Bentos: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Escarbot (dyskusja | edycje)
m robot dodaje: id:Benthos
ort., lit., int., polskie znaki, linki zewnętrzne, źródła/przypisy, merytoryczne, redakcyjne, techniczne
Linia 1:
'''Bentos''' – ogółzespół organizmów roślinnychzwierzęcych ('''[[fitobentoszoobentos]]''') a według niektórych specjalistów także [[glony|glonów]], zwierzęcychroślin ('''[[zoobentosfitobentos]]'''), i bakterii ('''[[bakteriobentos]]''') zasiedlającychzwiązanych dnoz dnem środowisk słodkowodnych, zarówno [[zbiornik wodny|zbiorników wodnych]] (jak i [[bentalcieki|cieków]] oraz środowisk morskich, w tym także związanych z rozmaitymi strukturami obecnymi na dnie, a więc roślinami (fauna naroślinna), glonami, kamieniami (fauna nakamienna), szczątkami antropogenicznymi. Skład gatunkowy i liczebność bentosu zależy od różnorodnych czynników biotycznych i abiotycznych - m.in. rodzaju zbiornika (słono- lub słodkowodny), głębokości dna, warunków pokarmowych (obfitość i dostępność pokarmu), tlenowych, świetlnych (wpływ na [[fitobentos]]), ruchliwości wód (nadmierny ruch wody ogranicza lub uniemozliwia rozwój organizmów), oraz eksploatacji przez drapieżców itp. W szerszym ujęciu do bentosu zaliczany jest [[peryfiton]] (epifiton) i [[makrofity]].
 
'''Bentos morski''' tworzą [[otwornice]], [[gąbki]], [[jamochłony]], [[wieloszczety]], [[szkarłupnie]], [[mięczaki]], [[skorupiaki]], także [[glony]] i [[bakterie]].
'''Bentos słodkowodny''' jest gatunkowo uboższy - [[skąposzczety]], [[pijawki]], mięczaki, gąbki, [[larwa|larwy]] [[owady|owadów]], glony, bakterie, a także różne gatunki [[roślina zielnarośliny|roślin zielnych]]. Niektóre z organizmów, prowadzące osiadły tryb życia, wykazują liczne przystosowania anatomiczne i fizjologiczne umożliwiające im przytwierdzanie się, drążenie podłoża i zdobywanie pokarmu.
 
W obrebie bentosu wyróżnia się liczne kategorie:
'''Bentos słodkowodny''' jest gatunkowo uboższy - [[skąposzczety]], [[pijawki]], mięczaki, gąbki, [[larwa|larwy]] [[owady|owadów]], glony, bakterie, a także różne gatunki [[roślina zielna|roślin zielnych]]. Niektóre z organizmów, prowadzące osiadły tryb życia, wykazują liczne przystosowania umożliwiające im przytwierdzanie się, drążenie podłoża i zdobywanie pokarmu.
 
Podgrupy bentosu:
* '''[[inbentos]] (herpobentos)''' - penetrujące osady denne, nazywany "właściwą [[fauna|fauną]] denną"
* '''[[epibentos]] ([[epifauna]])''' - związane z powierzchnią dna lub przedmiotów (kamienie, pale, dno łodzi itp.)
Linia 21 ⟶ 20:
* '''[[argillon]]''' - związany z podłożem gliniastym ([[argillobentos]])
 
Ze względu na głębokość występowania bentos dzielony jest na:
* [[litoral]]ny,
* [[sublitoral]]ny,
Linia 32 ⟶ 31:
 
Ze względu na wielkość organizmów można wyróżnić:
* '''[[mikrobentos]]''' - (<1mm) to najmniejsze stadia larwalne np. mięczaków, szkarłupni i skorupiaków, [[bakterie]], [[glony]] i [[pierwotniaki]],
* '''[[mezobentosmejobentos]]''' - (do parukilku mm), [[nicienie]], [[wirki]], [[wrotki]], [[brzuchorzęski]], [[małżoraczki]], denneniektóre [[skorupiaki]], oraz formy młodociane [[skąposzczety|skąposzczetów]] i larw [[owady|owadów]],
* '''[[makrobentos]]''' - (od kilku mm do ponad 20 cm), duże [[małże]], [[rakiskorupiaki]], [[pijawki]], [[skąposzczety]], larwy wielu grup [[owady|owadów]].
 
