Dyptyk Nikomachów i Symmachów
Dyptyk Nikomachów i Symmachów – datowany na schyłek IV wieku[1][2] dyptyk wykonany z kości słoniowej.
| |
| Data powstania |
koniec IV wieku |
|---|---|
| Medium | |
| Wymiary |
29,9 × 12,6 cm (skrzydło Nikomachów) |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja |
Musée de Cluny w Paryżu |
Opis edytuj
Zabytek podzielony jest obecnie na dwie części. Skrzydło Symmachów znajduje się w zbiorach Victoria and Albert Museum w Londynie, skrzydło Nikomachów natomiast w Musée de Cluny w Paryżu[1][3]. Obydwa skrzydła są sygnowane u góry inskrypcją, odpowiednio NICOMACHORUM i SYMMACHORUM[4]. Panele mają wymiary 29,9 × 12,6 cm (część paryska) i 29,8 × 12,2 cm (część londyńska)[5]. Skrzydło Nikomachów z Paryża zachowało się w złym stanie, z pęknięciami i ubytkami[3][5].
Dyptyk wykonany został przypuszczalnie z okazji ślubu między senatorskimi rodzinami Symmachów i Nikomachów[1][2][5], pod koniec IV wieku będącymi wciąż wyznawcami religii starorzymskiej[1]. Wydarzenie to datowane jest na 388, 392 lub 394 rok[5]. Na obydwu skrzydłach dyptyku przedstawiona została kapłanka stojąca przy ołtarzu pod rozłożystym drzewem[1]. Postać przedstawiona na skrzydle Nikomachów trzyma dwie opuszczone w dół pochodnie, na skrzydle Symmachów natomiast stojąca przy ołtarzu ozdobionym girlandami postać odbiera z rąk małego dziecka naczynia z ofiarami[1]. Relief i zdobienia utrzymane są w formach klasycyzujących[1], nawiązujących do neoattyckiej sztuki okresu wczesnego cesarstwa[2]. Stanowią one świadectwo odrodzenia sztuki w kręgach senatorskich związanych z pogaństwem i będącego swoistym wyrazem przeciwstawienia się chrześcijaństwu[1].
Proweniencja edytuj
Dyptyk wzmiankowany jest po raz pierwszy w 1717 roku, znajdował się wówczas w benedyktyńskim opactwie Montier-en-Der, gdzie wstawiony był jako drzwiczki do średniowiecznego relikwiarza[4]. Richard Delbrueck wiązał jego pochodzenie z żyjącym w VII wieku mnichem Berchariusem, który zgodnie ze spisaną w X wieku jego biografią, w drodze powrotnej z pielgrzymki do Ziemi Świętej miał przywieźć ze sobą liczne skarby, w tym panele wykonane z kości słoniowej[4].
Dyptyk zaginął w czasie rewolucji francuskiej, kiedy opactwo Montier-en-Der zostało zamknięte i podpalone[4]. Skrzydło Nikomachów odnaleziono w 1860 roku na dnie studni, do której wyrzucono je prawdopodobnie po zniszczeniu w pożarze[4]. Skrzydło Symmachów zostało odkryte niedługo potem w zbiorach prywatnej osoby i w 1865 roku nabyte przez londyńskie Victoria and Albert Museum[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Janusz A. Ostrowski: Starożytny Rzym. Polityka i sztuka. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 452. ISBN 83-01-12616-7.
- ↑ a b c Elżbieta Jastrzębowska: Sztuka wczesnochrześcijańska. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2008, s. 100. ISBN 978-83-7505-061-5.
- ↑ a b The Oxford Dictionary of Late Antiquity. edited by Oliver Nicholson. T. 2. Oxford: Oxford University Press, 2018, s. 1073. ISBN 978-0-19-881625-6.
- ↑ a b c d e f Dale Kinney. A Late Antique Ivory Plaque and Modern Response. „American Journal of Archaeology”. 98, s. 457–461, 1994. DOI: 10.2307/506439. ISSN 1939-828X.
- ↑ a b c d Age of Spirituality. Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century. edited by Kurt Weitzmann. New York: Metropolitan Museum of Art, 1979, s. 186–188. ISBN 0-87099-179-5.
Linki zewnętrzne edytuj
- Opis zabytku na stronie internetowej Victoria and Albert Museum. [dostęp 2022-12-18]. (ang.).