Wikipedia

Kalendarium Jeżowa

Jeżów, historia wieków średnich

Jeżów położony 4 km na południowy zachód od Waśniowa; ok. 11,5 km na wschód od klasztoru świętokrzyskiego[1].

Brzmienie nazwy wsi na przestrzeni wieków edytuj

Wiek XII-XV 1145 „Iesouo”, 1351-2 „Jezow”, 1378, 1386 „Geszow”, 1379, 1386 „Jeszow”, 1380 „Geszewo“, „Geszow”, 1386 „Geszow”,

1387 „Jezow”, 1462 „Jeszow”, „Jeszov”, „ÿeszow”,1464 „Jessow”, 1467„ Jeszow”, „Jezow”, 1470„ Jeszow”, 1470-80 „Jezow”,„ Yeszow”, „Gyezow”,

Wiek XVI-XVII 1504 „Yezo”, „Jezow”, 1508, 1510 „Jezow”, 1529 „Jezow”,„ Gyazow”, 1531 „Jeszow”, 1532 „Jezhoff”, 1538 „Jezowo”, 1569 „Jezoff”,1577 „Jezew”, 1553 „Jezow”,
Wiek XVIII-XIX 1780 „Jeżow”,1827 „Jeżów”.

Obecne brzmienie nazwy wsi Jeżów, ukształtowało się w XVIII i XIX wieku.

Podległość administracyjna, świecka i kościelna

W roku 1351 jest to ziemia sandomierska[2], 1462 powiat opatowski[3], 1508n. powiat sandomierski[4], 1827 powiat opatowski, 1470-80 parafia Waśniów jak podaje:(Długosz L.B II 472).

Granice i topografia w średniowieczu

W roku 1145-7 graniczy z Waśniowem[5]. 1387, 1391, 1462 graniczy z → Wierzbątowicami, Kowalkowicami, Mirogonowicami, Nagorzycami, Wilkocinem i Zwolą (Długosz L.B III 232, 237); 1479 rozgraniczenia J. i Wierzbątowic od Sarniej Zwoli należącej do dziedzica Andrzeja[6];
1780 klucz Wierzbątowice[1].

Kalendarium historyczne edytuj

Własność szlachecka, następnie kolejno klasztoru w Trzemesznie i w Wąchocku, od 1462 roku klasztoru świętokrzyskiego i szlachecka, po 1662 roku a przed 1780 rokiem tylko klasztoru świętokrzyskiego[1].

Około roku 1145 komes Mikora nadaje klasztorowi kanoników regularnych w Trzemesznie wieś Jeżów[7];

W roku 1147 papież Eugeniusz III zatwierdza w posiadaniu tego klasztoru targ w Waśniowie z przyległą wsią Jeżów,

1351 – Kazimierz Wielki przenosi na prawo średzkie Jeżów i Waśniów, wsie klasztoru w Trzemesznie[2],

1352 – sąd ziemski sandomierski przysądza Mirosławowi i Falisławowi dziedzicom Jerzowa części Jeżowa zwane Poniatowska i Wgroda przeciw Machnie żonie Strzeżka z synami Klemensem, Przecławem i Stanisławem oraz Gosławowi z Jeżowa[8][9],

1378 – Stanisław z Dmosic ręczy Jakubowi rządcy Waśniowa za swoją synowicę Przechnę, która sprzedała część Jeżowa do klasztoru w Trzemesznie[10]

1378 – Stanisław z Dmosic z synowcami Piotrem, Leonardem, Marcinem oraz synowicami Przechną i Bronką, dziedzice Dmosic, sprzedają za 80 grzywien klasztorowi w Trzemesznie całą swoją część w Jeżowie. (ib. 902);

1378 – Stanisław z Dmosic ręczy Jakubowi rządcy Waśniowa i konwentowi trzemeszeńskiemu za swoich synowców i synowiec, którzy sprzedali im za 80 grzywien część Jeżowa (ib. 903);

1379 – Wojsław z żoną Jachną wprowadzeni zostali wyrokiem sądu ziemskiego sandomierskiego w posiadanie części Jeżowa wartości 50 grzywien (ib. I 349);

1380 – Dominik z Worowa sprzedaje za 12 grzywien Jakubowi prepozytowi klasztoru w Trzemesznie część Jeżowa[11][12];

1380 – Otto z Broniewic sprzedaje za 30 grzywien część Jeżowa Jakubowi prepozytowi klasztoru w Trzemesznie[13];

