Karol IV Teodor: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m robot poprawia: sv:Karl Theodor, kurfurste av Bayern |
porządek w artykule |
||
Linia 2:
'''Karol Filip Teodor Wittelsbach''' (ur. [[12 grudnia]] [[1724]], [[Drogenbos]] - zm. [[16 lutego]] [[1799]], [[Monachium]]) [[hrabia]] [[Palatyn (tytuł)|palatyn]] i książę Palatynatu Neuburg i Sulzbach, książę [[Księstwo Jülich|Jülich]] i [[Księstwo Bergu|Berg]], od 1742 roku [[Elektorzy Rzeszy|elektor]] [[Palatynat|Palatynatu Reńskiego]] jako ''Karol III Teodor'', od 1777 roku elektor [[Bawaria|Bawarii]] jako ''Karol III''.
==Młodość==
{{sekcja stub}}
Syn [[Jan Christian Wittelsbach (Pfalz-Sulzbach)|Jana Christiana]], księcia Palatynatu-Sulzbach i Marii Anny de Turenne (1708-1728). W [[1729]] zmarł jego wuj [[Józef Karol Wittelsbach (Pfalz-Sulzbach)|Józef Karol]], którego synowie zgodnie z rodową umową mieli dziedziczyć elektorat reński. Józef Karol pozostawił po sobie jedynie dwie córki. Wychowywany przez jezuitów na następcę elektora Palatynatu [[Karol III Filip Wittelsbach|Karola III Filipa]]. Był miłośnikiem sztuki, wspierał artystów.
[[17 stycznia]] [[1742]] roku poślubił swoją kuzynkę [[Elżbieta Wittelsbach (Pfalz-Sulzbach)|Elżbietę]], córkę wuja Józefa Karola i [[Elżbieta Augusta Wittelsbach|Elżbiety Augusty]] (córki elektora Palatynatu [[Karol III Filip Wittelsbach|Karola II Filipa]]). [[31 grudnia]] tego roku zmarł dziadek panny młodej i elektor Palatynatu Karol II Filip. Karol Teodor
==Rządy==
{{sekcja stub}}
Dopiero dziewiętnaście lat po ślubie [[28 czerwca]] [[1761]] roku przyszedł na świat długo oczekiwany następca tronu, Franciszek Józef Ludwik; mały książę umarł jednak dzień później. Małżonkowie oddalili się od siebie. Elektor otoczył się licznymi kochankami, z którymi miał szóstkę nieślubnych dzieci. ▼
[[22 września]] [[1766]] roku Karol Teodor i elektor Bawarii [[Maksymilian III Józef Wittelsbach|Maksymilian III Józef]] podpisali porozumienie, na mocy którego po śmierci Maksymiliana, Karol Teodor odziedziczy Bawarię. Miało to być pierwsze od roku [[1253]] połączenie w rękach jednej osoby terenów Bawarii i Palatynatu Reńskiego (ostatnim władcą będącym jednocześnie księciem Bawarii i Palatynatu był Otto II Wittelsbach (1206-1253)). Maksymilian III umarł [[30 grudnia]] [[1777]] roku.
Linia 12 ⟶ 16:
Karol Teodor jako elektor Bawarii przeniósł swój dwór z Mannheim do [[Monachium]]. Nie zdobył serc mieszkańców Bawarii, gdyż przystał na propozycję cesarza [[Józef II Habsburg|Józefa II]] oddania części Bawarii w zamian za [[Niderlandy Austriackie]]. Wywołało to wybuch [[Wojna o sukcesję bawarską|wojny prusko-austriackiej]] 1778-1779, zakończonej [[Pokój cieszyński|pokojem w Cieszynie]]. Na mocy tego pokoju potomkowie Karola nie mogli wstąpić na tron, a elektoraty Bawarii i Palatynatu po śmierci Karola miały zostać połączone w osobie [[Maksymilian I Józef Wittelsbach|Maksymiliana I Józefa]].
