Cmentarz wojskowy w Brodnicy

Cmentarz wojskowy w Brodnicy – zamknięty cmentarz wojskowy z grobami żołnierzy niemieckich, polskich i rosyjskich[1].

Cmentarz wojskowy w Brodnicy
Ilustracja
kaplica
Państwo

 Polska

Miejscowość

Brodnica

Adres

ul. Świerkowa

Wyznanie

cmentarz ekumeniczny

Stan cmentarza

zamknięty

Powierzchnia cmentarza

0,27 ha

Liczba pochówków

400-450 (prawdopodobnie)

Liczba kwater cmentarnych

III (Niemiecka/Polska/Sowiecka)

Data otwarcia

1914

Data ostatniego pochówku

1946

Zarządca

Miasto Brodnica

Architekt

inż. arch. Kazimierz Ulatowski

Położenie na mapie Brodnicy
Mapa konturowa Brodnicy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojskowy w Brodnicy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojskowy w Brodnicy”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojskowy w Brodnicy”
Położenie na mapie powiatu brodnickiego
Mapa konturowa powiatu brodnickiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cmentarz wojskowy w Brodnicy”
Ziemia53°15′44,07″N 19°24′42,75″E/53,262242 19,411875

Historia

edytuj

Cmentarz założony w 1914 roku przez władze niemieckie podczas trwania I wojny światowej jako cmentarz wojskowy. Chowano na nim żołnierzy niemieckich od końca listopada 1914 roku.

W 1920 roku założono polską część cmentarza po bitwie pod Brodnicą. Pochowano tu także 9 czerwonoarmistów, poległych w walkach o miasto 18 sierpnia 1920 roku.

Obecny stan nekropolia zawdzięcza przedwojennemu burmistrzowi miasta Brodnica Mieczysławowi Jerzykiewiczowi, którego staraniem na cmentarzu wybudowano kaplicę w formie pomnika. Autorem jej projektu był inż. architekt Kazimierz Ulatowski. Prace budowlane wykonywane były pod nadzorem Władysława Kasprowskiego.

Kamień węgielny poświęcono 22 czerwca 1924 roku w obecności prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego, który w tym czasie gościł w Brodnicy z okazji wręczenia sztandaru dla 67 pułku piechoty.

Uroczystego otwarcia cmentarza wojskowego po przebudowie dokonano w siódmą rocznicę bitwy pod Brodnicą 18 sierpnia 1927 roku. W uroczystości odsłonięcia kaplicy-pomnika brali udział dwaj żyjący uczestnicy bitwy: pułkownik Witold Aleksandrowicz i hrabia Ignacy Mielżyński (obaj dowodzili wojskami polskimi podczas bitwy pod Brodnicą), oraz wojewoda pomorski Stanisław Młodzianowski.

 
Tablice pamiątkowe zawieszone we wnętrzu kaplicy

Kaplica-pomnik od frontu ma cztery kolumny, przed którymi spoczywają dwa lwy symbolizujące męstwo, które zostały wykute przez bydgoskiego mistrza dłuta Bronisława Kłobuckiego. Nad wejściem umieszczono medalion z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej autorstwa Stanisława Jagmina. Szczyt kaplicy zwieńczony został metalowym krzyżem. W kaplicy są dwie marmurowe (pierwotnie spiżowe) tablice z nazwiskami poległych oraz pamiątkowym napisem: Ku czci spoczywających na tym cmentarzu obrońców zagrożonej Ojczyzny i oswobodzicieli naszego miasta, poległych podczas inwazji bolszewickiej w dniu 18 sierpnia 1920 roku wdzięczna Brodnica. W środku kaplicy pomiędzy tablicami płk. Aleksandrowicz w czasie odsłonięcia zawiesił zdjęty z piersi swój Krzyż „Virtuti Militari” klasy V, by w ten sposób uczcić pamięć swych poległych podwładnych[1].

W 1943 roku podczas trwania II wojny światowej została założona trzecia część nekropolii, na której pochowano żołnierzy niemieckich, którzy zmarli w szpitalach polowych na terenie Brodnicy, bądź w pociągach sanitarnym podczas powrotu z frontu wschodniego oraz poległych 21 stycznia 1945 roku w walkach o Brodnicę z nacierającą Armią Czerwoną. Zostali tu pochowani również czerwonoarmiści polegli tego dnia w wyżej wymienionej bitwie (znane są nazwiska 137 czerwonoarmistów). Na tej części cmentarza wzniesiono także pamiątkowy obelisk[2].

Ostatnimi osobami pochowanymi na cmentarzu wojskowym są dwaj funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa, którzy zginęli 9 kwietnia 1946 roku w walce z tak zwanym przez komunistów reakcyjnym podziemiem.

Kwatery

edytuj

Cmentarz wojskowy w Brodnicy co do zasady podzielony jest na III kwatery;

Cmentarz wojskowy w Brodnicy
 
Aleja główna cmentarza z widokiem na kaplicę
 
Płyta pamiątkowa z nazwiskami poległych w bitwie pod Brodnicą żołnierzy polskich z 1920 roku
 
Płyta pamiątkowa upamiętniająca żołnierzy niemieckich z czasów I wojny światowej
 
Pomnik ku czci poległych żołnierzy Armii Czerwonej w walkach o Brodnicę w 1945 roku
 
Płyta pamiątkowa upamiętniająca pomordowanych obywateli powiatu brodnickiego w 1939 roku przez Niemców
 
Płyta pamiątkowa upamiętniająca ofiary terroru hitlerowskiego, jeńców obozu pracy zlokalizowanego w Brodnicy koło jeziora Niskie Brodno w latach 1942-1945
  • Niemiecką:
    • I – groby 7 żołnierzy niemieckich pochowanych 15 listopada 1914.
    • II-IV – groby 25 lub większej liczby żołnierzy niemieckich rannych na froncie wschodnim a zmarłych w szpitalu polowym w Brodnicy (1914-1915) oraz kilku bolszewików.
  • Polską:
    • V-XI – miejsca spoczynku 31 polskich żołnierzy poległych 18 sierpnia 1920 roku podczas bitwy pod Brodnicą.
    • 1-5 – nagrobki imienne żołnierzy polskich i funkcjonariuszy UB zmarłych i poległych w latach 1934-1946.
  • Sowiecką:
    • XIV-XV – nagrobki na mogiłach żołnierzy sowieckich poległych w walkach o Brodnicę w 1945 roku (336 żołnierzy).
    • 5. – pomnik ku czci poległych żołnierzy Armii Czerwonej.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Cmentarz wojskowy w Brodnicy na brodnica-online.pl
  2. Cmentarz wojskowy (Brodnica) na wikimapia.org

Bibliografia

edytuj