1386 – bracia Krzysztof i Wojsław sprzedają temuż prepozytowi za 100 grzywien części Jeżowa[14];

1387 – bracia Mikołaj i Grzegorz oraz Falisław i Klara, żona Marcisza, dziedzice Jeżowa, sprzedają Jakubowi prepozytopwi klasztoru w Trzemesznie 1/2 dziedzictwa „Gymanska” (patrz Wierzbątowice) w Jeżowie[15];

1387 – Serszko dziedzic Jeżowa, syn Falisława, sprzedaje temuż za 100 grzywien swoje części ojczyste i macierzyste w Jeżowie oraz 1/4 części Jeżowa zwane „Gzimansca” (Wierzbątowice)[16];

1388 – Stanisław z Dmosic ręczy Jakubowi rządcy Waśniowa za swoją synowicę Rzechnę [Przechnę?], która sprzedała mu część Jeżowa[17],

1416 – Jan i Grzegorz, synowie Grzegorza, niegdyś dziedzica Jeżowa, sprzedają Andrzejowi prepozytowi klasztoru w Trzemesznie swoją część ojczystą w Jeżowie za 40 grzywien[18],

1432 – klasztor w Trzemesznie odstąpił Waśniów i Jeżów razem z dziesięcinami z Waśniowa, Jeżowa,Grzegorzewic, Sarniej Zwoli, Zajączkowic, Boksic, Pękosławic i Prusinowic klasztorowi Cystersów w Wąchocku w zamian za klucz posiadłości cystersów w ziemi łęczyckiej złożony z Kazimierza, Babic, Prawęcic, Sobienia, Sobieńskiej Woli, Tuszyna oraz Górek Małych i Dużych[19][20];,

1462 – w zamian za wieś Mniszek oraz istniejącą tu prepozyturę klasztoru świętokrzyskiego otrzymał od opata wąchockiego wieś Jeżów z dziesięcinami[21],

1463-1464 – zamianę tę potwierdzają kolejno król i biskup krakowski,

1467 – Rudolf biskup lewantyński i legat papieski transumuje dokument z 1462 roku dotyczący zamiany Mniszka na Jeżowa i stwierdza, że wieś Jeżów z dziesięcinami ma należeć do stołu opata świętokrzyskiego, który pod karą ekskomuniki ma z jej dochodów składać corocznie na świętego Michała (29 IX) w westiarium klasztornym 10 grzywien na potrzeby swojego konwentu[22],

1470-80 – wieś należącą niegdyś do klasztoru Cysterskiego w Wąchocku opat Mikołaj Rzyga zamienił z Michałem opatem świętokrzyskim na Mniszek. I tak należy do klasztoru świętokrzyskiego 8 łanów kmiecych, 2 stawy oraz 1 nowy łan rycerski Jana Nagórskiego (Nie wiadomo, czy ten łan rycerski, istniejący w okrojonej postaci jeszcze w 1578 r, był pozostałością wcześniejszej własnością rycerską niewykupionej przez klasztor w Trzemesznie, czy też pochodzi już z nadania klasztoru. W Nagórzycach. graniczących z Jeżowem, dziedziczył w 1419 r. Pietrasz herbu Nieczuja[23]. Kmiecie płacą po 0,5 grzywny czynszu i 4 groszy poradlnego, dają po 30 jaj, 2 koguty, pracują po 1 dniu tyg. własnym wozem lub pługiem (Długosz L.B III 237, 413; II 472),

1504 – pobór z 3,5 łana[24],

1506 – pobór z 3 łanów i od 1 zagrodnika[25],

1508 – Jan Wolski płaci pobór ze źrebu w Mirogonowicach i Jeżowa (Zapewne dawna włość Jana Nagórskiego.)[4],

1510, 1529 – pobór z 3 łanów,

1529 – należy do stołu opata, płaci 1/8 grzywny czynszu[26],

1530 – pobór z 3 łanów, z części Nagórskiej opat płaci razem z Roztylicami[27],

1531 – z części opata pobór z 3 łanów, z części Nagórskiej z 1 kwarty (jest to pozostałość po 1 łanie rycerskim Jana Nagórskiego wspomnianym przez Długosza, 1470- 80. Pozostałe 3/4 łany mogły w wyniku podziałów rodzinnych zostać wcielone do okolicznych wsi, zwłaszcza do Roztylic lub Nagórzyc.)[28],

