Musseques
Musseque – określenie na dzielnice zamieszkana przez biedną ludność używane w angolskiej wersji języka portugalskiego.
Pierwsze musseques powstały dookoła Luandy, stolicy Angoli. Pierwotnie Luanda składała się z dwóch głównych części: ze znajdującego się na wzniesieniu Morro, zwanego również Cidade Alta (Wysokie Miasto), gdzie znajdywały się główne budynki administracyjne, kościelne i wojskowe, oraz części położonej niżej i tuż przy morzu zwanej Cidade Baixa lub Praia (Niskie Miasto lub Plaża), w której mieszkała burżuazja i w której odbywał się handel. Kiedy miasto zaczęło się rozrastać na skraju Cidade Baixa powstały dzielnice robotników i drobnych rzemieślników, a za nimi musseques (czyt. musekysz), budowane na płaskowyżu o gruboziarnistym piasku od którego pochodzi ich nazwa.
Dzielnice te powstawały bez żadnej rządowej kontroli, a ich nazwy – takie jak Rangel, Braga, Prenda, Sanbizanga – pochodziły zazwyczaj od nazwisk dawnych właścicieli ziem na których się rozrastały. Według angolskiego pisarza José Luandino Vieiry[1], dyskryminacja na której oparte było społeczeństwo kolonialnej Angoli doskonale widoczna była na przykładzie tego miasta: Baixa zamieszkiwana była – z nielicznymi wyjątkami – tylko przez białą ludność, musseques, w których przez lata nie było elektryczności i kanalizacji, były dzielnicami czarnoskórych i Mulatów. Biali pojawiali się tam tylko jako przedstawiciele, taksówkarze czy handlarze.
W latach pięćdziesiątych, okresie politycznego niepokoju i rosnącego niezadowolenia lokalnej ludności, chcąc zwiększyć kontrolę nad tymi dzielnicami przecięto je ulicami po których zaczęły krążyć zmotoryzowane patrole oraz zostały w nich postawione specjalne wieże z reflektorami. Jako że były one jedynym oświetleniem w dzielnicy zbierała się pod nimi młodzież, która – siadając na ziemi, przyniesionych specjalnie blaszanych puszkach lub ławeczkach – uczyła się i czytała. W ten sposób, jak twierdzi José Luandino Vieira[1], oświetlenie które miało na celu ujarzmienie miejscowej ludności służyło jej za narzędzie do nauki i emancypacji.
Mimo że stanowiły one około trzech czwartych powierzchni miasta, przez lata pisarze angolscy nie przywiązywali do nich większej wagi. Zostały one opisane po raz pierwszy przez José Luandino Vieirę w zbiorze opowiadań Luuanda wydanym w 1964 roku. Czyni on z tych dzielnic centrum, w którym toczy się życie bohaterów, opisując codzienność mieszkańców Rangel, Sambizanga, Lixeiria i Marçal, strukturę angolskiej społeczności, historie zamieszkujących je rodzin, zwierząt i lokalnych roślin. Mówiąc o Luuandzie, pisarz, który wychował się w musseque Makulusu i który opisuje swoje dzieciństwo tam spędzone w Nós, os do Makukusu e Nosso Musseque, stwierdza: „Chciałem jak najwierniej oddać tę rzeczywistość. Jeśli głód, wyzysk i bezrobocie pojawiają się w książce jako kluczowe tematy, dzieje się tak dlatego, że było to – powiedzmy to w ten sposób – akwarium, w którym krążyły stworzone przeze mnie postacie, jak również ja sam”[2]. Przeniesienie akcji opowiadań do dzielnic biednych, czarnoskórych mieszkańców Luandy miało być świadectwem wadliwego funkcjonowania systemu kolonialnego, przez co nagrodzenie Luuandy przez Związek Pisarzy Portugalskich wywołały w Portugalii polityczny skandal.