Skala góralska – skala muzyczna charakterystyczna dla regionów górskich. Występuje również pod innymi nazwami (wałaska[1], słowiańska, podhalańska, pasterska, Alphornleiter, trombitowa[2]).

Na ogół definiowana jako siedmiostopniowa skala muzyczna (chociaż pojawiały się definicje skali góralskiej jako ośmiostopniowej[2]) z półtonami między stopniami IV-V i VI-VII[3].


\relative c'{
\override Staff.TimeSignature #'stencil = ##f
\cadenzaOn c1 d e fis g a bes c \cadenzaOff
}
\addlyrics {\small {
c d e fis g a b c
}}

Odległości między poszczególnymi stopniami są następujące:

Stopnie Odległość
I-II sekunda wielka
II-III sekunda wielka
III-IV sekunda wielka
IV-V sekunda mała
V-VI sekunda wielka
VI-VII sekunda mała
VII-VIII sekunda wielka

Pochodzenie skali

edytuj

W literaturze często zwraca się uwagę na związek między skalą góralską a naturalną skalą akustyczną aerofonów prostych (kwarta zwiększona)[4], co nie wyklucza oddziaływania również innych czynników dedydujących o ostatecznym kształcie skali lub jej utrwaleniu w ludowej praktyce muzycznej[2].

Znaczenie muzyczne

edytuj

Na tej skali oparta duża część muzyki góralskiej (konkretnie podhalańskiej). Są to jednak najstarsze „nuty” (pieśni), późniejsze były tworzone głównie na bazie skali molowo-durowej. „Nuty” oparte na skali góralskiej to przede wszystkim te, które grywał (ale prawdopodobnie przekazał, nie skomponował) Jan Krzeptowski „Sabała”.

Do kompozytorów wykorzystujących skalę góralską należał przede wszystkim Karol Szymanowski[3], twórca baletu Harnasie.

Przypisy

edytuj
  1. Stefan Marian Stoiński: Dudy Żywieckie. Żywiec: 1938, s. 21–27.
  2. a b c Zbigniew Jerzy Przerembski. Do interpretacji skali góralskiej. „Muzyka. Kwartalnik poświęcony historii i teorii muzyki.”. 2 (125), s. 39–54, 1987. Instytut Sztuki. Polska Akademia Nauk. ISSN 0027-5344. 
  3. a b Franciszek Wesołowski, Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 145, ISBN 83-224-0250-3.
  4. Stefan Marian Stoiński: Dudy Żywieckie. Żywiec: 1938, s. 25–27.