Kompensata (rachunkowość)

Kompensata w rachunkowości to sposób zniesienia wzajemnych rozrachunków pomiędzy podmiotami lub zniesienia różnic księgowych w księgach jednostki, w następujących formach:

1. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym w rozrachunkach, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, możliwe jest potrącenie własnej wierzytelności z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są:

• pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku,
• obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Nie mogą być kompensowane:

• wierzytelności nieulegające zajęciu;
• wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania;
• wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych;
• wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.

Kompensatę inicjuje oświadczenie złożone drugiej stronie. W wyniku kompensaty obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Kompensaty zwykle dotyczą rozrachunków handlowych, mogą to być także potrącenia publicznoprawne. Kompensaty mogą być:

• dwustronne (wzajemne),
• wielostronne, gdy są umową wielu podmiotów, a w jej ramach dochodzi do umownych relacji dwustronnych.

2. Podczas inwentaryzacji, gdy niedobory i nadwyżki inwentaryzacyjne:

• zostały stwierdzone w toku tego samego spisu z natury,
• powstały w wyniku niezawinionej pomyłki,
• dotyczą jednej osoby materialnie odpowiedzialnej,
• dotyczą tych samych lub podobnych składników majątkowych,

Można je skompensować o mniejszą ilość ze stwierdzonych różnic (nadwyżki lub niedoboru) oraz niższą z cen kompensowanych składników majątkowych.

Zobacz też

• faktoring
• przejęcie długu