Plebiscyt terytorialny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne |
||
Linia 13:
24 marca 1860 r. zasady plebiscytu zostały wpisane w międzynarodowy traktat miedzy Francją a Sardynią. Następne plebiscyty o charakterze międzynarodowym objęły Wyspy Jońskie (1863), Szlezwik (1866), Wenecję (1866) oraz wyspę św. Bartłomieja (1877).
W trakcie i po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] chętnie szermowano zasadą samostanowienia narodów, nie mniej w praktyce, naczelną zasadą działania poszczególnych rządów były siła i własne interesy gospodarcze. Państwa kolonialne zmieniły jedynie właścicieli zaś przeprowadzone w Europie plebiscyty posłużyły jako wygodne uzasadnienie działań państw rozgrywających. Legalność działań zapewnił traktat Wersalski. Artykuły 32-34 ustanowiły plebiscyt w okręgach Eupen oraz Malmédy (pogranicze niemiecko-belgijskie), art. 48 i 50 zarządziły plebiscyt w zagłębiu Saary (13 stycznia 1935), art. 88 [[Plebiscyt na Górnym Śląsku]], art. 94-97 [[Plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu]], art. 109-110 w południowym Szlezwiku (14 marca 1920). Ponadto uzupełniający traktat Saint Germain-en-Laye zawarty z Austrią na podstawie art. 49-50 przewidywał plebiscyt w Klagenfurcie. Jego uzupełniający dokument z Wenecji (13 października 1921) podpisany przez Austrię i Węgry zarządzał plebiscyt w Sargonie (austr. Ödenburg). Decyzją Rady Najwyższej [[Konferencja pokojowa w Paryżu (1919)|paryskiej Konferencji Pokojowej]] z 27 września 1919 roku zapowiedziano plebiscyty w Spiszu, na Orawie oraz na Śląsku Cieszyńskim.
Powyższe plebiscyty przeprowadzono na terenach przegranych uczestników I wojny światowej czyli monarchii austro-węgierskiej oraz cesarstwa niemieckiego. Rosji ogarniętej rewolucją październikową nikt nie brał pod uwagę. Polsce w zamian za rezygnację ze Śląska proponowano znaczne nabytki na terytorium Rosji w tym Litwę i Kurlandię<ref>po raz pierwszy jeszcze podczas prac komisji House'a, 20 marca 1918 r.</ref>. Plebiscyty odbywały się wśród ludności systematycznie wynaradawianej i w większości przy obecności dotychczasowej administracji co w dużym stopniu sankcjonowało wcześniej dokonane podboje. Po plebiscycie nie dokonywano proporcjonalnego podziału terytorium oraz nie umożliwiano przesiedleń co powodowało że część ludności pozostawała pod obcą administracją. Niosło to za sobą różnego rodzaju niebezpieczeństwa. Podczas rozważań prowadzonych przez ''Parlament des Dutschen Osten'' (maj 1919) twierdzono że zamiast podziału Śląska lepiej oddać go w całości, bowiem zwarci i zorganizowani Niemcy szybko będą mogli przystąpić do skutecznego sabotowania Polski, słabo skleconej i mało odpornej.▼
Powyższe plebiscyty przeprowadzono na terenach przegranych uczestników I wojny światowej czyli monarchii austro-węgierskiej oraz cesarstwa niemieckiego. Rosji ogarniętej rewolucją październikową nikt nie brał pod uwagę. Polsce w zamian za rezygnację ze Śląska proponowano znaczne nabytki na terytorium Rosji w tym Litwę i Kurlandię<ref>po raz pierwszy jeszcze podczas prac komisji House'a, 20 marca 1918 r. (Masnyk, str. 23)</ref>. Niemcy również nie interesowali się zasadą samostanowienia. Chcąc zachować terytorium (także zajęte podczas wojny) chcieli utworzyć odrębne państwa, formalnie odrębne od Rzeszy i tym samym niepodlegające regulacjom Konferencji Pokojowej, po uspokojeniu się sytuacji miały wrócić do Rzeszy. W styczniu 1919 r. rozważano koncepcją Augusta Winniga, generalnego pełnomocnika rządu Rzeszy dla Prus Wschodnich i Zachodnich, według której z Prus Wschodnich, części Prus Zachodnich oraz Litwy, Kurlandii i Inflant miano utworzyć Oststat. Wcześniej (koniec 1918 r.) nadprezydent Prus Wschodnich Adolf von Batocki-Friebe chciał utworzyć państwo obejmujące Śląsk i Poznańskie<ref>Masnyk, str 41</ref>.
▲
{{Przypisy}}
| |||