|
}}
'''Brama Lubawska''' ([[Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski|332.41]], cz. ''Libovské sedlo'') – obniżenie śródgórskie w [[Sudety Środkowe|Sudetach Środkowych]] w południowo-zachodniej [[Polska|Polsce]] w [[Województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]]. Brama Lubawska to jedna z trzech kotlin wchodzących w skład [[Kotlina Kamiennogórska|Kotliny Kamiennogórskiej]].
== Położenie ==
Brama Lubawska położona jest w [[Sudety Środkowe|Sudetach Środkowych]], na granicy z [[Sudety Zachodnie|Sudetami Zachodnimi]]. Od zachodu ograniczona jest [[Grzbiet Lasocki|Grzbietem Lasockim]], pasmem [[Karkonosze|Karkonoszy]], od północnego zachodu [[Rudawy Janowickie|Rudawami Janowickimi]], od wschodu z [[Góry Krucze|Górami Kruczymi]] – pasmem [[Góry Kamienne|Gór Kamiennych]], a od północy łączy się z [[Obniżenie Lesku i Kamiennej Góry|Obniżeniem Lesku i Kamiennej Góry]].
== Opis ==
Obniżenie Bramy Lubawskiej zajmuje powierzchnię około 80 km², średnie wzniesienie nad poziom morza waha się w granicach 600 m [[n.p.m.]] Przez obniżenie z południa na północ przepływa [[Bóbr (dopływ Odry)|Bóbr]]. Ponadto poprzecinane jest płynącymi [[równoleżnik]]owo górskimi [[potok]]ami. Brama Lubawska jest obniżeniem śródgórskim powstałym w mało odpornych na [[Denudacja|denudację]] [[skała]]ch [[Karbon|karbońskich]].
Brama Lubawska jest obniżeniem śródgórskim powstałym w mało odpornych na [[denudacja|denudację]] [[skała]]ch [[Karbon|karbońskich]]. Położona jest w [[Sudety Środkowe|Sudetach Środkowych]]. Od zachodu ograniczona jest [[Grzbiet Lasocki|Grzbietem Lasockim]], pasmem [[Karkonosze|Karkonoszy]] w [[Sudety Zachodnie|Sudetach Zachodnich]], od wschodu z [[Góry Krucze|Górami Kruczymi]] – pasmem [[Góry Kamienne|Gór Kamiennych]] w Sudetach Środkowych. Przez obniżenie z południa na północ przepływa [[Bóbr (dopływ Odry)|Bóbr]]. Obniżenie Bramy Lubawskiej zajmuje powierzchnię około 80 km², średnie wzniesienie nad poziom morza waha się w granicach 600 m n.p.m.
== Budowa geologiczna ==
Brama Lubawska stanowi najbardziej zachodnią część [[nieckaNiecka śródsudecka|niecki śródsudeckiej]]. Obejmuje też niewielkie fragmenty [[blokBlok karkonosko-izerski|bloku karkonosko-izerskiego]] (na zachodzie) oraz [[metamorfik kaczawski|metamorfiku kaczawskiego]] (na północnym zachodzie). Budowa geologiczna doliny jest zróżnicowana: występują tu [[skały osadowe]], [[skały magmowe]] - [[Skały wulkaniczne|wylewne]] oraz [[Skały metamorficzne|skały przeobrażone]]. Nieckę wypełniają warstwy [[Dewon|dewońskie]], [[Karbon|karbońskie]] i [[perm]]skie: przede wszystkim [[Piaskowiec|piaskowce]], [[Zlepieniec|zlepieńce]] i [[Łupek ilasty|łupki]]. Na dnie [[Niecka|niecki]] występują [[Karbon|górnokarbońskie]] pokłady [[Węgiel kamienny|węgla kamiennego]]. Wzniesienia tworzą warstwy zlepieńców karbońskich, a przede wszystkim [[Skały wylewne|skał wulkanicznych]] – [[perm]]skich [[porfir]]ów oraz ich [[tuf]]ów. Na zachodzie niewielkie fragmenty u stóp Karkonoszy zbudowane są ze skał metamorficznych, należących do [[Wschodnia osłona granitu karkonoskiego|wschodniej osłony granitu karkonoskiego]].
== Rzeźba ==
Rzeźba terenu jest urozmaicona. Występują tu izolowane wzniesienia, krótkie grzbiety i pasma). Niektórzy geografowie wyróżniają na tym obszarze '''Wzgórza Bramy Lubawskiej'''. Obejmują one zachodnią część Bramy, a wg niektórych ciągną się aż po [[Marciszów]] ([[Góry Lisie]]). Pomiędzy nimi występują rozległe kotliny otoczone ze wszystkich stron górami.
Główne rysy dzisiejszej rzeźby doliny powstały w młodszym [[trzeciorzęd]]zie, kilkanaście milionów lat temu, kiedy to zrównany stary [[masyw górski]] uległ ponownie [[Orogeneza|wypiętrzeniu]] pod wpływem pionowych ruchów skorupy ziemskiej w czasie [[Orogeneza alpejska|orogenezy alpejskiej]]. Niektóre fragmenty zostały wyniesione silniej, inne słabiej. Dzięki temu pozostałości starego [[krajobraz]]u możemy zobaczyć zarówno na grzbietach otaczających gór, jak i w dnie [[Kotlina|kotliny]]. Kiedyś była to jedna powierzchnia, dziś jej fragmenty rozdzielają [[stok (geomorfologia)|stoki]] osiągające kilkaset metrów [[wysokość względna|wysokości względnej]]. Obok pasm górskich występują rozległe kotliny otoczone ze wszystkich stron górami. Dolina poprzecinana [[równoleżnik]]owo górskimi [[potok]]ami, zaś [[południk]]owo [[dolina|doliną]] [[Bóbr (dopływ Odry)|Bobru]] i pasmami [[Szczepanowski Grzbiet|Szczepanowskiego Grzbietu]] oraz [[Góry Krucze|Gór Kruczych]]. Budowa geologiczna i liczne występujące tu [[Skałka (geomorfologia)|skałki]] czynią dolinę atrakcyjną krajobrazowo.
