Prostaglandyny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Działanie biologiczne: dodany link do zespołu hipoplazji lewego serca i uwaga: - ważne w przypadku zespołu hipoplazji lewego serca. |
m poprawa zapisu nagłówków, WP:SK |
||
Linia 3:
[[Grafika:Prostaglandin E1.svg|thumb|right|Chemiczna struktura prostaglandyny E<sub>1</sub> (PGE<sub>1</sub>)]]
== Historia odkrycia i etymologia ==
* [[1930]] r. dwaj niemieccy ginekolodzy Kurzok i Lieb odkryli, że [[macica]] ludzka po kontakcie z nasieniem mężczyzny kurczy się silnie i rozkurcza
* [[Ulf von Euler]], laureat [[nagroda Nobla|nagrody Nobla]], badając odkryte przez Niemców zjawisko wywnioskował, że skurcze macicy wywołuje produkowana przez [[gruczoł krokowy]] niezidentyfikowana substancja. Euler nazwał tę substancję prostaglandyną od łacińskiego określenia gruczołu krokowego ''glandula prostatae''; obecnie wiadomo, że Euler był w błędzie, ponieważ prostaglandyny produkują [[pęcherzyk nasienny|pęcherzyki nasienne]]
* około [[1945]] r. Bergström i współpracownicy wyizolowali z nasienia dwie prostaglandyny nazywając je PGE i PGF.
== Biosynteza ==
Po zadziałaniu na komórkę czynników fizjologicznych takich jak [[hormon]]y i [[neuroprzekaźnik]]i, lub patologicznych, takich jak [[toksyna|toksyny]], czynniki drażniące, [[mikroorganizm]]y, następuje uwalnianie hormonów tkankowych. Powodują one zaburzenia wewnątrz komórki, m.in. uszkadzają błonę [[lizosom|lizosomów]], których [[enzym lityczyny|enzymy lityczne]], po przedostaniu się do [[cytozol]]u niszczą [[organellum|organelle]] i błony. [[Hydrolaza|Hydrolazy]] mogą [[hydroliza|hydrolizować]] [[ester|wiązania estrowe]] [[fosfolipid|fosfolipidów]] błonowych, czego efektem jest uwolnienie wolnych [[kwas tłuszczowy|kwasów tłuszczowych]] do [[cytoplazma|cytoplazmy]]. Jeżeli uwolnionym kwasem jest [[kwas arachidonowy]], ulega on ''kaskadzie kwasu arachidonowego w wyniku czego powstają PGs.
=== Kaskada kwasu arachidonowego ===
Kwas ulega przemianom przez zespół enzymów zwanych ''syntetazą prostaglandynową'', w której skład wchodzą:
* [[cyklooksygenaza]] – hydro [[peroksydacja]] na węglu jedenastym i cyklizacja łańcucha;
* [[lipooksygenaza]] – karboksylacja;
* [[izomeraza]] – specyficzne komórkowo i tkankowo enzymy, które odpowiadają za wytworzenie poszczególnych PGyn.
=== COX ===
Prostaglandyny syntetyzowane są przez [[enzym]] zwany [[cyklooksygenaza|cyklooksygenazą]] (COX). Istnieją dwie formy enzymu COX: [[COX-1]] i [[COX-2]].
Obie formy syntetyzują prostagladyny, z tym, że ich funkcja jest nieco inna:
Linia 23:
* prostaglandyny [[COX-2]] – uczestniczą w procesach [[zapalenie|zapalnych]] i przyczyniają się do powstania [[ból]]u, [[gorączka|gorączki]] i obrzęków.
== Działanie biologiczne ==
PGs działają w miejscu wytwarzania lub wydzielane są do krwi. Nie są nigdzie magazynowane, a ich [[czas połowicznego rozpadu]] jest stosunkowo krótki dochodzący maksymalnie do kilku minut. Dlatego działają parakrynnie – są hormonami lokalnymi.
Działanie jest silne i różnorodne, często przeciwstawne:
* pobudzenie lub hamowanie skurczy mięśni gładkich:
** macicy
** przewodu pokarmowego
** przewodu oddechowego
** naczyń krwionośnych
* hamowanie wydzielania soku żołądkowego
* pobudzenie ruchliwości plemników
* należą do [[mediatory odczynu zapalnego|mediatorów odczynu zapalnego]]; kwas acetylosalicylowy, czyli [[aspiryna]], w wyniku inhibicji cyklooksygenazy zmniejsza produkcję prostaglandyn zmniejszając przez to stan zapalny
* działają [[chemotaksja|chemotaktycznie]] na leukocyty
* przeciwdziałają zamknięciu się przewodu tętniczego (Botalla) - ważne w przypadku [[zespół hipoplazji lewego serca|zespołu hipoplazji lewego serca.]]
Enzym rozkładający PGs: 15-[[dehydrogenaza]].
== Rodzaje prostaglandyn ==
Znanych jest obecnie ponad 16 rodzajów PGyn u człowieka oznaczonych literami:
* PGA, PGB, PGD, PGE, PGF, PGG, PGH, PGI: [[Prostacyklina|PGI<sub>2</sub>]]
a także cyframi, które oznaczają liczbę wiązań nienasyconych w łańcuchu:
* PGA<sub>2</sub>, PGE<sub>2</sub>, PGH<sub>2</sub>.
== Zobacz też
* [[Prostacyklina]]
* [[Eikozanoidy]]
* [[Tromboksany]]
== Bibliografia ==
* Biochemia - Edward Bańkowski, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner Wrocław ISBN 83-89581-10-8
| |||