Lotaryngia: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Luckas-bot (dyskusja | edycje)
m r2.7.1) (robot dodaje: pnb:لورین
Organ (dyskusja | edycje)
Linia 18:
}}
[[Plik:Marsalruisseau.jpg|thumb|Krajobraz Lotaryngii - rzeka [[Seille]]]]
'''Lotaryngia''' ([[język francuski|fr.]] ''Lorraine'', [[język niemiecki|niem.]] ''Lothringen'', [[dialektJęzyk lotaryński (oïl)|lotar.]] ''Louréne'') - [[kraina historyczna]] i [[region (Francja)|region administracyjny]] w północno-wschodniej [[Francja|Francji]].
 
== Podział administracyjny ==
Linia 39:
Lotaryngię zamieszkuje 2,3 miliona osób.
 
Ludność południowej, centralnej i zachodniej części regionu posługuje się na co dzień [[język francuski|językiem francuskim]], zaś w części północnej przeważają [[język niemiecki|niemieckojęzyczni]]. Lokalny [[dialekt]] [[język niemiecki|języka niemieckiego]] wyodrębnia się niekiedy jako osobny język - [[językGwary lotaryńskilotaryńskie języka niemieckiego|lotaryński]]
 
== Gospodarka ==
Lotaryngia jest okręgiem przemysłowym o dużym znaczeniu. Są tu eksploatowane złoża [[węgiel kamienny|węgla kamiennego]] i [[ruda żelazaŻelazo|rud żelaza]], aktywne są ciężkie gałęzie przemysłu ([[hutnictwo]], [[przemysł maszynowy]]), a także [[Przemysł włókienniczy|włókiennictwo]]. Część regionu zachowuje charakter [[rolnictwo|rolniczy]].
 
== Historia ==
Linia 53:
Od XV w. Lotaryngia w coraz większym stopniu zaczęła ulegać wpływom francuskim. Po śmierci ostatniego przedstawiciela dynastii Châtenois w 1453 r. tron książęcy objęli przedstawiciele jednej z linii [[Andegawenowie|Andegawenów]]. Po śmierci w 1473 ostatniego z tutejszych Andegawenów tron objęli przedstawiciele [[Dynastia z Vaudémont|dynastii Vaudémont]] (którzy sprawowali tutaj następnie władzę do XVIII w.), roszczenia do Lotaryngii zgłosił jednak także książę [[Burgundia|burgundzki]] [[Karol Zuchwały]] – zginął jednak podczas oblężenia [[Nancy]] w 1477.
 
Coraz silniejsze wpływy francuskie w tym rejonie zaowocowały rywalizacją pomiędzy królami francuskimi a Habsburgami o dominację nad Lotaryngią. Podczas [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] Lotaryngię okupowały wojska francuskie (od 1633 r.). Ponownie Francuzi wkroczyli do Lotaryngii w 1670 r. i pozostawali tutaj do 1698 r. Wkrótce potem ostatecznie ją opanowali: w 1736 r. ostatni z książąt lotaryńskich [[Franciszek I Lotaryński|Franciszek]] poślubił dziedziczkę [[Habsburgowie|Habsburgów]] [[Maria Teresa Habsburg|Marię Teresę]], ale warunkiem zgody króla francuskiego na ten mariaż było zrzeczenie się przez Franciszka Lotaryngii, co nastąpiło w 1737 r. W 1738 r., na mocy [[układy wiedeńskie1738|traktatu wiedeńskiego]], kończącego [[Wojna o sukcesję polską|wojnę sukcesyjną w Polsce]], Lotaryngię w dożywotnie posiadanie objął [[Stanisław Leszczyński]]. W [[1766]] r. kraj został włączony bezpośrednio do Francji.
 
W XIX w. nastąpił tutaj intensywny rozwój gospodarczy (przede wszystkim związany z rozwojem [[górnictwo|górnictwa]] i [[metalurgia|metalurgii]]). W 1871 r. w wyniku przegranej przez Francję wojny północno-zachodnia część Lotaryngii wraz z sąsiednią [[Alzacja|Alzacją]] została przyłączona do [[Cesarstwo Niemieckie|II Rzeszy Niemieckiej]]. Francusko-niemiecki spór o te tereny był jednym z głównych powodów wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]], na jej terenie też toczyły się przez niemal cały okres wojny zacięte walki (m.in. [[bitwa pod Verdun]]). Po jej zakończeniu cała Lotaryngia na mocy [[traktat wersalski|traktatu wersalskiego]] przeszła na powrót we władanie Francji. Północna Lotaryngia ponownie znalazła się w granicach Niemiec na krótko, podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], po jej zakończeniu powróciła jednak ponownie do Francji.