Pani Podczaszyna
Pani Podczaszyna (właśc. Pani Podczaszyna. Tom II Przypadków Wojciecha Zdarzyńskiego) – powieść Michała Dymitra Krajewskiego, stanowiąca luźną kontynuację utworu Wojciech Zdarzyński, opublikowana w 1786 roku w Warszawie. Powieść miała w założeniu autora kreować wzór osobowy doskonałej szlachcianki, gospodyni i żony. Czerpie również ze schematu fabularnego Nowej Heloizy Jana Jakuba Rousseau[1].
 Strona tytułowa pierwszego wydania Pani Podczaszyny | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
Treść utworu edytuj
Bohaterką jest siostra Wojciecha Zdarzyńskiego, sportretowanego w poprzedniej powieści Krajewskiego. Podobnie jak jej brat, jest źle wychowywana przez rodziców, trafia jednak w końcu pod opiekę babki, która stosuje metody wychowawcze zarysowane przez Rousseau w Emilu. Kiedy dziewczyna dorasta, staje się obiektem zalotów swojego opiekuna, typowego Sarmaty i Pana Kasztelanica, modnego fircyka. Dziewczyna kocha jednak Starostę i to z nim właśnie się zaręcza. Jej matka nalega jednak na zerwanie tego związku i małżeństwo z Podczaszym. Bohaterka ulega, planuje jednak utrzymać miłość do Starosty i swój związek z nim, pomimo małżeństwa. Planów tych wyzbywa się jednak pod wpływem modlitwy. Odtrąca Starostę, który postanawia na zawsze pozostać kawalerem, a sama decyduje się pozostać wierną i dobrą żoną wybranego przez matkę Podczaszego. Podczaszy pod wpływem żony traci sarmackie wady i staje się dobrym mężem, zasługującym na miłość i szacunek bohaterki. Szczęśliwe i zgodne pożycie zostaje po 14 latach przerwane śmiercią Podczaszego. Już jako wdowa, Podczaszyna przyjmuje wizytę swojego brata, Wojciecha Zdarzyńskiego. Oprowadza go po swoim wzorcowym gospodarstwie, prowadzonym mądrze i humanitarnie, ku zadowoleniu poddanych. Po wizycie brata Podczaszyna przyjmuje kolejnego gościa – jest nim odrzucony niegdyś Starosta, który ponownie prosi ją o rękę. Podczaszyna odmawia i niedługo potem choruje. Na łożu śmierci prosi dawnego kochanka, aby pojął za żonę jej córkę Anielę. Starosta zgadza się i zyskuje dobrą i kochającą towarzyszkę życia.
Wzór osobowy w utworze edytuj
Postać Podczaszyny stanowi częściową polemikę wobec wzoru kobiety zawartego w Nowej Heloizie – w przeciwieństwie do bohaterki Rousseau, heroina Krajewskiego rezygnuje z tego, co w człowieku emocjonalne, aby stać się przykładną kobietą-obywatelką[2]. Gospodarstwem zajmuje się w sposób przykładny i rozsądny, dla swoich poddanych buduje szkoły i szpitale. Swoją dobrocią i mądrością oddziałuje na męża, który pod jej wpływem pozbywa się sarmackich nawyków.
Przypisy edytuj
- ↑ Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 295. ISBN 83-01-13845-9.
- ↑ Teresa Kostkiewiczowa Bohater literacki. W: Teresa Kostkiewiczowa, Alina Aleksandrowicz-Ulrich: Słownik literatury polskiego oświecenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002, s. 40. ISBN 83-04-04620-2.
Bibliografia edytuj
- Teresa Kostkiewiczowa Bohater literacki. W: Teresa Kostkiewiczowa, Alina Aleksandrowicz-Ulrich: Słownik literatury polskiego oświecenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002. ISBN 83-04-04620-2.
- Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13845-9.
Linki zewnętrzne edytuj
- Pani Podczaszyna (wyd. 1786) w bibliotece Polona