== Przystosowania organizmów do środowiska ==
MieszkańcyPrzedstawiciele strefy dennejbentosu charakteryzują się różnorodnymi przystosowaniami do dennego trybuspecyficznymi życiaadaptacjami. W odróżnieniu od [[plankton]]u, organizmy bentosowe nie mają trudności z utrzymaniem się na powierzchni różnego typu podłoża, co związane jest ze stosunkowo znacznym ciężarem właściwym. Często ich ciało obciążone jest róznymiróżnymi substancjami mineralnymi, z których zbudowane sa szkielety zewnętrzne (np. muszle [[mięczaki|mięczaków]] składające się głównie z węglanu wapnia lub domki (np. [[chruściki|chruścików]]) zbudowane z ziaren piasku, gałązek, muszelek np. domki [[chruściki|chruścików]]). W ciele organizmów bentosowych z reguły nie ma przestrzeni powietrznych, kropel tłuszczu, jakie są dość powszechne u [[plankton]]u. Częstym zjawiskiem wymagającym specjalnych przystosowań jest niedostatek tlenu nad powierzchnią osadu dennego lub tez jego brak w samym osadzie. Organizmy mogą uniknąć tego odtlenionego mikrośrodowiska wysuwając koniec ciała ponad odtlenioną warstwę przydenną. Innym przystosowaniem jest zapadanie w okresie beztlenowym w stan [[anabioza|anabiozy]] z wykorzystaniem glikogenu jako źródła energii.
 
ZwierzętaDenne zwierzęta bentosowe związane są z dnem w różny sposób zależnie od charakteru podłoża. Miękkie podłoże utrudnia poruszanie się zwierzętom, umożliwia im jednak dość znaczne zagłębianie się w nim. Na dnie twardym organizmy denne poruszają się swobodnie. Niektóre organizmy dennebentosowe kroczą i biegają po dnie lub po powierzchni roślin i kamieni [[skorupiaki]], larwy i dorosłe [[owady]], inne pełzają [[korzenionóżki]], jeszcze inne poruszają się za pomocą rzęsek [[glony]], [[pierwotniaki]], skrętówruchów całego ciała [[pijawki]], lub na zasadzie odrzutu jak larwy [[ważki|ważek]]. Do przemieszczania się po dnie zwierzęta posługują się rzęskamiz reguły odnóżami krocznymi, wyrostkamiposuwkami orazlub różnegoruchami typucałego odnóżamiciała.
Częstym zjawiskiem wymagającym specjalnych przystosowań jest niedostatek tlenu nad powierzchnią osadu dennego lub tez jego brak w samym osadzie. Organizmy mogą uniknąć tego odtlenionego mikrośrododwiska wysuwając koniec ciała ponad odtlenioną warstwę przydenną. Innym przystosowaniem jest zapadanie w okresie beztlenowym w stan [[anabaioza|anabiozy]] z wykorzystaniem glikogenu jako źródła energii.
 
Organizmy bentosowe wykształciły w swoim rozwoju mechanizmy zabezpieczające przed wyżeraniem przez drapieżne [[bezkręgowcedrapieżnictwo|drapieżnictwem]] jak np.
Zwierzęta bentosowe związane są z dnem w różny sposób zależnie od charakteru podłoża. Miękkie podłoże utrudnia poruszanie się zwierzętom, umożliwia im jednak dość znaczne zagłębianie się w nim. Na dnie twardym organizmy denne poruszają się swobodnie. Niektóre organizmy denne kroczą i biegają po dnie [[skorupiaki]], larwy i dorosłe [[owady]], inne pełzają [[korzenionóżki]], jeszcze inne poruszają się za pomocą rzęsek [[glony]], [[pierwotniaki]], skrętów ciała [[pijawki]], lub na zasadzie odrzutu larwy [[ważki|ważek]]. Do przemieszczania się po dnie zwierzęta posługują się rzęskami, wyrostkami oraz różnego typu odnóżami.
tworzenie rurek z ziaren pisaku, szczątków roślin (''Trichoptera'', ''Chironomidae'') przebywanie na pewnej głębokości pod powierzchnią osadu, błyskawiczne krycie się pod powierzchnią osadu (przez skurcz ciała np. ''Tubificidae''), czy też tworzenie grubych i twardych skorup ([[mięczaki]], [[skorupiaki]]). Przedstawiciele fauny naroślinnej i osiąganienakamiennej często ubarwieni są znacznychw rozmiarówsposób ciałamaskujący.
 
