Słowacka koronka klockowa na tiulowym tle

Słowacka koronka klockowa na tiulowym tle – koronka klockowa wytwarzana na terenie Pogórza Myjawskiego na Słowacji. W 2017 roku została wpisana na reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego Słowacji.

Historia

Tradycja wytwarzania koronek istniała na terenach obecnej Słowacji już w XIX wieku. Po II wojnie światowej na zachodzie kraju, gdy kobiety zaczęły pracować w fabrykach tradycja koronkarstwa podupadła. Na terenie Pogórza Myjawskiego odrodziła się pod koniec XX wieku, a początki tego odrodzenia związane są ze wsią Krajné. W latach 80. XX wieku koronczarki z Vamberka z Czech zaczęły tam uczyć techniki wykonywania koronek klockowych wzorowanych na belgijskich. Popularność koronek klockowych w okolicach Myjavy jest związana z wykorzystaniem do zdobienia tradycyjnych białych strojów ludowych oraz szat liturgicznych. W 2016 roku koronka została zgłoszona do wpisu na reprezentatywną listę niematerialnego dziedzictwa Słowacji przez Centrum tradičnej kultúry v Myjave (Centrum kultury tradycyjnej w Myjavie). Wpisu dokonano 2 marca 2017 roku, a przedstawicielka Centrum odebrała potwierdzenie wystawione przez Ministra Kultury. Rejestracja na liście krajowej jest warunkiem ubiegania się o wpis na Listę Reprezentacyjną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości (UNESCO). W Brezovej pod Bradlom działa od 1998 roku Klub pletenej čipky Brezová (Klub koronki klockowej). Koronczarki starają się odtwarzać stare wzory oraz tworzyć na ich bazie nowe. Koronki otrzymują w zależności od wzoru nazwy takie jak: včeličková, panenková, hrušková, jabĺčková czy hrebienková.

Koronki klockowe są wytwarzane także w innych rejonach Słowacji.

Koronka klockowa z Brezovej pod Bradlom

Wytwarzanie

Do wytwarzania koronki klockowej potrzebne są najcieńsze nici, które koronczarka nawija na drewnianych klockach. Ich ilość zależy od szerokości wzoru. Do wykonania koronki doszywanej do czepca szerokiej na 9 do 10 centymetrów potrzeba od 160 do 200 klocków. Dodatkowo potrzebna jest poduszka wypchana sianem (nazywana wałkiem) ustawiona na specjalnej podstawce. Na wałku jest mocowany skórzany pas z odpowiednio wybitymi otworami, które pozwalają uzyskać kształt siatki tiulowej. W otwory koronczarki wpijają szpilki mocując nitki po wykonaniu splotów zgodnie ze wzorem. Obecnie zamiast skóry jest używany sztywny papier z naniesionym wzorem. Podstawą koronek wykonywanych na Pogórzu Myjawskim jest siatka z sześciokątnymi oczkami tworząca wzór tiulu. W nią są wplecione grubszą nitką motywy geometryczne i roślinne. Dół koronki jest wykończony zębami w kształcie trójkąta, trapezu lub łuku. Kobiety koronkami ozdabiają czapki, fartuchy, rękawy oraz kamže (komże czyli strój liturgiczny duchowieństwa ewangelickiego).