Stradomia Wierzchnia: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
bot:dod.link en |
Dodanie obszernej historii i poszeszerzenie wiedzy o położeniu. Znacznik: Niewłaściwe użycie przycisków paska edycji (filtr nadużyć) |
||
Linia 34:
'''Stradomia Wierzchnia''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w [[powiat oleśnicki|powiecie oleśnickim]], w [[gmina Syców|gminie Syców]].
==Położenie==
Stradomia Wierzchnia to duża miejscowość położona w północno - wschodniej części województwa dolnośląskiego w granicach administracyjnych powiatu oleśnickiego w gminie Syców, w odległości 12 km od Sycowa, 24 km od Oleśnicy i około 65 km od Wrocławia. Wieś znajduje się przy międzynarodowej trasie numer 8 Wrocław – Warszawa. Od zachodniej strony wieś graniczy z miejscowością Gaszowice, od północnej ze Szczodrowem, w południowej części miejscowości przebiega granica gminy Dziadowa Kłoda, w obrębie, której położona jest Stradomia Dolna. Od strony wschodniej miejscowość otoczona jest kompleksem leśnym (Lasy Rychtalskie), wśród których znajduje się sławne Arboretum im. Stanisława Białoboka, założone 30 listopada 1993 roku.
Stradomia Wierzchnia położona jest nad rzeką Widawą, nad którą w latach 90-tych wybudowano zbiornik retencyjny o powierzchni 30 ha, który pełni także funkcję rekreacyjno – wypoczynkową.
Wieś wraz z przysiółkiem Pawłowice (potocznie Pawie) zamieszkuje 1200 mieszkańców.
[[podział administracyjny Polski 1975-1998|W latach 1975-1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo kaliskie|województwa kaliskiego]].
==Historia==
Badania archeologiczne przeprowadzone w roku 1928 wskazują na początki osadnictwa w epoce neolitu. W okolicach Stradomi Dolnej wykopano liczne narzędzia kamienne z okresu epoki neolitu, epoki kamiennej i okresu późnego średniowiecza.
Nazwa Stradomia pochodzi najprawdopodobniej od słów „stary dom” i brzmiała początkowo Stradom. W okresie napływu i osadnictwa niemieckich kolonistów zmieniono nazwę na Stradam. Dla odróżnienia poszczególnych dóbr ziemskich i odrębnych części miejscowości dodano przydomki: górny – ober, nieder – dolny, mittel – średni i neu – nowy. Urzędowa nazwa Stradomi Wierzchniej do 1945 roku brzmiała Ober Stradam, następnie Stradomia Górna, aż ostatecznie w latach osiemdziesiątych XX wieku przyjęto obecną formę Stradomia Wierzchnia.
Pierwsza wzmianka o Stradomi pochodzi z dokumentów księstwa oleśnickiego z roku 1305. Już wówczas wyróżniano dwie odrębne miejscowości: Stradomię Wierzchnią (niem.Ober Stradam), Stradomię Dolną (niem. Nieder Stradam). W dokumencie księcia oleśnickiego z 28.10.1310 roku jako świadek wymieniony został Walther ze Stradomi (Walther de Stradano).
Pierwszym wymienionym w dokumentach historycznych właścicielem Stradomi Wierzchniej i Dolnej był Peczko Wilczek. Do roku 1557 Stradomia Wierzchnia należała do rodziny von Gaffron. Dnia 05.12.1557 roku „część wsi wraz z połową dóbr” zakupił Heinrich von Rohr. Na przestrzeni wieków powstały jeszcze dwa kolejne majątki ziemskie – Stradomia Średnia i folwark nazywany Hund-Vorwerk. Łącznie istniały w Stradomi Wierzchniej cztery odrębne majątki ziemskie: majątek główny, folwark Obergut, Stradomia Średnia i folwark Hund-Vorwerk.
Dobrami ziemskimi w Stradomi Wierzchniej władały takie wybitne rody jak: von Gaffron, von Prittwitz, von Dresky. W roku 1729 właściciel majątku głównego hrabia Hans Christoph von Dresky zakupił folwark „Obergut” i tym samym zjednoczył dwa odrębne majątki ziemskie. W roku 1732 hrabia Just Siegmund von Dyhrn ze Stradomi Nowej zakupił tzw. Hundt-Vorwerk, który został przyłączony do Stradomi Nowej. W XIX wieku istniały już tylko dwa majątki ziemskie: Stradomia Wierzchnia i Stradomia Średnia. Dnia 21.10.1786 roku dobra ziemskie w Stradomi Wierzchniej zakupił Sigmund von Reinersdorff. Hrabia zmarł jednak bezdzietnie i majątek przejęli jego krewni z rodu von Paczensky und Tenczin. Warunkiem przejęcia spadku było zachowanie nazwiska von Reinersdorff. Dlatego pierwszy spadkobierca był także protoplastą nowej linii rodu von Reinersdorff-Paczensky und Tenczin. Dnia 28.08.1871 roku hrabia von Reinersdorff-Paczensky und Tenczin zakupił również majątek ziemski w Gaszowicach. W roku 1880 Georg von Reinersdorff-Paczensky und Tenczin wybudował w stylu neobarokowym stradomski pałac, a w 1902 roku ufundował ewangelicki kościół (obecny kościół parafialny). Obok kościoła zbudowano tzw. mały pałac, który zamieszkiwali członkowie rodu von Reinersdorff-Paczensky und Tenczin, jeśli byli wolnego stanu cywilnego.
