Liniał sinusowy

Liniał sinusowy, sinuśnica – przyrząd pomiarowy do dokładnego pomiaru kątów lub odwzorowania kątów. Wykonany jest z utwardzonej stali. Składa się z liniału i dwóch jednakowej średnicy walców, które są do liniału przymocowane na stałe na obu jego końcach. Osie walców są względem siebie równoległe i leżą w płaszczyźnie równoległej do górnej powierzchni liniału. Odległość osi walców jest dokładnie określona, jest liczbą całkowitą i najczęściej wynosi 100 mm lub 10 cali co ułatwia obliczanie kątów.

1. Liniał sinusowy 100x25 mm

2. Pomiar kąta klina za pomocą liniału sinusowego

Przebieg pomiaru

3. Schemat pomiaru

Do pomiaru liniałem sinusowym niezbędna jest płaska płyta pomiarowa, płytki wzorcowe oraz czujnik w podstawie. Pomiar kąta polega na dobraniu takiego stosu płytek wzorcowych H umieszczanych pod jednym z walców (rys. 2), aby górna powierzchnia mierzonego przedmiotu umieszczonego na liniale byłą równoległa do płyty pomiarowej. Równoległość kontroluje się za pomocą czujnika umieszczonego w statywie. Jeżeli nie uda się doprowadzić do równoległości to należy zanotować wskazania czujnika $O_{1}$ i $O_{2}$ na obu końcach powierzchni przedmiotu oraz odległość $L_{1}$ pomiędzy punktami pomiarowymi. Wynik pomiaru jest sumą kąta pochylenia liniału oraz poprawki wynikającej z nierównoległości:

$\alpha =\arcsin {\frac {H}{L}}+\operatorname {arctg} {\frac {O_{2}-O_{1}}{L_{1}}}\approx \arcsin {\frac {H}{L}}+{\frac {O_{2}-O_{1}}{L_{1}}}.$

Poprawka jest wyrażona w radianach i ma prawidłowy znak jeżeli odczyt O₁ został wykonany od strony płytek wzorcowych.

Źródłami niepewności pomiaru kąta są:

• błąd stosu płytek wzorcowych $H,$
• błąd długości liniału sinusowego $L,$
• błędy pomiaru różnicy wskazań czujnika $O_{2}-O_{1},$
• błąd pomiaru odległości pomiędzy punktami pomiaru czujnikiem $L_{1},$
• błąd płaskości płyty pomiarowej.

Dla małych kątów osiągana jest niepewność pomiaru rzędu kilku minut kątowych, ale dla kątów powyżej 45° rośnie ona bardzo szybko.

Zobacz też

• PN-M-53354:1979 Narzędzia pomiarowe – Liniały sinusowe

Bibliografia

• Praca zbiorowa: Mała encyklopedia metrologii. WNT, 1989, s. 166.
• Jakubiec. W, Malinowski. J: Metrologia wielkości geometrycznych. WNT, 1989, s. 231–233.Sprawdź autora:1 oraz 2.