Teston: Różnice pomiędzy wersjami

[[ImageGrafika:TestoneMilano1470.jpg|thumb|280px|right|Teston Galeazzo Marii Sforzy]]

Postępujący w XV w. rozwój handlu przy jednoczesnym spadku siły nabywczej srebra w stosunku do poprzedniego okresu, wywoływał niedogodności płatnicze utudniające obrót. [[Grosz]] (w nazwie gruby), nie mówiąc o [[denar]]ze, był już monetą drobną. Przyczyniły się do tego również działania emitentów poszukujących ciągle w manipulacjach stopami, prowadzącymi do obniżenia wagi monet, dodatkowych zysków. Złote monety [[dukat|dukatowe]]owe, ze względu na wysoką wartość, nadawały się głównie do handlu międzynarodowego. Rozwiązania problemów poszukiwano wprowadzając nowe monety srebrne o wadze kilkarotnie większej od wagi grosza.

[[ImageGrafika:Pius IV Testone.jpg|280px|thumb|right|Teston papieża [[Pius IV|Piusa IV]]]]

Jedną z pierwszych grubych monet srebrnych tego okresu, zakończonego w rezultacie dominacją [[talar|talara]]a, był wprowadzony w [[1474]] r., przez księcia mediolańskiego [[Galeazzo Maria Sforza|Galeazzo Marię Sforzę]], teston. Stylistyczne wzorowany na weneckiej [[lira Trona|lirze Trona]] z [[1472]] r., będącej również próbą wprowadzenia grubszej srebrnej monety, był od niej o połowę cięższy. Zawierał 9,8 g. czystego srebra. Inni emitenci północnowłoscy podjęli szybko pomysł mediolański. Testony, mające na [[awers|awersie]]ie przedstawienie popiersia władców (stąd nazwa), a na rewersie [[herb]], miały wysoką wartość artystyczną. Były prawdziwie [[renesans|renesansową]]ową monetą. Ich wygląd i jakość wykonania odzwerciedlały postęp, który nastąpił w sztuce [[mennictwo|menniczej]]. Ze względu na te cechy, a głównie na zapełnienie dotkliwej luki polegającej na braku średniowartościowego pieniądza, testony zdobyły wkrótce popularność nie tylko w państwach włoskich, ale również zostały zaakceptowane w handlu międzynarodowym i rozpowszechniły się w sąsiednich krajach.

We [[Francja|Francji]] testony wprowadził w [[1513]] r. [[Ludwik XII Walezjusz|Ludwik XII]], który zapoznał się z nimi podczas [[wojny włoskie|wojny we Włoszech]]. Wybijał ich 25,5 z [[marka paryska|z marki paryskiej]] czystego srebra (w praktyce o próbie <math>\begin{matrix}\frac{22,5}{24}\end{matrix}</math>), czyli moneta miała wagę 9,6 g i zawierała 9 g czystego srebra. Wartość testona Ludwik ustalił na pół [[liwr|liwra]]a czyli 10 [[sol]]i. Tym samym na sol wypadało 0,9 g czystego srebra, a na [[denar]]a 0,075 g, co było kolejną dewaluajcją tych [[jednostka obrachunkowa|jednostek obrachunkowych]]. Dalsza dewaluacja drobnych monet, zwłaszcza denara, którego liwr liczył 240, czyli teston 220, ciągnęła za sobą dewluację jednostek obrachunkowych (liwr, sol, denar), a tym samym podnosiła się nominalna wartość testona. Pod koniec panowania [[Franciszek I Walezjusz|Franciszka I]] ([[1515]]-[[1547]]) teston był wart już 11 soli, a za [[Karol IX Walezjusz|Karola IX]] ([[1560]]-[[1574]]) 12,5 sola. [[Henryk III Walezy|Henryk III]] zrezygnował z testona, wprowadzając w [[1575]] r., zgodnie z tendencją, grubsze monety srebrne, pod nazwą [[frank francuski|franka]], porządkując jednocześnie trochę nieczytelny system monetarny, odbiegający realnymi wartościami monet od jednostek obrachunkowych, czyniąc nowego franka równowartością liwra.

W Szwajcarii i Niemczech testony emitowane były już w XV w. pod nazwą ''[[dicken]]'' (od gruby), po raz pierwszy w [[Berno (miasto)|Bernie]] ([[1492]]), wpisując się w tamtejsze systemy monetarne z wartością równą trzeciej części [[gulden]]a.