Landskorona
Landskorona (dawniej też Lancokorona[2]) – wieś na Łotwie w gminie Dagda, w pohoście Šķaune, 29 km na wschód od Dagdy.
 Pałac Karnickich na rysunku Napoleona Ordy, około 1876 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Gmina | |
| Parafia |
pohost Šķaune |
| Populacja (2020) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
LV5695 |
Położenie na mapie Łotwy  | |
 56°08′48,38″N 28°00′19,50″E/56,146772 28,005417
| |
Historia
edytujDobra te w pierwszej połowie XVIII wieku zostały nadane przez króla Augusta III Sasa Janowi Borchowi herbu Trzy Kawki, późniejszemu kanclerzowi wielkiemu koronnemu. Liczyły wtedy 30 238 dziesięcin ziemi. Gdy kanclerz zmarł w 1780 roku, w wyniku podziału jego majątku Lanckorona przypadła Józefowi Henrykowi Borchowi (1764–1835) żonatemu z Anną Bohomolec[3]. Po śmierci Józefa klucz lanckoroński został podzielony między jego córki i prawdopodobnie częściowo rozsprzedany. Lanckorona dostała się Zofii (1796–1840) zamężnej za Marcinem Karnickim herbu Kościesza (1787–1847) marszałka szlachty guberni witebskiej w 1826 roku. Po śmierci Marcina Karnickiego majątek przeszedł w ręce jego córki Emilii (1815–1895), żony Jana Karnickiego (1813–1879). Pod koniec XIX wieku Karniccy sprzedali te dobra, prawdopodobnie w ręce rosyjskie. Później zmieniały one właścicieli kilkakrotnie, i w 1914 roku zostały kupione przez Konrada Niedźwieckiego (1855–1944), miały wtedy powierzchnię 4300 ha. Po I wojnie światowej majątek został znacjonalizowany przez władze łotewskie[2][4].
Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Lanckorona, wcześniej wchodząc w skład Polskich Inflant Rzeczypospolitej[2], znalazła się na terenie ujezdu lucyńskiego guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego. Dobra obejmowały parafię lanckorońską i posińską[4]. Od końca I wojny światowej miejscowość należy do Łotwy, która w okresie 1940–1990, jako Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR.
Drewniany kościół katolicki istniał w majątku już w 1696 roku. Marcin Karnicki ufundował w Lanckoronie w 1828 roku kamienny kościół parafialny, rozbudowany w 1859 roku przez Jana Karnickiego[2]. Kościół ten, pod wezwaniem św. Trójcy, znajduje się obecnie na terenie wsi Šķaune.
Obecnie we wsi działa poczta. Istnieje tu również izba pamięci M. Andžāne.
Nieistniejący pałac
edytujW pierwszej połowie XIX wieku został tu wzniesiony, najprawdopodobniej przez Marcina Karnickiego, obszerny pałac, który został spalony w czasie I wojny światowej. Budynek znany jest jedynie z rysunku Napoleona Ordy. Składał się z trzech korpusów połączonych dwiema galeriami. Centralny, piętrowy, dziewięcioosiowy budynek mieszkalny był przykryty gładkim, czterospadowym dachem. Wejściowy portyk miał formę tarasu wspartego na czterech filarach, a do domu wchodziło się po kilku stopniach. Dwie pary bocznych drzwi były usytuowane pośrodku trójosiowych, piętrowych galerii, przykrytych dwuspadowymi dachami. Galerie prowadziły do trójosiowych piętrowych skrzydeł nakrytych dachami czterospadowymi. W pałacu było 48 pokoi[2].
Park lanckoroński był słynny w całych Inflantach. Został prawdopodobnie założony przez fundatora pałacu. W parku, poza starym drzewostanem, było kilka stawów, strumyków i kanałów, nad którymi zbudowano mostki na wzór parku łazienkowskiego w Warszawie[2].
Majątek Lanckorona został opisany w 3. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].
Przypisy
edytuj- ↑ Baza danych o nazwach miejsc (Vietvārdu datubāze) [online], vietvardi.lgia.gov.lv [dostęp 2020-04-15] (łot.).
- ↑ a b c d e f g Lanckorona, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 3: Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 325–326, ISBN 83-04-03947-8, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Marek Minakowski, Profil Józefa Henryka Borcha w Wielkiej genealogii Minakowskiego [online], wielcy.pl [dostęp 2020-04-12].
- ↑ a b Landskorona, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 74.