II Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, wrzesień 2000

Niepołomice Kościół parafialny pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników

Niepołomicka fara jest najstarszym obiektem architektonicznym miasta. Została ufundowana przez króla Kazimierza Wielkiego w latach 1350-1358. Gotycki kościół pw. Najświętszej Marii Panny i Dziesięciu Tysięcy Męczenników był pierwotnie dwunawową budowlą halową. W trakcie wielokrotnych przebudów został zamieniony na jednonawową świątynię, lecz gotycka bryła kościoła oraz detale wnętrza przetrwały. Najciekawsze z nich to sklepienia z rzeźbionymi zwornikami w prezbiterium i zakrystii, a także malowidła na ścianie prezbiterium. Powstałe z fundacji Elżbiety Łokietkówny, przedstawiają św. Michała Archanioła i św. Jerzego w zamurowanych oknach prezbiterium oraz legendę św. Cecylii w starej zakrystii. Cechy stylowe malowideł wskazują na pochodzenie ich autora z kręgu włoskiego, umbryjsko- -sieneńskiego. W wyposażeniu świątyni zwraca uwagę renesansowa, kamienna chrzcielnica, sztukaterie z końca XVIII w. w nawie oraz barokowe, XVIII-wieczne ołtarze w prezbiterium i nawie. Od strony południowej do nawy kościoła przylega kaplica grobowa rodu Branickich. Wzniesiona z fundacji Jana Branickiego w 1596 r., należy do typu kaplic kopułowych wywodzących się od kaplicy Zygmuntowskiej. Jej projektantem był prawdopodobnie Santi Gucci. Budowla na planie kwadratu, nakryta kopułą na pendentywach i latarnią, jest niezwykle bogato zdobiona. Na pendentywach kopuły umieszczone są kartusze herbowe, ściany rozdzielają ślepe arkady z pilastrami i archiwoltami, dekorowane rzeźbionymi motywami roślinnymi i kasetonami. Głównym elementem wystroju kaplicy jest wykonany z piaskowca i marmuru nagrobek Katarzyny i Grzegorza Branickich, przedstawiający klęczące postacie zmarłych. Po przeciwnej, północnej stronie kościoła znajduje się kaplica nosząca wezwanie św. Karola Boromeusza, ufundowana przez Stanisława Lubomirskiego w 1640 r. Ją również wzniesiono na planie kwadratu, nakrywając kopułą z latarnią. Na zewnątrz opinają ją pilastry i zdobi dekoracja okuciowa. Wnętrze podzielone pilastrami, z wnękami o ozdobnych archiwoltach pokrywa bogata dekoracja stiukowa. Festony owocowe, rozety i putta są dziełem Jana Chrzciciela Falconiego. W półkoliście zamkniętych wnękach umieszczono obrazy z życia Karola Boromeusza.

---

Parish Church of Ten Thousand Martyrs in Niepołomice

Niepołomice parish church is the oldest architectural monument in the town, founded by King Kazimierz Wielki (Casimir the Great) from 1350 to 1358. The Gothic church of Virgin Mary and the Ten Thousand Martyrs was initially a two-aisle hall structure. In the course of numerous remodelling projects, it was turned into a one-nave church, but the Gothic shell and some details of the interior survived. The most interesting of these include vaults with carved keystones in the chancel and the sacristy, as well as murals on the chancel wall. Financed by Elżbieta Łokietkówna, the murals depict St Michael the Archangel and St George in the blind windows in the chancel, and the legend of St Cecilia in the old sacristy. Stylistically, the murals seem to suggest the Italian origin of their creator, probably from Umbria or Siena. In the interior, a Renaissance baptismal font made of stone can be seen, as well as late 18th-century stuccoes in the nave and Baroque altars in the nave and chancel. Adjoining the church in the south is the funerary chapel of the Branicki family. Erected by Jan Branicki in 1596, it is a typical domed chapel, following the pattern of Sigismund’s chapel in the Wawel cathedral in Kraków. The chapel, most probably designed by Santi Gucci, is covered with a dome upon pendentives, with a lantern and flamboyant decorations. The dome’s pendentives feature cartouches, while the walls are divided by blind arcades with pilasters and compound arches decorated with carved floral motifs and caissons. Mannerist furnishings, with a prominent tombstone of the founder, complete the interior. The central position in the Branicki chapel belongs to the tombstone of Katarzyna and Grzegorz Branicki made of marble and sandstone, portraying the kneeling figures of the departed. The chapel of St Charles Boromeus at the opposite end of the church, in the north, was founded by Stanisław Lubomirski in 1640. It is also square-shaped and has a dome with a lantern. On the outside it is lined with pilasters and fretted ironwork. The interior, segmented by pilasters and niches with embellished compound arches, is covered with abundant stucco decorations. Baskets of fruit, rosettes and the putti are the creations of John the Baptist Falconi. In semicircular niches, scenes from Charles Boromeus’s life can be seen.