Karta z Kurukan Fuga
Karta z Kurukan Fuga, także Karta Mande (fr.: Charte du Manden) – edykt Sundiaty Keïty z 1236 roku, po założeniu imperium Mali, w którym skodyfikowano organizację władzy, ograniczenia i obowiązki, obronę praw człowieka i swobód obywatelskich, ochronę działalności zawodowej oraz ochronę osób i ich mienia. Uważany za jedną z pierwszych deklaracji praw człowieka i jedną z najstarszych konstytucji świata, przekazywaną drogą ustną.
Historia edytuj
W 1236 roku w Kangabie, po wygranej bitwie pod Kiriną nad królem ludu Sosso, Sumanguru Kante, Sundiata Keïta zwołał walne zgromadzenie przywódców ludu Mande i ich sojuszników, na którym przedstawił nową wersję karty praw ludu Mande[1]. Karta została uroczyście proklamowana w Kurukan Fuga – terenie leżącym w górnym dorzeczy Nigru, pomiędzy obecną Gwineą a Mali[1]. Karta obejmowała preambułę i siedem rozdziałów zawierających prawa rządzące życiem publicznym i rodzinnym[1].
Najważniejsze ustalenia Karty przyznawały prawo do życia i do nietykalności fizycznej, gwarantowały wolność wypowiedzi i handlu, wzywały do wzajemnego zrozumienia i pokoju społecznego pomiędzy różnymi grupami etnicznymi, gwarantowały integralność kraju, ochronę jego ludności oraz bezpieczeństwo wyżywienia, wzywały do poszanowania niewolników, wrogów i obcokrajowców[1][2][3]. Karta dzieliła mieszkańców imperium Mali na klany, określając ich pozycję i rolę społeczną, w tym na klany odpowiedzialne za obronę kraju, za nauczanie oraz zajmujące się handlem i rzemiosłem[1]. Karta uznawała prawo kobiet do uczestnictwa w życiu publicznym[2].
Choć imperium Mali upadło na początku XVII w., to treść edyktu i związane z nim rytuały są nadal przekazywane drogą ustną z pokolenia na pokolenie. By zachować tradycję, co roku we wsi Kangaba organizowane są ceremonie upamiętniające edykt[1].
W 2009 roku Karta została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f UNESCO: Nomination for inscription on the Representative List in 2009 (Reference No. 00290). [dostęp 2014-07-27]. (ang.).
- ↑ a b Rinaldo Cristofori, Silvio Ferrari: Law and Religion in the 21st Century: Relations between States and Religious Communities. Ashgate Publishing, Ltd., 2013, s. 51. ISBN 978-1-4094-9733-2. [dostęp 2014-07-29]. (ang.).
- ↑ Guy Martin: African Political Thought. Palgrave Macmillan, 2012, s. 11. ISBN 978-1-4039-6634-6. [dostęp 2014-07-29].
- ↑ UNESCO ICH: Manden Charter, proclaimed in Kurukan Fuga. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).