Kasztel we Frydmanie
Kasztel we Frydmanie – renesansowy XVI. wieczny kasztel, położony we Frydmanie, na Polskim Spiszu.
 nr rej. 346 z 8.02.1974
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Kasztelańska 1 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Inwestor |
Jerzy Horvath Palocsaya |
| Rozpoczęcie budowy |
1585 r. |
| Ukończenie budowy |
1590 r. |
| Ważniejsze przebudowy |
1910 r. |
| Kolejni właściciele |
Horvathowie, Salamonowie, Noworolscy |
| Obecny właściciel |
własność prywatna |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie gminy Łapsze Niżne  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
 49°26′57,9437″N 20°13′44,0670″E/49,449429 20,228907
| |
| Strona internetowa | |
Historia edytuj
Historia frydmańskiego kasztelu rozpoczyna się w XIV. wieku, kiedy to na miejscu obecnego dworu z inicjatywy rodu Berzewiczych powstaje kwadratowa wieża strażnicza, mająca za zadanie ochroniać przebiegającą w tym miejscu granicę polsko-węgierską[1][2]. W 1589 roku dobra frydmańskie i niedzickie nabywa od Olbrachta Łaskiego, węgierski magnat Jerzy Horvath z Palocsy, który w latach 1585–1590, dokonuje gruntownej przebudowy obiektu[3][4]. W jej wyniku powstaje jednokondygnacyjna, renesansowa budowla obronna, przypominająca swoją formą XV. wieczne zamki włoskie. Dwór we Frydmanie stanowił w tym czasie letnią rezydencję Horvathów, a w jego pobliżu znajdowały się wybudowane przez Andrzeja Horvatha w 1820 roku piwnice, w których składowano wino sprowadzane z Węgier[5][6]. Po śmierci ostatniego z rodu Horvathów w 1857 roku, kasztel staje się własnością Aladara Salamona. Nowy właściciel nie dba jednak o dwór i doprowadza go praktycznie do ruiny[3]. W 1881 roku polski krajoznawca Bronisław Gustawicz, określił stan zabytku w następujący sposób:
„Zamek, wprawdzie jeszcze pod dachem, ale już opuszczony i na piętrze spustoszony smutnym jest pomnikiem niedbalstwa panów węgierskich.” – Bronisław Gustawicz[2]
Kasztel przez pewien czas pełnił jeszcze funkcję serowni jednak już w 1910 roku zostaje odebrany za długi rodzinie Salamonów i sprzedany miejscowemu kapłanowi, księdzu Józefowi Noworolskiemu, który dokonuje przebudowy budynku[2][5]. W jej wyniku obiekt traci swój renesansowy charakter – zniszone zostają attyki, kamienne obudowania okien, oryginalny dach zostaje zastąpiony czterospadowym, a alkierze zostają obudowane dziwacznymi, niepasującymi do bryły dworu chełmami[3]. W takim stanie frydmański kasztel przetrwał do dnia dzisiejszego. W okresie PRL-u w zdewastowanym dworze nadal mieszkali jego właściciele, a na parterze działała szkoła. Obecnie kasztel znajduje się w rękach spadkobierców księdza Noworolskiego i nie jest dostępny dla turystów[3].
![Kasztel we Frydmanie przed przebudową (1910 rok)[7].](/wiki/Plik:Kasztel_Frydman_1910.png)
![Kasztel we Frydmanie przed przebudową (1910 rok)[7].](/wiki/Plik:Kasztel_frydman_1910.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Kasztel we Frydmanie [online], Sokoli Szlak [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-09] (pol.).
- ↑ a b c Kasztel we Frydmanie, [w:] Andrzej Skorupa, Zamki i kasztele na polskim Podtatatrzu, wyd. 2, Kraków: Wydawnictwo Podhalańskie, 1998, str. 29-32 [dostęp 2023-09-05] (pol.).
- ↑ a b c d Kasztel Frydman [online], VisitMalopolska [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] (pol.).
- ↑ Robert Szymonek, Kasztel obronny we Frydmanie [online], Zamki znane i nieznane, 2017 [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] (pol.).
- ↑ a b Kasztel we Frydmanie [online], spisz-podhale.pl [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] (pol.).
- ↑ Kasztel Horvathów – Frydman [online], wikimapia.org, 2016 [dostęp 2023-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] (pol.).
- ↑ a b Dwór we Frydmanie – Galeria [online], Polskie Zamki, 3 września 2023 [dostęp 2023-09-06] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-06] (pol.).