1532 – z części opata pobór z 3 łanów, z części Jakuba Sochy z 1 kwarty (Czyli z dawnej części Nagórskiego, tzw. Nagórskiej.), pobór z karczmy ,

1538 – z części opata pobór z 3 łanów, z części Jakuba Sochy od 1 zagrodnika i 1 komornika ,

1553 – Zygmunt II August przenosi na prawo niemieckie imiennie wyliczone dobra klasztoru świętokrzyskiego, w tym Jeżów[29];

1564-5 – własność klasztoru świętokrzyskiego ,

1569 – opat świętokrzyski daje pobór z 4 łanów, karczmy i od 1 komornika (Nie jest jasne, czy karczma i komornik należą do części klasztornej, czy rycerskiej w Jeżowie)[30];

1571 – opat świętokrzyski daje pobór z 4 łanów i karczmy ,przed rokiem 1577 opat Tomasz Polanowski przywrócił konwentowi świętokrzyski wieś Jeżów, zabraną temuż przez poprzedniego opata ,

1577 – klasztor świętokrzyski daje pobór od 8 kmieci na 4 łanach i z karczmy[31];

1578 – z części opata świętokrzyskiego pobór od 8 kmieci na 4 łanach, 1 zagrodnika z rolą, 2 komorników bez bydła, 1 rybaka. Z części Mikołaja Sochy pobór od 1 kmiecia na 1/4 łana i 1 komornika bez bydła[32];

1629 – z części opata świętokrzyskiego pobór od 8 kmieci na 4 łanach, 1 zagrodnika z rolą i 2 komorników bez bydła, z części szlacheckiej Andrzeja Sochy pobór z 1 kwarty roli przez niego uprawianej,

1658 – Stanisław Sierakowski opat świętokrzyski, zamiast tak, jak to robili nieregularnie jego poprzednicy, wypłacać zakonnikom na sprawienie kożuchów po 10 grzywien rocznie z dochodów wsi Jeżów, postanawia odstąpić i włączyć do uposażenia konwentu dziesięcinę z ról kmiecych w Jeżowie[33];

1662 – opat świętokrzyski daje pogłówne od 61 mieszkańców wsi, z części Sochy pogłówne od szlachcica Gabriela Minostowskiego i 3 osób czeladzi[34],

1673 –pogłówne od szlachcica Kostro z żoną, 57 czeladzi z folwarku Wierzbątowice i mieszkańców wsi ([35];

1674 – opat świętokrzyski daje pogłówne od 48 mieszkańców wsi[36];

1682, 1686 – kolejne potwierdzenia układu z 1658 r. przez opata Mikołaja Goskiego i biskupa Jana Małachowskiego,

1773-4 – wieś Jeżów stanowi uposażenie Józefa Niegolewskiego, koadiutora opata świętokrzyskiego[37];

1780 – należy do klucza wierzbątowickiego dóbr stołu opata klaustralnego. 7 kmieci (Stanisław Job, Wojciech Szastał, Maciej Giemza, Walkowa Jobowa, Paweł Job, Józef Kowalczyk, Wojciech Słosarz), 1 półrolny (Bartłomiej Kowalczyk), 1/2 roli opustoszałej, 1 zagrodnika (Wojciech Stania) i 1 chałupnika (Wincenty Kidoń). Kmiecie pracują po 3 lub 4 dni tygodniowo sprzężajem, odrabiają po 4 dni powaby i 12 łokci oprawy, płacą po 1/18 zł czynszu, dają po 3 kor. żyta, 2 kapłony i 30 jaj, półrolnika daje połowę wymiaru, zagrodnika pracuje 3 dni tyg. pieszo, odrabia 2 dni powaby i 6 łokci oprawy, chał. pracuje 2 dni tyg. pieszo, odrabia 2 dni powaby i 4 łokcie oprawy. 4 kmieci „czterodniowych” dostaje sprzężaj dworski. Inne powinności jak w Janowicach (sandomierskie). We wsi jest źreb (sors), tzn. 1 kmieć należący do dziedzica wsi Nagorzyce, który nie należy do gromady i nie daje powinności, oprócz podymnego (Nie wiadomo, czy jest to pozostałość części Nagórskiego.).
Subsidium charitativum wynosi 399 zł (Inwentarz Wierzbątowic z roku 1780 12-13, 18);

1780-2 – Jeżów klucz Wierzbątowice

1787 – liczy 96 mieszkańców, w tym 5 Żydów (Spis I 416; II 135); 1819 należy do stołu opata (Akta Okupacyjne Klasztoru 1819r. 3v),

1827 – ma 12 domów i 99 mieszkańców[1],

Wydarzenie historyczne edytuj

W latach 1351, 1553, 1761, 1785 kolejni władcy potwierdzają dokument z 1351 r.[38].

