Hala Targowa przy ul. Piaskowej we Wrocławiu

Hala Targowa I
	nr rej. 401/Wm
	; Hala Targowa od strony pl. Nankiera
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Adres	Piaskowa (Sandstraße) 17
Styl architektoniczny	neogotyk
Architekt	Richard Plüddemann, Heinrich Küster
Rozpoczęcie budowy	1906
Ukończenie budowy	1908
Ważniejsze przebudowy	1980–1983
Pierwszy właściciel	miasto Wrocław
Kolejni właściciele	WSS Społem, PSS Społem Północ we Wrocławiu
	Położenie na mapie Wrocławia Hala Targowa I
	Położenie na mapie Polski Hala Targowa I
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Hala Targowa I
	51°06′45″N 17°02′24″E/51,112500 17,040000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hala Targowa we Wrocławiu (właśc. Hala Targowa nr I, niem. Markthalle Nummer 1) – zbudowana według projektu Richarda Plüddemanna i Heinricha Küstera w latach 1906–1908^[a]. Mieści się przy ul. Piaskowej (Sandstraße), u zbiegu z pl. Nankiera (Ritterplatz) i ul. św. Ducha (Heiligegeiststraße), w bezpośredniej bliskości wyspy Piasek, mostu Piaskowego i najstarszych dzielnic miasta. Hala stanowi cenny zabytek sztuki inżynierskiej.

Historia edytuj

Halę Targową nr I wzniesiono dla uporządkowania handlu w centrum miasta, który odbywał się wcześniej m.in. na Nowym Targu. Prawie identyczna Hala Targowa nr II tych samych projektantów powstała w tym samym czasie przy ul. Kolejowej, lecz po poważnym uszkodzeniu w 1945 została wyburzona w 1973^[1].

Przedtem na miejscu Hali nr 1 znajdował się czternastowieczny dwór biskupów lubuskich, który na początku XVI wieku przebudowano na Arsenał Piaskowy. Działkę arsenału, należącą od roku 1511 do miasta, w 1889 powiększono dokonując zakupu sąsiednich domów z zamysłem wzniesienia hali targowej. Wielokrotnie przekładaną decyzję o ważnej dla miasta inwestycji ostatecznie podjęto 19 lutego 1901 i przystąpiono do prac projektowych.

1 października 1905 rozpoczęto rozbiórkę arsenału i sąsiednich domów. Później wmurowano w północną elewację Hali znalezione w czasie prac ziemnych kamienne kule armatnie na pamiątkę po poprzednim przeznaczeniu tego miejsca. Jesienią 1906 rozpoczęto budowę hali o żelbetowej konstrukcji piwnicy i pierwotnie planowanej stalowych wiązarach dachowych. Roboty budowlane przy fundamentach i poziomie piwnic wykonywała początkowo firma Theodor Hülssner z Lipska. W związku z propozycją firm budujących obie powstające hale oraz porównaniu kosztów zdecydowano się na przeprojektowanie konstrukcji z użyciem żelbetu zamiast stali. Ponownie rozpisany przetarg wygrała firma Lolat-Eisenbeton z Wrocławia^[b]. 5 października 1908 przekazano halę do użytku.

Z trzech stron Hala przylega do ulic, jedynie od południa przybudowana jest do sąsiednich budynków, powstałych częściowo jako zaplecze administracyjne Hali. Elewacja północna zaakcentowana jest dwiema wieżami, nawiązującymi do dawnej funkcji obronnej tego miejsca, przy czym wyższa wieża północno-zachodnia mieściła kiedyś zegar (dziś nieczynny). Wnętrze rozwiązane jest osiowo i ma układ bazylikowy z główną nawą na kierunku wschód-zachód, obustronnie niższymi nakrytymi dachem płaskim nawami bocznymi oraz trzema nawami poprzecznymi - dwiema od północy i jedną dłuższą od południa. W nawach bocznych na poziomie piętra znajduje się galeria obiegająca nawę główną. Zaprojektowane przez Heinricha Küstera przekrycie Hali, wsparte w głównej nawie na żelbetowych łukach parabolicznych o rozstawie podpór 20,65 m i wysokości przekraczającej 17 m stanowi pionierskie w skali światowej osiągnięcie inżynierskie. Podziemia hali mieszczą piwnice wysokości do 3,7 metra. Zewnętrzna szata budynku z ceglanego muru z oszczędnie stosowanym detalem kamiennym, inspirowana giełdą w Amsterdamie Berlagego, posiada cechy nawiązującego do średniowiecza nurtu historyzmu, podczas gdy wnętrze jest już całkowicie modernistyczne.

Budynek nie był poważnie zniszczony przez działania wojenne w 1945 i praktycznie zaraz po wojnie wykorzystywany był zgodnie z przeznaczeniem. Gruntowny remont przeszedł w latach 1980–1983 i od tego czasu należy do największych miejsc targowych w całym mieście.

Galeria edytuj

Historia edytuj

Miejsce wybudowania Hali przed wyburzeniem Arsenału Piaskowego (po lewej)
Nowo wybudowana hala w 1909 roku
Fasada hali, stan w 2005 roku
Fasada po remoncie, 2017 rok

Architektura edytuj

Bryła budynku
Wnętrze hali
Historyzujący krenelaż
Wejście od ul. Piaskowej
Płaskorzeźba nad głównym wejściem
Płaskorzeźba przy jednym z wejść

Uwagi edytuj

↑ Dobrzyniecki podaje błędnie imiona Küstera jako Friedrich August. Heinrich Küster (1870–1956) pracował we Wrocławiu w latach 1905–1908.
↑ Później ta sama firma była generalnym wykonawcą Hali Stulecia (przez wiele lat nazwanej Halą Ludową.

Przypisy edytuj

↑ KonstanzeK. Beelitz KonstanzeK., NiclasN. Fӧrster NiclasN., Breslau - Wrocław : przewodnik po architekturze modernistycznej, Wrocław: Via Nova, 2006, s. 13, ISBN 83-60544-52-2, OCLC 258758424 [dostęp 2023-01-17] .

Bibliografia edytuj

Arkadiusz Dobrzyniecki, Hala Targowa, ul. Piaskowa 16 (w:) Jan Harasimowicz (red.), Atlas architektury Wrocławia. Tom I. Budowle sakralne, Świeckie budowle publiczne, Wrocław, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997 ISBN 83-7023-592-1, str. 52, 57, 77-79, 210-213
Agnieszka Gryglewska, Architektura Wrocławia XIX-XX wieku w twórczości Richarda Plüddemanna, Wrocław, Oficyna Wydawnicza PWr, 1999, ISBN 83-7085-386-2, str. 199-200
Agnieszka Gryglewska, Wrocławskie hale targowe. 1908-2008, Wrocław, Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2008, ISBN 978-83-89262-49-3
JózefJ. Pilch JózefJ., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, s. 446, ISBN 83-213-4366-X, OCLC 69480077 .

Linki zewnętrzne edytuj

[1] Dobrzyniecki podaje błędnie imiona Küstera jako Friedrich August. Heinrich Küster (1870–1956) pracował we Wrocławiu w latach 1905–1908.

[3] Później ta sama firma była generalnym wykonawcą Hali Stulecia (przez wiele lat nazwanej Halą Ludową.

[2] KonstanzeK. Beelitz KonstanzeK., NiclasN. Fӧrster NiclasN., Breslau - Wrocław : przewodnik po architekturze modernistycznej, Wrocław: Via Nova, 2006, s. 13, ISBN 83-60544-52-2, OCLC 258758424 [dostęp 2023-01-17] .

[a]

[1]

[b]