Ostatnim właścicielem dóbr ziemskich w Stradomi Wierzchniej i Gaszowicach był Detlev von Reinersdorff-Paczensky und Tenczin, który w latach 1918 – 1944 pełnił również obowiązki starosty powiatu sycowskiego. Małżonka hrabiego – Huberta von Reinersdorff-Paczensky und Tenczin – pochodziła ze znakomitego rodu szlacheckiego von Malzanów z Milicza. Dwóch najstarszych synów hrabiego – Gisbert i Hubert – polegli na froncie w czasie II wojny światowej. Oprócz dóbr ziemskich w Stradomi Wierzchniej i Gaszowicach ród von Reinersdorff-Paczensky und Tenczin posiadał trzeci majątek ziemski w Komorznie (niem. Reinersdorf) w powiecie kluczborskim, który pierwotnie pełnił funkcję siedziby rodu.
Drugi majątek ziemski w Stradomi Wierzchniej, nazywany Stradomią Średnią należał na przestrzeni wieków do wielu wybitnych szlacheckich rodów i dosyć często zmieniał właścicieli. Z historią majątku związana jest legenda o stradomskim mauzoleum, w którym spoczęli zatruci grzybami właściciele dóbr ziemskich w Stradomi Średniej. Ostatnim właścicielem była rodzina Eschenbachów.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego Stradomia Wierzchnia wraz z sąsiadującymi miejscowościami: Stradomią Nową, Stradomią Dolną i Gaszowicami tworzyła własny okręg urzędowy tzw. Amtsbezirk Stradam, z własnym urzędem stanu cywilnego. Miejscowość liczyła około 1000 mieszkańców. Oprócz dwóch majątków ziemskich z własnymi gorzelniami i cegielniami w miejscowości funkcjonowały: spółdzielnia mleczarska, tartak, 3 sklepy spożywcze, 2 karczmy i 1 karczma z rzeźnią, 3 piekarnie, zakład stolarski, punkt sprzedaży węgla i nawozów, stacja kolejowa, a także Ewangelicka Szkoła Powszechna, kościół katolicki i ewangelicki, ewangelicka stacja socjalna z przedszkolem, posterunek żandarmerii, poczta. Także działalność kulturowa przedwojennych mieszkańców Stradomi była różnorodna. Kierownik szkoły Herbert Sämann prowadził chór kościelny, działała dobroczynna organizacja zrzeszająca stradomskie kobiety -„Bund Königin Luise”, istniała również militarna organizacja, do której przynależeli kombatanci wojenni. Przedwojenne społeczeństwo Stradomi Wierzchniej było zróżnicowane pod względem konfesyjnym, językowym i kulturowym. Wielu dawnych mieszkańców posługiwało się lub znało język polski. Także zniemczone nazwiska wielu przedwojennych stradomskich rodzin(np. Bunk, Schliwa, Kopka, Kendzia, Matysik, Howorka, Oriwol itd.) wskazują na róznice kulturowo-językowe.
21.01.1945 roku wkroczyły do Stradomi Wierzchniej oddziały Armii Czerwonej łamiąc opór żołnierzy niemieckich rozlokowanych wzdłuż linii kolejowej Syców – Oleśnica. W skutek zaciętych walk i pożarów zniszczeniu uległo wiele obiektów mieszkalnych i handlowo – przemysłowych. Pierwsza grupa polskich osadników z różnych zakątków kraju już w styczniu 1945 roku napłynęła do Stradomi Wierzchniej. Głównie były to rodziny z powiatu wieluńskiego (28 rodzin), radomskiego (7 rodzin), kępińskiego (6 rodzin), sieradzkiego (3 rodziny) oraz powracający Polacy z prac przymusowych. W Stradomi pozostało również kilka rodzin autochtonicznych. Ponadto w latach 1945 – 1947 zamieszkało na terenie wsi wiele rodzin wysiedlonych z okolic Bralina, głównie z Nowej Wsi Książęcej, którzy ze względu na fakt podpisania niemieckiej listy narodowościowej w okresie II wojny światowej musieli opuścić swoje rodzinne strony i szukać nowego miejsca zamieszkania.
Wszystkie powyższe fakty sprawiły, że społeczeństwo stradomskie przez dłuższy okres powojenny było znacznie zróżnicowanym skupiskiem ludności pod względem narodowości, kultury, tradycji, wyznania i obyczajów. Tym bardziej na uznanie zasługuje fakt, że mieszkańcy szybko potrafili zlikwidować istniejące uprzedzenia i wspólnym wysiłkiem podjąć działania zmierzające do normalnego funkcjonowania wsi.
Zobacz też: [[Stradomia Dolna]]
===Linki zewnętrzne===
Linia 56 ⟶ 83:
[[Kategoria:Gmina Syców]]
[[en:Stradomia Wierzchnia]]
[[Plik:[[Plik:Przykład.jpg]]]]
| |||