Kościół, parafia, powinności dziesięcinne edytuj

Dziesięcina należy do kolejnych właścicieli duchownych, od 1462 r. do klasztoru świętokrzyskiego

1432 do 1462 dziesięcina snopowa z Jeżowa, którą z nadania opata wąchockiego dzierży Jan Bostowski (z Bostowa), przejdzie na własność klasztoru świętokrzyski po śmierci jednej z trojga osób: Jana Bostowskiego, aktualnego opata wąchockiego lub Piotra OSB, prepozyta Mniszka, ewentualnie po dobrowolnej rezygnacji tegoż z prepozytury w Mniszku[3],

1470-80 dzies. należała kiedyś do opactwa wąchockiego, ale drogą zamiany na Mniszek z dziesięcina ta przeszła na własność klasztoru świętokrzyskiego, któremu z całej wsi dowożą dziesięcinę snopową i konipną wartości do 10 lub 12 grz. (Długosz L.B II 472; III 237, 413),

1529 z całej wsi dziesięcina snopowa wartości do 6 grzywien należy do plebana Starej Słupi[39],

przed 1577, 1658, 1682, 1686 a następnie XVII do XVIII wieku dziesięcina należy do stołu konwentu[40],

1780 dziesięcina snopowa wytyczna należy do klasztoru świętokrzyskiego,

1819 do stołu konwentu należy dziesięcina snopowa z gruntów włościańskich w Jeżowa wartości 150 florenów.

Studenci Uniwersytetu Krakowskiego z Jeżowa edytuj

1470/71 Andrzej syn Pawła z Jeżowa., wsi klasztoru świętokrzyskiego był studentem Uniwersytetu Krakowskiego[41].

Uwagi edytuj

Na Uniwersytecie Krakowskim studiowało wiele osób piszących się z Jeżowa, jednakowoż bez szczegółowych badań niemożliwe jest określenie, z której z licznych miejscowości tej nazwy pochodzą poszczególni studenci[1].