Jako władca ufundował Akademię Nauk. Uczynił ze swojej rezydencji w [[Mannheim]] centrum kultury. Gościł wielu pisarzy, malarzy, muzyków (m.in. [[Wolfgang Amadeusz Mozart|Mozarta]], [[Voltaire]]'a). Doprowadził do rozkwitu gospodarczego i ekonomicznego Mannheim i cały Palatynat. Przebudował zamek oraz kościół zamkowy, wybudował największy w Europie [[barok]]owy ogród.
Choć Karol nie był do końca swojego życia lubiany przez poddanych w Bawarii, przyczynił się do rozwoju stolicy. W Monachium stworzył [[Englischer Garten]].
==Pogrom Illuminatów==
Zlikwidował założony przez [[Adam Weishaupt|Adama Weishaupta]] [[zakon iluminatów]]. W 1784 roku [[Adam Weishaupt|Weishaupt]] wydał podwładnym rozkaz wywołania rewolucji we Francji, jednak kurier o nazwisku Lanze, wiozący [[Robespierre|Robespierrowi]] odpowiednie instrukcje został w drodze z Frankfurtu do Paryża zabity uderzeniem pioruna. Przy zwłokach kuriera policja bawarska znalazła instrukcje od [[Adam Weishaupt|Weishaupta]] <ref>R.Gładkowski - "Myślącym pod rozwagę" - Toronto 1984., s.5.</ref>, po ich przestudiowaniu władze bawarskie zarządziły dokonanie rewizji w domach czołowych Iluminatów, włącznie z domem samego Weishaupta. Wszystko co udało się wykryć w wyniku przeprowadzonych przeszukań jednoznacznie wskazywało na poważne zagrożeniach dla państwa bawarskiego [[zakon iluminatów|ze strony Zakonu Iluminatów]]. Policja ujawniła plany organizacji dotyczące wywoływania wojen, rewolucji, siania zamętu w celu opanowania świata. Wynikiem działania funkcjonariuszy elektora, iluminaccy spiskowcy zostali ujawnieni, a Karol Teodor edyktem z 22 czerwca 1784 roku wydał zakaz działalności wszystkich tajnych związków, zaś w edyktach z 2 marca i 15 sierpnia 1785 wymienił wprost nazwy Iluminatów i masonów <ref> J.S.Pelczar - "Masoneria" - Lwów 1914.s. 99</ref>. Na rozkaz elektora wydrukowano w Monachium w latach 1786, 1787, 1794 znalezione pisma i dokumenty odnoszące się do Iluminatów, co pozwoliło ujawnić społeczeństwu ich prawdziwe cele i metody działania.
==Rodzina==
{{sekcja stub}}
▲Dopiero dziewiętnaście lat po ślubie z Elżbietą,[[28 czerwca]] [[1761]] roku przyszedł na świat długo oczekiwany następca tronu, Franciszek Józef Ludwik; mały książę umarł jednak dzień później. Małżonkowie oddalili się od siebie. Elektor otoczył się licznymi kochankami, z którymi miał szóstkę nieślubnych dzieci.
▲Choć Karol nie był do końca swojego życia lubiany przez poddanych w Bawarii, przyczynił się do rozwoju stolicy. W Monachium stworzył [[Englischer Garten]].
[[15 lutego]] [[1795]] ożenił się z 19-letnią arcyksiężną [[Maria Leopoldyna Habsburg-Este|Marią Leopoldyną Habsburg-Este]], córką [[Ferdynand Habsburg|Ferdynanda Habsburga]] i Marii Beatrycze d'Este. Arcyksiężna odmówiła jakichkolwiek kontaktów fizycznych z Karolem Teodorem, w związku z czym para nie doczekała się dzieci.
Zmarł w [[1799]] roku w wyniku udaru. Bawarczycy świętowali to przez kilka dni{{fakt|data=2010-08}}.
| |||