Kodeks Proroków z Kairu
Kodeks Proroków z Kairu (Codex Cairensis, Codex Prophetarum Cairensis) – najstarszy istniejący rękopis z kompletnym tekstem drugiej części Biblii Hebrajskiej – Proroków (Newi'im). Zawiera on tekst masorecki, w wydaniach krytycznych oznaczany jest zwykle literą C.
Historia edytuj
Zgodnie ze spisanym w pierwszej osobie kolofonem dołączonym do kodeksu, tekst został spisany wraz z interpunkcją dla Jabesza, syna Shlomo Babilończyka, przez Mojżesza ben Aszera z Tyberiady. Trwało to 25 lat[1] i zostało ukończone "pod koniec roku 827 od zniszczenia Drugiej Świątyni", czyli w roku 895/6 n.e. Kodeks został następnie przekazany karaimskiej wspólnocie z Jerozolimy, zaś po zdobyciu Jerozolimy podczas pierwszej krucjaty w roku 1099, wraz z innymi świętymi dziełami był przetrzymywany (podobnie jak ocalali Żydzi) przez krzyżowców dla uzyskania okupu. Król jerozolimski Baldwin oddał go karaimskiej wspólnocie w Kairze[2]. Jest to ostatnia pewna lokalizacja kodeksu, obecnie nie ma pewności, gdzie znajduje się księga[3], choć najprawdopodobniej jest on w posiadaniu Uniwersytetu Hebrajskiego.
Zawartość edytuj
Kodeks składa się z 588 stron o wymiarach ok. 20 na 20 cm. Zawiera on zbiór Proroków (Newi'im), to jest Proroków Starszych: Księgę Jozuego (s. 1–37), Księgę Sędziów (s. 37–74), dwie Księgi Samuela (s. 74–168) i dwie Księgi Królewskie (s. 168–272) i Proroków Młodszych: Księgę Izajasza (s. 272–342), Księgę Jeremiasza (s. 343–433), Księgę Ezechiela (s. 433–510) oraz zbiór 12 proroków mniejszych (s. 510–570).
Tekst Proroków jest zaopatrzony w samogłoski, znaki akcentowe oraz wielką i małą masorę. Spisany jest pismem kwadratowym, w trzech kolumnach (z wyjątkiem fragmentów poetyckich), z których każda zawiera 23 linie i zajmuje 570 stron tekstu biblijnego, dalsze 5 stron to kolofon (s. 571–575). Niektóre strony są zdobione motywami geometrycznymi, zaś dziesięć stron na początku i trzy na końcu zawiera tylko zdobienia[4] (nie są dostępne w facsimile).
Badania naukowe edytuj
Lazar Lipschütz i inni badacze stwierdzają, że tekst jest znacznie bliższy masoreckiej tradycji ben Neftalego, niż ben Aszera. Pochodzące z XI wieku zestawienie prawie 900 różnic między tymi tradycjami pozwala stwierdzić 67% zgodność Kodeksu Kairskiego z tradycją ben Neftalego[3]. Niektórzy (np. Moshe H. Goshen-Gottstein) argumentują, że wynika to z faktu, że ben Neftali przejął system Mojżesza ben Aszera dokładniej niż jego syn Aaron[5]. Kolejne wątpliwości rodzą wyniki datowania metodą radiowęglową, która wskazuje na wiek XI jako czas powstania kodeksu. Wskutek tych wątpliwości obecnie coraz częściej przyjmuje się, że kodeks został spisany w XI wieku przez nieznanego skrybę, który skopiował do niego także wcześniejszy kolofon, sporządzony przez Mojżesza ben Aszera[3].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Zel Lurie. The Double Mystery of the Cairo Codex. „Jewish Journal”, 5/2/12.
- ↑ Raymond E. Brown, D. W. Johnson, Kevin G. O'Conell: Tekst i przekłady Pisma Świętego. W: Katolicki Komentarz Biblijny. Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, Roland E. Murphy (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2004, s. 1670. ISBN 83-7146-080-5.
- ↑ a b c Yosef Ofer: Cairo Codex. W: Encyclopedia of Bible and Its Reception. Belin/Boston: Walter de Guyter, 2012, s. 769–770. ISBN 978-3-11-018372-6.
- ↑ Giuliano Tamani: La tradizione della bibbia ebraica nel primo millennio. W: City and Book, Florence, 2001, Part 1 [dostęp 2012-07-08].
- ↑ Ernst Würthwein: The Text of the Old Testament: An Introduction to the Biblia Hebraica. Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing, 1995, s. 35. ISBN 0-8028-0788-7.
Bibliografia edytuj
Wydania tekstu edytuj
- Lowinger D. S. (red.): Codex Cairo of the Bible. Jerusalem: Makor Publishing Ltd., 1971. [dostęp 2012-07-08].
- Castro Federico Pérez: El códice de profetas de el Cairo. Madrid: CSIC, 1979–1992, seria: Textos y estudios "Cardenal Cisneros". 20, 26, 30–31, 36–37, 44, 51.
- La masora parva del códice de profetas de El Cairo: casos lêt. Madrid: Instituto de Filología del CSIC, 1995, seria: Textos y estudios "Cardenal Cisneros". 59. ISBN 84-00-07543-9.
Opracowania edytuj
- Zel Lurie: The Double Mystery of the Cairo Codex. "Jewish Journal" 5/2/12.
- Zel Lurie: Mysteries of the Cairo codex: Part II.
- Giuliano Tamani: La tradizione della bibbia ebraica nel primo millennio. W: City and Book, Florence, 2001, Part 1 [dostęp 2012-07-08].