Google Dragonfly

Dragonfly – nieistniejący już prototyp wyszukiwarki internetowej stworzonej przez Google, opartej na zasadach cenzury internetu w Chinach. Wyszukiwarka była zaprojektowana w taki sposób, że wszelkie historie wyszukiwania były łączone z numerami telefonu użytkowników. Nie pokazywała w wynikach stron takich jak Wikipedia, oraz tych publikujących informacje na temat wolności słowa, praw człowieka, demokracji, religii, oraz innych niewygodnych tematów dla rządu Chińskiej Republiki Ludowej. Użytkownik nie był powiadamiany, że wyniki, do których chciał uzyskać dostęp, są ocenzurowane.

Historia

Pierwsza edycja (google.cn / google.hk)

Relacje między amerykańską korporacją a rządem chińskim były napięte na długo przed uruchomieniem Dragonfly. Pierwsza edycja wyszukiwarki (google.cn) uruchomiona w 2006 roku była również oparta na cenzurze państwowej, jednak w porównaniu do Dragonfly, Google przypominał każdego dnia Chińczykom o tym, że niektóre wyniki na poszczególne zapytania są usuwane.

W styczniu 2010 roku Google stało się ofiarą operacji Aurora, tj. serii cyberataków wymierzonych w główne amerykańskie firmy. Oprócz Google’a ofiarą padły również korporacje takie jak Yahoo, Adobe, Dow Chemical czy Morgan Stanley. Cyberprzestępcy wykradli kod źródłowy Google’a oraz uzyskały dostęp do skrzynek pocztowych na Gmailu, należących do znanych chińskich aktywistów ds. praw człowieka. W odpowiedzi, chińskojęzyczna edycja została przekierowana z google.cn do google.hk, gdzie cenzura wpływała w znacznie mniejszym stopniu na wyświetlane wyniki przynajmniej po stronie korporacji. Sergey Brin, ówczesny prezes spółki, zaadresował ten problem, tłumacząc to brakiem możliwości rozwoju wolnego internetu w Chinach. Mimo tego posunięcia, cenzura objęła wybrane zapytania również na edycji utrzymywanej z terytorium Hongkongu, ponieważ otrzymywała ona zwiększoną ilość zapytań na zakazane przez rząd Chin słowa kluczowe. Spotkało się to z szeroką krytyką, z czego jedna z teorii sugerowała, że zamknięcie google.cn zostało zaplanowane jako ruch biznesowy i że nie miało to żadnego związku z operacją Aurora, gdyż Google po 4 latach istnienia w Chinach posiadał 35% udziałów na rynku i chciał za wszelką cenę je zatrzymać dla siebie.

Dragonfly

Opinia publiczna dowiedziała się o projekcie Dragonfly w sierpniu 2018 roku, gdy The Intercept ujawnił wewnętrzną notatkę od pracownika Google. Według tego samego artykułu, prace nad wyszukiwarką trwały od 2017 roku, i dopuszczono do nich niewielki ułamek z 80 tysięcy pracowników firmy. Kierownictwo przekazało, że projekt ten był we wczesnym stadium rozwoju i nie był on gotowy do uruchomienia w Chinach. Podczas prezentacji zorganizowanej w październiku 2018 roku przez Sundara Pichaia, stwierdził, że Google nie miał pewności co do możliwości lub chęci działania w Chinach, lecz było „ważnym drążyć dalej temat”. Prezes Google’a pochwalił prace nad prototypem, mówiąc, że Google potrafiło zwrócić dokładne wyniki wyszukiwania, na przykład tych dotyczących leczenia raka. Nawiązał przy tym do śmierci Wei Zexiego, która nastąpiła w wyniku przyjęcia eksperymentalnego leczenia raka, o którym się dowiedział z promowanego wyniku na Baidu.

Między listopadem a grudniem 2018 roku projekt „został zamknięty” w wyniku nieosiągniętego porozumienia z wewnętrznym zespołem ds. prywatności, zwolnionym za wypowiadanie się na temat kontrowersji powiązanych z Dragonfly. Na platformie Medium opublikowano list otwarty, w którym wystosowano postulat o porzuceniu projektu. Pracownicy podpisani pod tym listem twierdzili, że „rząd chiński mógłby wykorzystać istnienie takiego projektu do dalszego nadużywania praw człowieka”, przyłączając się do postulatu złożonego m.in. przez Amnesty International.

Według pracowników amerykańskiej korporacji, prace mimo ogłoszonego „zamknięcia” były dalej kontynuowane, a do zespołu pracującego nad chińską edycją wyszukiwarki w marcu 2019 roku wciąż było przydzielonych około 100 osób.

W lipcu 2019 roku Google poinformowało o oficjalnym zakończeniu prac nad projektem. Na przesłuchaniu zorganizowanym przez Komisję Sądową Senatu Stanów Zjednoczonych, Karan Bhatia poinformował o porzuceniu wszelkich prac nad Dragonfly.

O ile uruchomienie Dragonfly zostało odwołane, Google nie wykluczyło dalszych działań na terenie Chin w przyszłości. Bhatia dodał, że wszelkie decyzje o powrocie na rynek chiński zostaną podjęte wyłącznie po stosownych konsultacjach z głównymi akcjonariuszami.

