Wersja z 04:30, 15 lut 2010 edytuj Beau.bot (dyskusja \| edycje) 245 936 edycji m Usunięcie odwołania do pliku IslandiaUT.jpg, ponieważ użytkownik Karol007 go skasował. Powód: plik bez określonej licencji. ← poprzednia edycja		Wersja z 10:27, 2 kwi 2010 edytuj anuluj edycję ToBot (dyskusja \| edycje) 186 891 edycji m Wspomagane przez bota ujednoznacznienie (tyle do zrobienia): Mnich; zmiany kosmetyczne następna edycja →
Linia 1: [[Islandia]], "ziemia lodu", tajemnicza "Ultima Thule", "najdalsza wyspa" leżąca bliżej [[Grenlandia\|Grenlandii]] niż kontynentu europejskiego, nigdy nie była centrum życia kulturalnego [[Europa\|Europy]], co nie zmienia faktu, że wpisała się w europejską kulturę złotymi zgłoskami. Do [[VII wiek]]u n.e. zupełnie nie zamieszkana, z czasem otworzyła się na osadnictwo. Początkowo zasiedlali ją wyłącznie irlandzcy [[~~mnich~~Zakon mniszy\|mnisi]], poszukujący tam odosobnienia i odpowiedniego miejsca do [[modlitwa\|modlitwy]]. W drugiej połowie [[IX wiek]]u na Islandię zaczęli przybywać [[Norwegia\|norwescy]] [[wikingowie]], w większości [[jarl]]owie, uciekający przed despotycznymi rządami [[Harald Pięknowłosy\|Haralda Pięknowłosego]]. Od tej daty historia Islandii nieodłącznie związała się z historią krajów skandynawskich. I właśnie tam, na najdalszej wyspie, zrodziła się literatura staroskandynawska.▼ ▲[[Islandia]], "ziemia lodu", tajemnicza "Ultima Thule", "najdalsza wyspa" leżąca bliżej [[Grenlandia\|Grenlandii]] niż kontynentu europejskiego, nigdy nie była centrum życia kulturalnego [[Europa\|Europy]], co nie zmienia faktu, że wpisała się w europejską kulturę złotymi zgłoskami. Do [[VII wiek]]u n.e. zupełnie nie zamieszkana, z czasem otworzyła się na osadnictwo. Początkowo zasiedlali ją wyłącznie irlandzcy [[mnich\|mnisi]], poszukujący tam odosobnienia i odpowiedniego miejsca do [[modlitwa\|modlitwy]]. W drugiej połowie [[IX wiek]]u na Islandię zaczęli przybywać [[Norwegia\|norwescy]] [[wikingowie]], w większości [[jarl]]owie, uciekający przed despotycznymi rządami [[Harald Pięknowłosy\|Haralda Pięknowłosego]]. Od tej daty historia Islandii nieodłącznie związała się z historią krajów skandynawskich. I właśnie tam, na najdalszej wyspie, zrodziła się literatura staroskandynawska. == Język islandzki == Pierwsi osadnicy mówili głównie [[języki germańskie\|narzeczami germańskimi]] zachodniej Norwegii, określanymi jako zachodnioskandynawskie, które upowszechnione przez wikingów na Islandii i [[Wyspy Owcze\|Wyspach Owczych]] dały początek dwóm izolowanym i odmiennym językom nordyckim: [[język islandzki\|islandzkiemu]] i [[Język farerski\|farerskiemu]]. Początkowo język staroislandzki niczym się nie wyróżniał. Zmiany nadeszły z rozwojem islandzkiej organizacji państwowej i narodzinami świadomości narodowej. Najstarszą informację o języku islandzkim znaleziono w [[XII wiek\|XII]]-wiecznym manuskrypcie ''Pierwsza rozprawa gramatyczna'' (isl. ''Fyrsta málfræðiritgerðin'') . Jej autor nazywa język islandzki mianem ''yar tunga'', dla odróżnienia od duńskiego określanego jako ''dönsk tunga''. Od połowy XII w język islandzki jest językiem literackim. Zmiany, którym język ten uległ od [[XIII wiek]]u, są tak nieznaczne, że stare [[Saga (literatura)\|sagi]] z tego wieku są zupełnie zrozumiałe dla współczesnych Islandczyków. Różnice [[dialektyka\|dialektyczne]] są bardzo niewielkie zarówno w starym, klasycznym języku, jak w dzisiejszym potocznym. Współcześni Islandczycy mogą się stosunkowo łatwo porozumiewać z innymi Skandynawami. Pismo islandzkie jest oparte o [[alfabet łaciński]], z dodatkiem kilku specjalnych liter. Powstało, podobnie jak literatura, w XII wieku. Linia 26 ⟶ 24: == Sagi == [[Plik:Peter Nicolai Arbo-Hervors død.jpg\|200px\|thumb\|right\|Śmierć Hervora, bohatera sagi (Nicolai Arbo)]] Najcenniejszą częścią starszej literatury islandzkiej są sagi (isl. ''saga'', l.poj.; ''sögur'', l.mn.) – epickie opowieści o bohaterach, pisane [[proza\|prozą]] lecz według bardzo ścisłych reguł. Sagi dzielimy na mityczne, historyczne, romantyczne i dydaktyczne. Do najpiękniejszych należy ''Saga o Njalu'' (''Njáls saga'' lub ''Brennu-Njáls saga''). Jej bohaterem jest dobry prawnik Nial i zły Mord, treścią zaś – historia trzech rozwodów. Jedną z bardzo nielicznych humorystycznych jest ''Banda mannia saga'' (1050–[[1060]]). Są to dzieje walki sprytnego plebejusza z potężnymi rodami patrycjuszowskimi. Liczne sagi prozą rozwinęły się z rodowych podań islandzkich. ''Íslendingasögur'' (Historie islandzkie) odznaczają się dużym realizmem i zarazem artyzmem [[stylizacja\|stylizacji]]. Sagi, takie jak ''Saga o Egilu'' (''Egils saga'' lub ''Egils saga Skallagrímssonar'') lub wspomniana już saga mądrego Njala, należą do najwybitniejszych utworów skandynawskiej literatury powszechnej. Również dawne pieśni bohaterskie i baśnie fantastyczne przerabiano w sagi pseudohistoryczne (''Fornaldarsögur'' – Historie z przeszłości). W końcu sagi przejęły niektóre formy i wątki kontynentalnej [[poezja rycerska\|poezji rycerskiej]] pochodzenia niemieckiego lub francuskiego (''Riddarasaga''), co uwidoczniło się zwłaszcza na dworze [[Haakon Dobry\|Haakona Dobrego]] i doprowadziło do "zlania się" obu gatunków. W drugiej połowie XIII wieku pojawiły się w literaturze skandynawskiej takie opowiadania rycerskie jak ''Tri-stramssaga'', ''Percevalssaga'', ''Karlamagnu-sarsaga''. == Ari Thorgilsson ==

Literatura islandzka: Różnice pomiędzy wersjami