Grupa sililowa

grupa funkcyjna powstała formalnie przez usunięcie atomu wodoru z cząsteczki podstawionego silanu

Grupa sililowa – ogólna nazwa grupy funkcyjnej o wzorze ogólnym R
3
Si
, zawierającej jeden atom krzemu i trzy organiczne grupy funkcyjne (R). Grupa sililowa łączy się z resztą cząsteczki przez pojedyncze wiązanie z krzemem[1].

Nazwa Wzór Skrót
Trimetylosiliowa TMS
Trietylosiliowana TES
tert-Butylodimetylsilowa TBS, TBDMS
Triizopropylsililowa TIPS
tert-Butylodifenylosililowa TBDPS

Najczęściej spotykane grupy sililowe zawierają grupy alkilowe lub grupy aromatyczne. Najczęściej stosowana jest najprostsza z nich – grupa trimetylosililowa (CH
3
)
3
Si
. Jest to, w zależności od podstawników i sytuacji, grupa elektronodorowa lub elektronoakceptorowa.

Dwoma głównymi efektami zamiany innych grup funkcyjnych na trimetylosililową jest:

  • zwiększenie stabilności chemicznej związku, gdyż jest ona grupą inertną
  • zwiększenie lotności związku, dzięki czemu łatwiej jest go analizować przy pomocy metod chromatograficznych i w NMR[2].

Grupa ta jest często wykorzystywana jako grupa ochronna w syntezie organicznej, chroniąca określone miejsca w substracie na jednym lub więcej etapów syntezy. Służy głównie do zabezpieczenia grup hydroksylowych, ale też tiolowych i niekiedy aminowych. Najczęściej stosowanymi do ochrony grupami siliowymi są: trimetylosililowa (TMS), trietylosililowa (TES), tri(izopropylo)sililowa (TIPS), tertbutylodimetylosililowa (TBS/TBDMS) i terbutylodifenylosililowa (TBDPS). Czym większe podstawniki przy krzemie tym trudniej jest grupę założyć i tym trudniej zdjąć, ale jednocześnie tym lepiej chroni ona substrat przed niepożądanymi reakcjami ubocznymi[3].

Grupy sililowe zakłada się zwykle przez reakcję alkoholu lub jego soli z odpowiednimi chlorosilanami, natomiast zdejmuje w selektywny sposób przy użyciu fluorku tetrabutyloamoniowego, lub innego źródła jonów fluorkowych[4].

Zakładanie grupy:

ROH + BuLi ROLi + BuH
ROLi + Me
3
SiCl ROSiMe
3
+ LiCl

Zdejmowanie:

ROSiMe
3
+ F
+ H
2
O ROH + FSiMe
3
+ OH

Przypisy

edytuj
  1. silyl groups, [w:] A.D. McNaught, A. Wilkinson, Compendium of Chemical Terminology (Gold Book), S.J. Chalk (akt.), International Union of Pure and Applied Chemistry, wyd. 2, Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1997, DOI10.1351/goldbook.S05674, ISBN 0-9678550-9-8 (ang.).
  2. A Review of Organosilanes in Organic Chemistry, ThermoFisher Scientific.
  3. Silyl Protective Groups, „Chem-Station Int. Ed.”, 8 marca 2014 [dostęp 2017-07-08] (ang.).
  4. Protecting Groups For Alcohols – Master Organic Chemistry [online], www.masterorganicchemistry.com [dostęp 2017-07-08] (ang.).