Cmentarz parafii św. Wojciecha w Poznaniu
Cmentarz parafii św. Wojciecha w Poznaniu – zabytkowy cmentarz położony na południowych stokach Fortu Winiary, drugi najstarszy cmentarz Poznania.
 nr rej. 559/Wlkp/A z 16 kwietnia 1966[1]
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
al. Armii Poznań |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Powierzchnia cmentarza |
1,357ha[2] |
| Liczba pochówków |
425[2] |
| Liczba grobów |
327[2] |
| Liczba kwater cmentarnych |
7 |
| Data otwarcia | |
| Data ostatniego pochówku | |
| Zarządca |
Zarząd Zieleni Miejskiej |
Mapa cmentarza
| |
Położenie na mapie Poznania  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
 52°25′12,05″N 16°55′35,75″E/52,420014 16,926597
| |
Historia edytuj
Rok 1805 edytuj
W kwietniu 1805 roku parafia św. Wojciecha zakupiła teren pod przyszły cmentarz na terenie wsi Bonin. W 1828 roku zapadła decyzja o budowie twierdzy na Wzgórzu Winiarskim. Teren pod cmentarz został zajęty przez Komisję Fortyfikacyjną. Prace przy budowie twierdzy objęły również wzgórze św. Wojciecha. Wzgórze zostało częściowo niwelowane, co spowodowało znaczne okrojenie cmentarza przykościelnego. W listopadzie 1833 została podpisana ugoda pomiędzy Komisją Fortyfikacyjną a parafią Św. Wojciecha. W ramach rekompensaty, parafii wydzielono prostokątną działkę na zboczu Wzgórza Winiarskiego, w pobliżu Cytadeli. Działka była długa na 39 prętów i 2 stopy pruskie, oraz szeroka na 19 prętów i 9 stóp pruskich, co dawało powierzchnię 4 mórg i 41 prętów kwadratowych; północno-zachodni narożnik prostokąta został ścięty, aby nie kolidować z forteczną drogą krytą, przebiegającą nad cmentarzem – wzdłuż fosy. Na wschód od cmentarza został przewidziany teren pod cmentarz garnizonowy. Cmentarz w krótkim czasie zaczął pełnić swoje funkcje. Co do początkowego okresu działalności cmentarza brak jakichkolwiek źródeł.
Rok 1846 edytuj
3 marca 1846 roku na terenie cmentarza zebrali się konspiratorzy, czekając na dowóz broni, by zaatakować Cytadelę. Zebrało się około 200 ludzi pod dowództwem Aleksandra Neymana. Liczono na element zaskoczenia, oraz na otwarcie bramy przez ppor. Wilhelma Mackiewicza. Niestety o godz.21.15 Prusacy ogłosili w mieście alarm. Większość powstańców została wyłapana i aresztowana.
II połowa XIX w edytuj
W tym czasie ze względu na przepisy forteczne nie wolno było stawiać kamiennych nagrobków. Również ze względu na niewielką powierzchnię groby były wcześnie skopywane pod następne pochówki. Pierwsze grobowce pojawiły się dopiero w latach 1889-1889, kiedy przepisy forteczne zostały złagodzone.
W 1888 roku parafia św. Wojciecha zakupiła od osób prywatnych grunt pod nowy cmentarz. Znajdował się on kilkaset metrów na zachód od dotychczasowego cmentarza, po drugiej stronie obecnej ulicy Winogrady.
1918 – 1939 edytuj
W 1938 roku, staraniem poznańskiego architekta, Stefana Cybichowskiego i dyr. Zieleni Miejskiej Władysława Marcińca, cmentarz został uporządkowany. Zrewitalizowano zieleń, wybudowano nową bramę.
Rok 1945 edytuj
W lutym 1945 roku rozpoczęły się walki o Cytadelę. Na terenie cmentarza atakował 242 Gwardyjski Pułk Piechoty płka Noskowa. Atak rozpoczął się 18 lutego. Zacięte walki trwały dwa dni. W ich wyniku cmentarz uległ znacznej dewastacji.
Po wojnie edytuj
Po wojnie teren Wzgórza Winiarskiego został przejęty przez wojsko. Na starym cmentarzu poza kilkoma wyjątkami nie zezwalano na pochówki.
W 2009 wskutek orzeczenia Komisji Majątkowej przekazano parafii św. Wojciecha grunty zlikwidowanego nowego cmentarza. Stary cmentarz w 2010 roku został przekazany miastu.
Zabytki edytuj
Nieliczne zabytki przetrwały do naszych czasów.
W roku 2003 został odnowiony pomnik nagrobny radcy miejskiego Andrzeja Kaźmierczaka. Pomnik wykonany z piaskowca. Figura Pielgrzyma, wieńcząca nagrobek, wykonana jest ze sztucznego kamienia. Jest to kopia dzieła Władysława Marcinkowskiego znajdującego się na cmentarzu w Uzarzewie[3].
Pochowani na cmentarzu edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/WLK-rej.pdf
- ↑ a b c d e Cmentarz parafii św. Wojciecha - Poznańskie cmentarze - Poznan.pl [online], www.poznan.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
- ↑ Iwona Błaszczyk: Konserwacja zabytków ruchomych w Poznaniu w latach 1990-2007. Poznań: Miejskie, 2008, s. 176.
Bibliografia edytuj
- Kronika Miasta Poznania, Cytadela 2011 4. Poznań: Miejskie, 2011, s. 47-56. ISSN 0137-3552.
- Iwona Błaszczyk: Konserwacja zabytków ruchomych w Poznaniu w latach 1990-2007. Poznań: Miejskie, 2008, s. 176. ISBN 978-83-7503-048-8.
- Poznań, przewodnik po zabytkach i historii. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2003, s. 330-331. ISBN 83-87847-92-5.