Potencjalny zysk oraz ryzyko

Od marca 2010 roku, gdy Google zaprzestało obsługę chińskiej wersji językowej poprzez google.cn, do 2018 roku, populacja Chińczyków mających dostęp do internetu wzrosła do 772 milionów użytkowników. Oznaczałoby to znaczny wzrost przychodów z tytułu ponownego wejścia na rynek chiński – niemniej, istniało również ryzyko pozostania w niszy chińskiego internetu, jako iż duopol dzierżyły wyszukiwarki Baidu oraz Sogou. Google, jako iż opiera swoje przychody w głównej mierze na reklamach, nie posiadało danych o Chińczykach sprzed prawie dekady, co też znacznie utrudniło realizację strategii wyświetlania reklam, przynajmniej na moment zapowiedzi powrotu na rynek chiński.

Google Dragonfly był zaprojektowany jako dedykowana aplikacja na smartfony z Androidem – gdy zainstalowana, Dragonfly mógł śledzić historię zapytań osób korzystających z tej wyszukiwarki. Rodziło to obawy wśród chińskich internautów, ponieważ gdy wyszukali pojęcie zabronione przez rząd chiński, mogło to spowodować potencjalne reperkusje prawne.

W ramach Dragonfly planowano również fałszować dokładność prognoz pogody oraz jakości powietrza dla chińskich użytkowników, sprawiając, że Chińczycy by byli gorzej poinformowani i bardziej obojętni w tym kontekście. Dane miały być pobierane od bliżej nieznanego źródła w Pekinie, oskarżonego o fałszowanie danych.

Reakcje

Krytyczne

Projekt Dragonfly został poddany surowej krytyce przez użytkowników, oraz ze strony pracowników Google’a. Wkrótce po opublikowaniu artykułu na portalu The Intercept ujawniającego szczegóły wyszukiwarki, 1 400 pracowników podpisało list otwarty postulujący o większą transparentność nie tylko Dragonfly, ale i też wszelkich projektów pod szyldem Google. 31 sierpnia 2018 roku Jack Poulson, jeden ze starszych specjalistów ds. uczenia maszynowego, zrezygnował ze swojej funkcji w ramach protestu. We wrześniu 2018, Amnesty International opublikował list otwarty adresowany do kierownictwa Google, potępiający niniejszy projekt. W liście wspomniano o „kapitulacji Google’a w walce o prawa człowieka” oraz nawoływano do rezygnacji z dalszego rozwoju Dragonfly. Ponieważ w Chinach obowiązuje system zaufania społecznego, rząd chiński może poprosić o wydanie wszelkich danych zebranych na temat obywateli (w tym historii wyszukiwania), żeby móc obliczyć ich ocenę. Eksperci teoretyzowali, że gdyby Dragonfly stał się rzeczywistością, Google mogłoby zacząć wydawać dane o chińskich internautach na żądanie rządu.

Po publikacji kolejnego tekstu przez The Intercept, w którym opisano podejrzenia na temat pominięcia podstawowych procedur bezpieczeństwa i prywatności projektu Dragonfly, Liz Fong-Jones, jedna z inżynierek Google’a napisała post na Twitterze proponujący organizację strajku pracowników z całego świata. Napisała, że „granica”, po której przekroczeniu strajk się odbędzie, dotyczyła uruchomienia wyszukiwarki w Chinach bez odbycia wszelkich procedur bezpieczeństwa, lub gdyby okazało się, że zespół ds. prywatności i bezpieczeństwa został zmuszony do akceptacji obecnych jego warunków. Uruchomiono również fundusz mający na celu wesprzeć finansowo pracowników Google’a, gdyby ci zrezygnowali z pracy – dla celów jego powołania zebrano ponad 200 000 dolarów.

Politycy również się wypowiedzieli w tym temacie. W październiku 2018 roku Mike Pence nawoływał do natychmiastowego porzucenia prac nad projektem. Powiedział również, że jeżeli Dragonfly zostałby uruchomiony, mogłoby to wzmocnić cenzurę internetu w Chinach oraz naruszyć prywatność Chińczyków. W grudniu 2018 roku senator Mark Warner skrytykował zarówno rząd w Pekinie, jak i Google, twierdząc, że Dragonfly udowadnia sukces Chin w rekrutowaniu zachodnich korporacji dla realizowania ich [rządu chińskiego] celu totalnej kontroli nad informacją.

Generał Joseph Dunford, pełniący funkcję przewodniczącego Kolegium Połączonych Szefów Sztabów, również skrytykował Google. Według niego niewyjaśnialnym był fakt inwestowania w autokratyczny rząd Chin, wykorzystującym powszechną cenzurę mającą na celu wszelkie ograniczenie wolności słowa. Ostrzegł również przed zwiększeniem wpływów Rosji i Chin na Stany Zjednoczone, czego Google powinien za wszelką cenę unikać i zamiast tego współpracować z Pentagonem.

Pozytywne

Mimo szerokiej krytyki pewna grupa pracowników Google poparła istnienie projektu. W listopadzie 2018 roku do redakcji TechCrunch wpłynął niepodpisany list nawołujący do kontynuowania prac nad Dragonfly, ponieważ projekt jest tożsamy z misją organizacji informacji z całego świata w taki sposób, żeby były użyteczne i dostępne dla każdego. W liście mimo wspomnienia, że Dragonfly jest w stanie wyrządzić potencjalnie większe szkody niż przynieść korzyści, mogłoby to też dać wgląd w różne sposoby wejścia i działania na rynku chińskim. Trzech anonimowych pracowników Google’a poparło istnienie Dragonfly, twierdząc, że potrzebny jest potencjalny konkurent dla wyszukiwarek takich jak Baidu, Petal czy Sogou.