1406 – Spytek syn Stanisława[41].
1408 – Marcin syn Przybysława[42],
1416 – Jakub syn Klemensa[43],
1420/21 – Stanisław Pełka syn Pawła[44];
1461 – Maciej syn Stefana[45],
1467 – Jan syn Mikołaja[46],
1471 – Stanisław syn Wojciecha[47],
1472 – szlachcic Stanisław ,
1473 – Stanisław syn Macieja[41]. 1210),
1474 – Jan syn Andrzeja (ib. 215); 1477 Stanisław, promowany na licencjata ,
1484 – Jakub syn Stanisława[41],
1488 – Jakub Jeżowski, student, służący mgra Piotra syn Świętopełka z Zembrzyc,
1490 – Stefan syn Macieja[41],
1493 – Stefan (AR I 1558),
1523 – Maciej promowany na mgra sztuk, potem kanonik kaliski ,
1529 – Wawrzyniec promowany na bakałarza sztuk, potem skarbnik królewski ,
1532-37 – Andrzej bakałarz sztuk ,
1537-39 – Stanisław (AR II 69, 166),
1541 – Aleksy, promowany na bakałarza sztuk, potem penitencjariusz pułtuski (duchowny upoważniony do udzielania rozgrzeszenia z ciężkich przewinień, podlegających jurysdykcji biskupa lub papieża) . Z dopiskiem na dokumencie, z diecezji krakowskiej,
1548 – Stanisław syn Stanisława[41],
1554 – Jakub syn Stanisława (ib. III 13),
1557 – zabity student Jakub ,
1573/4 – bracia Paweł i Marcin, synowie Marcina Górskiego[48]
1601 – Marcin syn Mateusza Rożka[49],
1627 – Stanisław syn Stanisława Jeżowskiego[50].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e Jeżów, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
  2. ↑ a b (Zbiór dokumentów Małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, t. I-VIII, Kr.-Wr. 1962-1975. IV 942)
  3. ↑ a b (Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie 1985, 1858)
  4. ↑ a b (A. Pawiński, Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV (Źródła dziejowe, 14-15), W. 1886.461)
  5. ↑ {Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I-IV, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877-1881; t. V, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1908; t. VI, wyd. A. Gąsiorowski, R. Walczak, W.-Poznań 1985; t. VII-XI, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jasiński, W.-Poznań 1989-1999 I 11, 15)
  6. ↑ (J. Gacki, Benedyktyński klasztor na Łysej Górze, W. 1873. 241)
  7. ↑ (Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I-IV, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877-1881; t. V, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1908; t. VI, wyd. A. Gąsiorowski, R. Walczak, W.-Poznań 1985; t. VII-XI, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jasiński, W.-Poznań 1989-1999 I 11)
  8. ↑ (Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I-IV, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877-1881; t. V, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1908; t. VI, wyd. A. Gąsiorowski, R. Walczak, W.-Poznań 1985; t. VII-XI, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jasiński, W.-Poznań 1989-1999 III 1314
  9. ↑ Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, wyd. F. Piekosiński III 698)
  10. ↑ (Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, wyd. F. Piekosiński III 897)
  11. ↑ (Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I-IV, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877-1881; t. V, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1908; t. VI, wyd. A. Gąsiorowski, R. Walczak, W.-Poznań 1985; t. VII-XI, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jasiński, W.-Poznań 1989-1999 III 1770)
  12. ↑ Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, wyd. F. Piekosiński III 915
  13. ↑ (Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, wyd. F. Piekosiński I 352)
  14. ↑ (Zbiór dokumentów Małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, t. I-VIII, Kr.-Wr. 1962-1975. I 181)
  15. ↑ Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, wyd. F. Piekosiński IV 982)
  16. ↑ (ib. 981)
  17. ↑ (ib. 996)
  18. ↑ (ib. 1190)
  19. ↑ (Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I-IV, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877-1881; t. V, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1908; t. VI, wyd. A. Gąsiorowski, R. Walczak, W.-Poznań 1985; t. VII-XI, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jasiński, W.-Poznań 1989-1999 IX 1285-6)
  20. ↑ Niwiński 1930 43, 65, 82
  21. ↑ (Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie 1985, 1858; → Mniszek, p. 5)
  22. ↑ (Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie 1867)
  23. ↑ (Archiwum Komisji Historycznej, poniżej dane bibliograficzne pozycji wydanych w tej serii i wykorzystanych w Materiałach 3 50).)
  24. ↑ ( Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG.I/7 102)
  25. ↑ (ib. 130v)
  26. ↑ (Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, 1968. 350)
  27. ↑ ( Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG.I/10 223)
  28. ↑ (ib. 467)
  29. ↑ (Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie 1909)
  30. ↑ ( Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG.I/7 416)
  31. ↑ ( Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG.I/7 588)
  32. ↑ A. Pawiński, Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV (Źródła dziejowe, 14-15), W. 1886.194)
  33. ↑ (Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie 1923)
  34. ↑ (Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG.I/67 35v)
  35. ↑ ib. 238v)
  36. ↑ (ib. 409v, 46lv)
  37. ↑ (G. Lefebvre, Spicilegium sive Collectio veterum aliquot scriptorum qui in Poloniae bibliothecis delituerant..., t. I-VII, Rajhrad 1802V/4 162v)
  38. ↑ (Zbiór dokumentów Małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, t. I-VIII, Kr.-Wr. 1962-1975. IV 942 s. 91)
  39. ↑ (Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, 1968
  40. ↑ (Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie nab. 936 1, dopisek)
  41. ↑ a b c d e f Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, t.I, wyd. Ż.I. Pauli, B. Ulanowski; t. II-III, wyd. A. Chmiel; t. IV, wyd. J. Zathey, przy współpracy H. Barycza; t. V, wyd. K. Lewicki, przy współpracy J. Zatheya, Kr. 1887- 1956.
  42. ↑ (ib. 26)
  43. ↑ (ib. 38)
  44. ↑ (ib. 49)
  45. ↑ (ib. 165)
  46. ↑ (ib. 187)
  47. ↑ (ib. 205)
  48. ↑ Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, t.I, wyd. Ż.I. Pauli, B. Ulanowski; t. II-III, wyd. A. Chmiel; t. IV, wyd. J. Zathey, przy współpracy H. Barycza; t. V, wyd. K. Lewicki, przy współpracy J. Zatheya, Kr. 1887- 1956.AMetr. - Archiwum Kurii Metropolitalnej w Kr.,
  49. ↑ (ib. 222)
  50. ↑ (ib. IV 110)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendarium_Jeżowa&oldid=73606931”