelnych organów spółdzielczości w przepisach o planowej gospodarce narodowej i innych ustawach,
  • powoływanie, wydawanie oświadczeń o celowości, zatwierdzanie statutów i ich zmian, nadzorowanie oraz rozwiązywanie central spółdzielni,
  • ustalanie wytycznych i. koordynowanie prac central spółdzielni i spółdzielczo-państwowych w zakresie działalności rewizyjnej, organizacyjnej, szkoleniowej i propagandowej,
  • prowadzenie rewizji central spółdzielni i rewizji sprawdzającej spółdzielni oraz rewizji central spółdzielczo-państwowych,
  • prowadzenie działalności społeczno-wychowawczej i czuwanie nad szkoleniem pracowników spółdzielczych,
  • określenie i nadawanie uprawnień rewizyjnych rewidentom oraz czuwanie nad ich poziomem fachowym i etycznym
  • ustalanie wysokości świadczeń spółdzielni i central na rzecz Związku oraz spółdzielni na rzecz central, jak również ustalanie sposobu ściągania i podziału tych świadczeń,
  • opracowywanie i opiniowanie projektów aktów ustawodawczych i rozporządzeń, mających znaczenie dla spółdzielczości,
  • prowadzenie prac naukowo-badawczych z zakresu spółdzielczości,
  • sprawowanie nadzoru nad działalnością instrukcyjną i szkoleniową przedsiębiorstw państwowo-spółdzielczych na odcinku prac ze spółdzielniami,
  • prowadzenie innych prac przewidzianych przepisami ustaw i rozporządzeń, dotyczących spółdzielczości.

Członkowie Związku

edytuj

Członkami Związku były wszystkie centralne spółdzielni i spółdzielczo-państwowe oraz zrzeszone w nich spółdzielnie.

Spółdzielnie i ich centrale stały się członkami Związku z chwilą uzyskania oświadczenia o celowości i wpisania do rejestru spółdzielni.

Centrale spółdzielczo-państwowe stawały się członkami Związku z chwilą wydania przez Ministra Przemysłu i Handlu zarządzenia o ich utworzeniu.

Centrale i spółdzielnie przestawały być członkami Związku z chwilą wykreślenia z rejestru spółdzielni.

Prawa członków Związku

edytuj

Członkowie Związku mieli prawo:

  • brania udziału przez swoich przedstawicieli w wojewódzkich zjazdach Związku i Krajowym Kongresie Spółdzielczym,
  • zgłaszania wniosków i głosowania na powyższych zgromadzeniach,
  • korzystania z pomocy i urządzeń Związku.

Obowiązki członków Związku

edytuj

Członkowie Związku mieli obowiązek:

  • przestrzegania w swej działalności postanowień statutu Związku oraz wydanych na jego podstawie regulaminów,
  • wykonywania uchwał i zaleceń władz Związku,
  • poddawania się rewizji i rewizji sprawdzającej,
  • uiszczania świadczeń ustalonych przez Związek.

Władze związku

edytuj
  • Krajowy Kongres Spółdzielczy.
  • Naczelna Rada Spółdzielcza.
  • Zarząd Centralnego Związku Spółdzielczego.

Krajowy Kongres Spółdzielczy

edytuj

Krajowy Kongres Spółdzielczy był naczelną władzą Związku i zwoływany był raz na trzy lata przez Naczelną Radę Spółdzielczą.

Do kompetencji Krajowego Kongresu Spółdzielczego należało:

  • podejmowanie uchwał ramowych w sprawach dotyczących spółdzielczości,
  • zatwierdzanie sprawozdania z działalności Związku,
  • wybór członków Naczelnej Rady Spółdzielczej,
  • zmiana statutu Związku,
  • uchwalanie regulaminu Kongresu i Naczelnej Rady Spółdzielczej.

Naczelna Rada Spółdzielcza

edytuj

Naczelna Rada Spółdzielcza była władzą uchwalającą i nadzorczą. Członkowie Naczelnej Rady Spółdzielczej byli wybierani na trzy lata.

Do kompetencji Naczelnej Rady Spółdzielczej należało:

  • podejmowanie uchwał w sprawach Związku,
  • powoływanie i odwoływanie zarządu,
  • powoływanie i rozwiązywanie central spółdzielni oraz mianowanie pierwszej rady nadzorczej nowo powołanej centrali spółdzielni,
  • uchylanie decyzji zarządu w sprawie zawieszania w czynnościach członków zarządu central spółdzielni,
  • zwoływanie walnego zgromadzenia centrali, jeżeli władze centrali zaniedbały wykonania w tym względzie swoich obowiązków statutowych,
  • rozstrzyganie odwołań spółdzielni od orzeczenia zarządu w sprawie rozwiązania spółdzielni,
  • uchylanie na wniosek zarządu uchwał wojewódzkich zjazdów Związku oraz krajowych zjazdów central w przypadku, gdy te uchwały naruszają przepisy ustaw.

Zarząd Centralnego Związku Spółdzielczego

edytuj

Zarząd był władzą wykonawczą Związku, powoływaną przez Naczelną Radę Spółdzielczą.

Zarząd prowadził wszystkie sprawy Związku w granicach ustalonych przez statut oraz regulamin uchwalony przez Naczelną Radę Spółdzielczą.

Zarząd miał prawo zawieszenia w czynnościach członków zarządu central spółdzielni na podstawie przeprowadzonego dochodzenia w przypadku, jeśli ich działalność przynosiła szkodę gospodarce narodowej lub w razie nie wypełnienia przez nich obowiązków wynikających z ustaw, statutów lub uchwał Związku.

Przypisy

edytuj
  1. Ustawa z dnia 21 maja 1948 r. o Centralnym Związku Spółdzielczym i centralach spółdzielni. Dz.U. z 1948 r. nr 30, poz. 199.