Miniatura Sądu Ostatecznego w księdze ławniczej miasta Lwówka Śl.
Miniatura Sądu Ostatecznego na wewnętrznej stronie oprawy księgi sądu ławniczego miasta Lwówka Śl. z XV – XVI w.
Księgi ławnicze to inaczej księgi sądu miejskiego, czyli ławy miejskiej, miasta średniowiecznego. Zawierały one odpisy dokumentów wydanych przez sąd miejski, zawierające odpisy wyroków sądowych, które zapadały w czasie trwania sądu miejskiego. Dokumenty te w śląskich miastach sporządzano wyłącznie w języku niemieckim. Dokumenty najczęściej rozpoczynano od podania pełnego składu ławy miejskiej, która obradowała na czele z wójtem miasta. Księgi miejskie w archiwach śląskich miast przechowywano od połowy XIV w. Najstarsze zachowane egzemplarze ksiąg pochodzą z połowy XIV w., i zostały wydane we Wrocławiu, Świdnicy i w Kłodzku. Księgi ławnicze innych miast są późniejsze, prezentowana księga miasta Lwówka pochodzi z przełomu XV i XVI w. Księgi zawierały oprócz odpisów dokumentów ławniczych, także teksty ortyli (zarządzeń) prawa magdeburskiego, na którym średniowieczne miasta się wzorowały. Dla śląskich miastem podstawowym odniesieniem były prawa miasta Magdeburga; w wątpliwych sprawach, których ławy miejskie nie mogły rozstrzygnąć we własnym zakresie, zwracano się o rozstrzygnięcie do sądu w Magdeburgu. Stąd też najczęściej w omawianych księgach spotykamy wyroki i zarządzenia prawa magdeburskiego. Księgi te spisywano na kartach pergaminowych, które najpierw były starannie liniowane przez miejskich kopistów. Zaznaczano przy tym lewe i prawe marginesy, odstępy między kolumnami. Każdy nowy dokument rozpoczynano nadaniem mu króciutkiego tytułu, czy wyjaśnienia, który wpisywano specjalnym czerwonym atramentem (in rubro). Takim samym atramentem zaznaczano też początkowe fragmenty (lub pierwsze litery wyrazów) odpowiednich zarządzeń prawnych, przepisanych z ksiąg i dokumentów magdeburskich. Księgi takie zawierały spisy treści, z tym że zwartość księgi formowano według danych spraw (przykładowo osobno sprawy zabójstw, gwałtów, kradzieży, napadów, podpalenia, sporów majątkowych itd.), pozostawiając dla nich odpowiednie partie w księgach. Teksty były przepisywane ręcznie i bardzo starannie, odpowiednie dokumenty i postanowienia nie posiadają charakterystycznych dla innych spraw skrótów. Wszystkie akta spisywano wyłącznie w języku niemieckim, języku powszechnym i zrozumiałym dla każdej warstwy ludności zamieszkującej w średniowiecznym mieście. Niektóre z ksiąg średniowiecznych rozpoczynano miniaturami kolorowanymi, na których przedstawiano najczęściej wyroki Sądu Ostatecznego. Na miniaturze w księdze miasta Lwówkach (a i wielu innych) widzimy siedzącego w majestacie Boga Ojca, który siedzi na tęczy. Z wysokości swego Majestatu, w dniu Ostatecznym sądzi sprawiedliwie czyny ludzkie. Sprawiedliwie też, tych którzy prowadzili świątobliwe życie kieruje do Nieba. Są to ukoronowane postacie, ukoronowane koroną chwały), które odziane bogato idą do Nieba. Natomiast, ci, którzy w życiu nagrzeszyli, przez diabła kierowani są do piekieł, na potępienie. Są to nagie postacie grzeszników, które pożerane są przez bestię, i wciągane w czeluść piekielną. Taka miniatura była pokazywana niepiśmiennym najczęściej mieszkańcom miasta, na których musiała odpowiednio oddziałać, i którzy po jej obejrzeniu mieli się głęboko zastanowić nad tym, jakie zeznania złożyć w obliczu organu średniowiecznej sprawiedliwości.
Miejsce: Lwówek Śląski
Publikacja źródła: Nie publikowane
Opis zewnętrzny: Oryginał, jęz. niemiecki, pergamin, 200 x 263 mm, 193 k.
Miejsce przechowywania: AP Wrocław, Rep. 132 a. Depozyt miasta Lwówka Śl., sygn. 2, oprawa
Autor komentarza: Roman Stelmach