Różnorodność organizmów bentosowych kształtujezmienia się w zależności od głębokości. Ze względu na dużą rozmaitość i korzystne dla życia warunki (dostępność tlenu), największa liczba grup i gatunków bentosu występuje w środowiskach płytkich, zwłaszcza w strefie porosnietej przez rośliny wodne. W strefie przejściowej między wodą i lądem żyje wiele zwierząt, oddychających powietrzem atmosferycznym ([[ślimaki]], [[owady]]) a także występują obfite płaty roślinności wodnej. W [[sublitoral]]u różnorodność bentosu jest mniejsza niż w [[litoral]]u - nie występują zwykle tu [[glony]], [[makrofity]], [[ślimaki płucodyszne]], stadia imaginalne [[chrząszcze|chrząszczy]], [[pluskwiaki|pluskwiaków]] itp.. W ciemnej strefie [[profundal]]u liczba gatunków jest jeszcze mniejsza, jednak w dobrych warunkach tlenowych występują tu [[wodopójki]], [[jętki]], niektóre [[mięczaki]] a także szereg [[gatunki reliktowe|gatunków reliktowych]] (''Mysis, PantoporeaPantoporeia'') . Strefę [[profundal]]u zasiedlają wyłącznie konsumenci, wykorzystujący materię organiczną nanoszoną z [[litoral]]u lub opadającą z [[epilimnion]]u. Zróżnicowanie bentosu profundalnego jest często wykorzystywane jako wskaźnik [[trofia|trofii]]. Wskaźnikiem dla [[eutrofia|eutrofii]] jest ''Chaoborus, Chironomus'', w [[oligotrofia|oligotrofii]]- ''PantoporeaPantoporeia, Chironomidae'',natomiast w [[mezotrofia|mezotrofii]]- ''StrictochironomusStictochironomus, Sergentia''.
Organizmy bentosowe wykształciły w swoim rozwoju mechanizmy zabezpieczające przed wyżeraniem przez drapieżne [[bezkręgowce]] jak np.
Wraz ze wzrostem głębokości można zaobserwować rózniceróżnice w rozmieszczeniu [[glony|glonów]], co związane jest ze zmianą warunków świetlnych oraz z typem podłoża. W celu pozyskania światła jako źródła energii, zmieniają się barwy plech [[glony|glonów]], jako przystosowanie się do panującego środowiska na danej głębokości.
tworzenie rurek z ziaren pisaku, szczątków roślin (''Trichoptera'', ''Chironomidae'') przebywanie na pewnej głębokości pod powierzchnią osadu, błyskawiczne krycie się pod powierzchnią osadu (przez skurcz ciała np. ''Tubificidae''), czy też tworzenie grubych i twardych skorup ([[mięczaki]], [[skorupiaki]]) i osiąganie znacznych rozmiarów ciała.
 
Bentos podlega okresowym migracjom. Niektóre zwierzęta stref przybrzeżnych, na zimę opadają w głąb zbiornika, gdzie panują lepsze warunki do przezimowania (larwy [[owady|owadów]], [[skąposzczety]], [[mięczaki]], inne często w nocy wypływają do toni wodnej, przenoszone są z prądem wody na znaczne odległości, by nad ranem osiedlić się na dnie zbiornika. Zdarzają sie również migracje o charakterze sezonowym, w czasie stagnacji letniej gdy panują warunki stresowe tj. deficyty tlenu, znaczne stężenie siarkowodoru,. wówczas faunaFauna denna wówczas ubożeje ( [[skąposzczety]], larwy ''Chironomidae'').
Różnorodność organizmów bentosowych kształtuje się w zależności od głębokości. Ze względu na dużą rozmaitość i korzystne dla życia warunki (dostępność tlenu), największa liczba grup i gatunków bentosu występuje w środowiskach płytkich. W strefie przejściowej między wodą i lądem żyje wiele zwierząt, oddychających powietrzem atmosferycznym ([[ślimaki]], [[owady]]) a także występują obfite płaty roślinności wodnej. W [[sublitoral]]u różnorodność bentosu jest mniejsza niż w [[litoral]]u - nie występują zwykle tu [[glony]], [[makrofity]], [[ślimaki płucodyszne]], stadia imaginalne[[chrząszcze|chrząszczy]], [[pluskwiaki|pluskwiaków]] itp.. W ciemnej strefie [[profundal]]u liczba gatunków jest jeszcze mniejsza, jednak w dobrych warunkach tlenowych występują tu [[wodopójki]], [[jętki]], niektóre [[mięczaki]] a także szereg [[gatunki reliktowe|gatunków reliktowych]] (''Mysis, Pantoporea'') . Strefę [[profundal]]u zasiedlają wyłącznie konsumenci, wykorzystujący materię organiczną nanoszoną z [[litoral]]u lub opadającą z [[epilimnion]]u. Zróżnicowanie bentosu profundalnego jest często wykorzystywane jako wskaźnik [[trofia|trofii]]. Wskaźnikiem dla [[eutrofia|eutrofii]] jest ''Chaoborus, Chironomus'', w [[oligotrofia|oligotrofii]]- ''Pantoporea, Chironomidae'',natomiast w [[mezotrofia|mezotrofii]]- ''Strictochironomus, Sergentia''.
Wraz ze wzrostem głębokości można zaobserwować róznice w rozmieszczeniu [[glony|glonów]], co związane jest ze zmianą warunków świetlnych oraz z typem podłoża. W celu pozyskania światła jako źródła energii, zmieniają się barwy plech [[glony|glonów]], jako przystosowanie się do panującego środowiska na danej głębokości.
 
