Pomnik żołnierzy Armii Radzieckiej – wyzwolicieli radzieckiej Łotwy i Rygi z rąk okupantów niemiecko-faszystowskich
Pomnik żołnierzy Armii Radzieckiej – wyzwolicieli radzieckiej Łotwy i Rygi z rąk okupantów niemiecko-faszystowskich[1] (łot. Piemineklis Padomju karavīriem – Padomju Latvijas un Rīgas atbrīvotājiem no vācu fašistiskajiem iebrucējiem); pełna nieoficjalna nazwa Pomnik Zwycięstwa[2] (łot. Uzvaras piemineklis) – istniejący w latach 1985–2022 kompleks pomnikowy w Rydze, na Zadźwiniu (łot. Pārdaugava), w parku Zwycięstwa.
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ obiektu | |
| Projektant |
praca zbiorowa |
| Całkowita wysokość |
79 m |
| Data odsłonięcia |
1985 |
| Data likwidacji |
2022 |
Położenie na mapie Rygi  | |
Położenie na mapie Łotwy  | |
 56°56′12,49″N 24°05′08,91″E/56,936803 24,085808
| |
Historia i opis edytuj
-Fragment.png)
Konkurs na projekt pomnika został rozpisany w 1978 r. Po zapoznaniu się z kilkunastoma pracami komisja konkursowa nie wskazała zdobywcy pierwszej nagrody, a jedynie jedno drugie miejsce i trzy trzecie miejsca. Następnie zasugerowała połączenie dwóch grup artystów w jedną, formując tym kolektyw w składzie: architekci Ermēns Bāliņš (kierownik grupy), Edvīns Vecumnieks oraz Viktors Zilgalvis, malarz Aleksandr Bugajew, rzeźbiarze Lew Bukowski i Aivars Gulbis[1]. Projekt pomnika, zwłaszcza centralnej stelli z pięcioramienną gwiazdą, był wielokrotnie modyfikowany i korygowany. Ostateczną wersję, na podstawie przygotowanej przez Bugajewa makiety, zatwierdził marszałek Związku Radzieckiego Iwan Bagramian[1].
Pomnik był wznoszony przez pracowników moskiewskiego „Metrostroju” oraz pracowników z Kijowa. Rzeźby żołnierzy i Ojczyzny odlano w Leningradzie[1]. Łączny koszt budowy wyniósł 2,5 mln rubli[1]. Monument został odsłonięty w listopadzie 1985 r.[1]
W centralnej części monumentu znajdował się obelisk z gwiazdą o wysokości 79 metrów, pokryty dolomitem z Saaremy. Poniżej rozmieszczono trzy platformy: jedną przeznaczoną na trybuny i dwie, na których znajdowały się kompozycje rzeźbiarskie. Pierwsza z nich to dziesięciometrowa figura Matki Ojczyzny odlana z brązu, druga – grupa figur żołnierzy o wysokości 7,5 metra[1]. Za kompozycjami umieszczono w celach dekoracyjnych wodne kaskady[1].
Po upadku ZSRR ze strony łotewskich polityków, a także w mediach pojawiały się sugestie, by przenieść lub rozebrać pomnik[1][3]. 6 czerwca 1997 r. członkowie skrajnie nacjonalistycznej organizacji Pērkonkrusts (nawiązującej do ugrupowania przedwojennego) próbowali wysadzić kompozycję w powietrze. W wywołanej przez nich eksplozji zginęły dwie osoby[4]. W 2016 r. do łotewskiego Sejmu został zgłoszony projekt ustawy o przywróceniu placowi, na którym znajduje się pomnik, przedwojennego wyglądu, co oznaczałoby także rozbiórkę całej kompozycji. Został on jednak odrzucony[5].
W rocznicę zwycięstwa nad nazistowskimi Niemcami, 9 maja, przed pomnikiem odbywały się uroczystości, w których brali udział łotewscy Rosjanie[1][6].
Rozbiórka edytuj
Po rosyjskiej agresji na Ukrainę w 2022 roku premier Łotwy Arturs Krišjānis Kariņš zapowiedział demontaż pomnika[7]. Odpowiednie uchwały legalizujące jego rozbiórkę przyjęły łotewski Sejm[8] oraz rada miejska Rygi[9].
22 sierpnia 2022 roku rozpoczął się demontaż pomnika[10]. Dzień później zlikwidowano figury żołnierzy[11], kolejnego dnia natomiast rzeźbę Matki-Ojczyzny[12]. 25 sierpnia obalony został centralny obelisk[13]. Wchodzący w skład kompleksu zbiornik wodny został opróżniony i zasypany[14].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j Памятник советским воинам и Парк Победы в Риге — [online], www.russkije.lv [dostęp 2018-05-04].
- ↑ Uzvaras piemineklis Rīgā: vēsture un politika, „Latvijas Okupācijas muzejs” [dostęp 2018-05-04] (łot.).
- ↑ WWII veterans call for removal of Soviet monument in Riga [online], www.baltictimes.com [dostęp 2018-05-04] (ang.).
- ↑ Latvia [online], 10 stycznia 2009 [dostęp 2018-05-04] [zarchiwizowane z adresu 2009-01-10].
- ↑ В Латвии снова пытаются снести Памятник освободителям Риги [online] [dostęp 2018-05-04] (ros.).
- ↑ Взять и взорвать памятник Освободителям Риги [online], vesti.lv [dostęp 2018-05-04] (ros.).
- ↑ Soviet memorial's days are numbered, confirms Latvian PM [online], eng.lsm.lv, 6 maja 2022 [dostęp 2022-06-11] (ang.).
- ↑ Saeima decides to legally allow Soviet monument demolition [online], eng.lsm.lv, 12 maja 2022 [dostęp 2022-06-11] (ang.).
- ↑ Riga City Council votes in favour of demolition of «Occupation monument» [online], bnn-news.com, 13 maja 2022 [dostęp 2022-06-11] (ang.).
- ↑ Uzvaras parka pieminekli nespridzinās; nojaukšanas tehniku teritorijā ievedīs rīt [online], lsm.lv, 22 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-23] (łot.).
- ↑ Nogāztas visas padomju karavīru skulptūras Pārdaugavā; sāk brucināt arī sievietes tēla statuju [online], tvnet.lv, 23 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-25] (łot.).
- ↑ Uzvaras parka pieminekļa demontāža: Nogāzta arī kompleksā esošā sievietes tēla statuja [online], lsm.lv, 24 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-25] (łot.).
- ↑ Rīgā nogāzts Uzvaras parka pieminekļa obelisks [online], lsm.lv, 25 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-25] (łot.).
- ↑ Pool near toppled Soviet monument drained [online], eng.lsm.lv, 29 sierpnia 2022 [dostęp 2023-08-25] (ang.).