|
ČBałwanekAdrianek
{{Źródła|data=2009-02}}
[[Plik:Oeufs002b.jpg|200px|mały|prawo|Różne jaja z ''Nouveau Larousse Illustré'' (1897-1904)<small> (kliknij w obrazek by zobaczyć klucz)</small>]]
[[Plik:Anatomy of an amiotic egg.svg|200px|mały|prawo|Schemat budowy ptasiego jaja. 1. Skorupka. 2. Zewnętrzna blaszka błony pergaminowej. 3. Wewnętrzna blaszka błony pergaminowej. 4, 13. Chalaza. 5, 6, 12. Białko. 7. Błona żółtkowa. 8, 10, 11. Żółtko. 9. Tarczka zarodkowa. 14. Komora powietrzna. 15. Kutikula.]]
'''Jajo''' - jedna z faz rozwoju nowego osobnika u wielu gatunków [[zwierzęta|zwierząt]]. Jajo zawiera surowce odżywcze pozwalające na rozwój zarodka bez dostępu do organizmu macierzystego i zewnętrznych źródeł pożywienia oraz stosunkowo bezpieczne środowisko, ale ze względu na swoją zawartość jest również cenionym pokarmem.
Jaja składają między innymi [[owady]], [[ryby]], [[płazy]], [[gady]], [[ptaki]] i nieliczne [[ssaki]] (na przykład stekowce - [[dziobak]] czy [[kolczatka australijska]]).
=== Budowa jaja ptasiego i gadziego ===
Żeńska komórka rozrodcza zostaje otoczona w [[jajowód|jajowodzie]] kolejnymi osłonkami. Po zniesieniu przez samicę, jaja są w większości przypadków przez nią wysiadywane, choć notowane są przypadki wysiadywania przez samce oraz zapewnienia odpowiedniej temperatury w inny sposób (np. zagrzebanie jaja) lub podrzucenie jaja innemu gatunkowi do wysiadywania.
Właściwa [[komórka jajowa]] składa się z [[żółtko|żółtka]] stanowiącego materiał odżywczy dla rozwijającego się zarodka oraz [[tarczka zarodkowa|tarczki zarodkowej]] zawierającej jądro. Po zapłodnieniu z tej właśnie tarczy rozwija się [[zarodek]]. Kulę żółtkową otacza błona żółtkowa którą otacza gruba warstwa białka (składającego się z wody i albuminy). Żółtko może się jedynie obracać wzdłuż osi długiej jaja, gdyż pozostałe ruchy uniemożliwiają mu dwie [[chalaza|chalazy]]. Białko otoczone jest przez błonę pergaminową złożoną z dwóch ściśle do siebie przylegających blaszek, które rozchodzą się jedynie przy tępym [[biegun]]ie otaczając komorę powietrzną. Z zewnątrz całe jajo otacza gruba [[skorupka]], która może być sztywna dzięki wysyceniu [[wapń|wapniem]] (ptaki) lub [[Skóra|skórzasta]] (niektóre gady). Skorupka posiada dużo tzw. porów, przez które do wnętrza jaja przenika tlen atmosferyczny i wydostaje się na zewnątrz dwutlenek węgla, powstały podczas przebiegu procesów życiowych zarodka.
Największe jajo wytwarzane przez zwierzę nie będące ptakiem ma 17 cm długości i występuje u niektórych gatunków rekinów. U ptaków z kolei największym jajem jest jajo strusia afrykańskiego, które przekracza wagę 1600 g. Najmniejszym jajo kolibra, ważące ok. 0,25 g.
Najczęściej wykorzystywanymi przez człowieka jako żywność jajami są jaja [[kura domowa|kur domowych]], [[przepiórka|przepiórek]], [[struś|strusi]], [[Kaczka krzyżówka|kaczek]], [[Gęś domowa|gęsi]].
<gallery>
Plik:Alauda arvensis nest 2 beentree.jpg|Gniazdo skowronka z jajami
Plik:Comparison of eggs by Zureks.jpg|Porównanie jaj strusia, emu, kiwi i kury domowej
</gallery>
=== Zobacz też ===
{{Commons|Egg}}
{{wikisłownik|jajo}}
* [[komórka jajowa]]
* [[jajko (kulinaria)]]
* [[jajko w kulturze]]
<!-- interwiki -->
[[Kategoria:Biologia rozrodu]]
[[af:Eier]]
[[ar:بيضة (أحياء)]]
[[roa-rup:Gofu]]
[[ast:Güevu (bioloxía)]]
[[ay:K'awna]]
[[bn:ডিম (জীববিজ্ঞান)]]
[[zh-min-nan:Nn̄g]]
[[be:Яйка]]
[[bar:Oa]]
[[bs:Jaje]]
[[bg:Яйце (зоология)]]
[[ca:Ou (biologia)]]
[[cs:Vejce]]
[[da:Æg]]
[[de:Ei]]
[[el:Αβγό]]
[[eml:Óv]]
[[en:Egg (biology)]]
[[myv:Ал]]
[[es:Huevo (biología)]]
[[eo:Ovo]]
[[eu:Arrautza (biologia)]]
[[fa:تخم (زیستشناسی)]]
[[fr:Œuf (biologie)]]
[[fy:Aai (bist)]]
[[ga:Ubh]]
[[gd:Ugh]]
[[gl:Ovo (bioloxía)]]
[[ko:알]]
[[hr:Jaje]]
[[io:Amniotala ovo]]
[[id:Telur]]
[[ik:Mannik]]
[[it:Uovo (biologia)]]
[[he:ביצה]]
[[jv:Endhog]]
[[csb:Jôjkò]]
[[ht:Ze]]
[[ku:Hêk]]
[[la:Ovum]]
[[lv:Ola]]
[[lb:Ee]]
[[lt:Kiaušinis]]
[[hu:Tojás (biológia)]]
[[mk:Јајце]]
[[ml:മുട്ട]]
[[ms:Telur (biologi)]]
[[mn:Өндөг]]
[[nl:Ei (dier)]]
[[ja:卵]]
[[nap:Ovo]]
[[no:Egg]]
[[nn:Egg]]
[[nrm:Oeu]]
[[mhr:Муно]]
[[koi:Кольть]]
[[pcd:Uë]]
[[pt:Ovo]]
[[ro:Ou]]
[[qu:Runtu]]
[[ru:Яйцо]]
[[sah:Сымыыт]]
[[scn:Ovu (bioluggìa)]]
[[simple:Egg (biology)]]
[[sl:Jajce]]
[[sr:Јаје]]
[[sh:Jaje]]
[[su:Endog]]
[[fi:Muna]]
[[sv:Ägg]]
[[ta:முட்டை]]
[[te:గుడ్డు]]
[[tg:Тухм]]
[[tr:Yumurta (biyoloji)]]
[[uk:Яйце]]
[[vec:Vóvo]]
[[vi:Trứng (sinh học)]]
[[zh:卵]]
| 