Bentos podlega okresowym migracjom. Niektóre zwierzęta stref przybrzeżnych, na zimę opadają w głąb zbiornika, gdzie panują lepsze warunki do przezimowania (larwy [[owady|owadów]], [[skąposzczety]], [[mięczaki]], inne często w nocy wypływają do toni wodnej, przenoszone są z prądem wody na znaczne odległości, by nad ranem osiedlić się na dnie zbiornika. Zdarzają sie również migracje o charakterze sezonowym, w czasie stagnacji letniej gdy panują warunki stresowe tj. deficyty tlenu, znaczne stężenie siarkowodoru, wówczas fauna denna ubożeje ( [[skąposzczety]], larwy ''Chironomidae'').
 
== Rola w ekosystemie ==
Bentos odgrywa ważną rolę w [[ekosystem]]ie. [[Sinice]], [[glony]] eukariotyczne oraz [[makrofity]] i [[ramienice]] , jako producenci, dostarczają substancji organicznych. W znacznym stopniu wpływają więc na stężenie tlenu, dwutlenku węgla, substancji mineralnych, a także innych substancji wydzielanych do środowiska. Wyprodukowana biomasa [[makrofity|makrofitów]] jest przekazywana głównie jesienią i wiosną, do [[litoral]]u oraz poza [[litoral]] w czasie silnego falowania. Bardzo duże znaczenie w zależnościach w obrębie jeziora ma bentos litoralny, zwłaszcza fauna naroślinna. W jej skład wchodzi wielu bezkręgowych glonożerców i [[drapieżnik|drapieżców]] a wiele występujących tu organizmów, podobnie jak bentos denny stanowi podstawę diety [[ryby|ryb]].
Makrofity odgrywają ważną rolę w tworzeniu ogromnejogromnego różnorodnościprzestrzennego zróżnicowania środowiska. [[Makrofity]] stanowią również podłoże dla [[peryfion|peryfitonu]] rozwijającego się na ich powierzchni. Są miejscem składania ikry [[ryby|ryb]] i [[płazy|płazów]] oraz stanowią kryjówkę dla ryb i innych zwierząt litoralnych. [[Fitobentos]] i [[zoobentos]] jest bazą pokarmową dla ryb i innych organizmów.
 
Makrofity odgrywają ważną rolę w tworzeniu ogromnej różnorodności środowiska. [[Makrofity]] stanowią również podłoże dla [[peryfion|peryfitonu]] rozwijającego się na ich powierzchni. Są miejscem składania ikry [[ryby|ryb]] i [[płazy|płazów]] oraz stanowią kryjówkę dla ryb i innych zwierząt litoralnych. [[Fitobentos]] i [[zoobentos]] jest bazą pokarmową dla ryb i innych organizmów.
 
Szczególną rolę w bentosie odgrywają [[bakterie]], jako ogniowo w [[łańcuch pokarmowy|łańcuchu pokarmowym]] [[detrytożercy|detrytożerców]]. [[Bakteriobentos]] rozkłada martwe substancje organiczne, na skutek czego powstają związki bogate energetycznie. Zmineralizowany [[detrytus]] jest dostępny zarówno dla roślin jak i dla zwierząt.
Linia 65 ⟶ 61:
* Barbara Kawecka, Pertti Vesa Eloranta ''Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych''. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1994.
* [[Zbigniew Podbielkowski]], Henryk Tomaszewicz ''Zarys Hydrobotaniki''.Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1996.
* [[Andrzej Kołodziejczyk]], [[Paweł Koperski]] ''Bezkręgowce słodkowodne Polski. Klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologii makrofauny'' Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2000. ISBN 83-235-0192-0.
* [[Joann Pijanowska]] (Red) ''Zwierzę wobec drapieżcy - ekologia drapieżnictwa w środowisku wodnym '' [[Kosmos]], 1999, 48.
 
[[Kategoria:Biologia morza]]