Główne rysy dzisiejszej rzeźby doliny powstały w młodszym [[trzeciorzęd]]zie, kilkanaście milionów lat temu, kiedy to zrównany, stary [[masyw górski]] uległ ponownie [[Orogeneza|wypiętrzeniu]] pod wpływem pionowych ruchów skorupy ziemskiej w czasie [[Orogeneza alpejska|orogenezy alpejskiej]]. Kiedyś była to jedna powierzchnia, być może pofałdowana. Dzięki wzmożeniu [[Erozja|erozji]], rzeźba terenu została silnie odmłodzona.
Duże znaczenie ma odporność poszczególnych skał na czynniki erozji. Bardziej odporne skały wulkaniczne tworzą obecnie wzniesienia zarówno w obrębie Bramy Lubawskiej ([[Chełmczyk]], [[Świerczyna (Brama Lubawska)|Świerczyna]], [[Łysunia]]), jak też ograniczające ją od wschodu Góry Krucze. Również lokalnie występujące [[Zlepieniec|zlepieńce]] tworzą wyniesienia takie, jak [[Szczepanowski Grzbiet]], czy [[Zadzierna]]. Z kolei w północno-zachodniej części Bramy Lubawskiej wzniesienia zbudowane są z odpornych [[amfibolit]]ów ([[Suszyna (Brama Lubawska)|Suszyna]], [[Zielona Skała]]). Obszary zbudowane z piaskowców, a zwłaszcza łupków, tworzą zagłębienia.
== Krajobraz ==
[[Krajobraz]] doliny uwarunkowany jest budową i długą przeszłością geologiczną. Występują tu różne typy krajobrazów i form terenu grzbiety i kopulaste wzniesienia górskie, [[Ostaniec|ostańce]] skał wulkanicznych, liczne [[Skałka (geomorfologia)|skałki]], obniżenia śródgórskie. Cały obszar jest poprzecinany w poprzek potokami górskimi na segmenty. Jest to teren średnio zaludniony, łagodny, poza nielicznymi wzniesieniami słabo porośnięty drzewami i krzewami. Większość obszaru zajmują [[łąkaŁąka|łąki]]. Krajobraz częściowo przeobrażony. Budowa geologiczna i liczne występujące tu [[Skałka (geomorfologia)|skałki]] czynią dolinę atrakcyjną krajobrazowo.
== Wody ==
[[działDział wód|Dział wodny]] [[dorzeczeDorzecze|dorzeczy]] [[Odra|Odry]] i [[Łaba|Łaby]] jest niski i przebiega na terytorium [[Czechy|czeskim]] w miejscowości [[Žacléř]]. [[źródłoŹródło|Źródła]] Bobru, głównej rzeki doliny znajdują się na [[Bobrowy Stok|Bobrowym Stoku]]. Bóbr płynie środkiem kotliny i jest największym lewostronnym dopływem Odry. Pozostałe potoki są jego dopływami. Dla zabezpieczenia przed [[powódźPowódź|powodziami]], w pierwszych latach [[XX wiek]]u, zbudowano [[zbiornik retencyjny]] [[Jezioro Bukowskie (Lubawka)|Bukówka]] w [[Bukówka (województwo dolnośląskie)|Bukówce]] na Bobrze. Odwadniające dolinę rzeki przebijają się przez góry [[przełom]]ami.
== Klimat ==
== Flora i fauna ==
Zróżnicowana budowa geologiczna, [[glebaGleba|gleby]] typowe dla terenów górskich, klimat chłodniejszy i o większej ilości opadów niż średnie dla tej wysokości, średnie temperatury roczne, specyficzne położenie oraz [[wysokość względna]] terenu, a także niewielkie skrawki ziemi o ograniczonej ingerencji człowieka, wykształciły na terenie kotlinyBramy Lubawskiej dogodne warunki dla świata roślinnego i zwierzęcego. Szczyty i zbocza o znacznym pochyleniu pokrywają lasy z dominacją [[świerk]]ów [[monokultura|sztucznie sadzonych]], odmiany górskiej i nizinnej. Inne [[iglaste|drzewa iglaste]] i [[drzewo|liściaste]] stanowią w lasach zaledwie 10%. Tylko w rejonie [[Lubawka|Lubawki]] w pobliżu [[granicaGranica państwowa|granicy państwowej]] są skrawki [[Puszcza Sudecka|naturalnej puszczy sudeckiej]]. Na całym terenie Bramy Lubawskiej występują skupiska roślinności górskiej objęte prawną ochroną na uwagą zasługują: [[dziewięćsił bezłodygowy]], [[lepiężnik biały]], [[wawrzynek wilczełyko]], [[pełnik europejski]], liczne [[storczykowateStorczykowate|storczyki]], [[goryczkaGoryczka|goryczki]], [[Pierwiosnek (roślina)|pierwiosnki]], [[lilia złotogłów]]. Najciekawsze przyrodniczo fragmenty rejonu objęte są ochroną.
== Rezerwaty ==
* [[Rezerwat przyrody Kruczy Kamień|Rezerwat geologiczno-krajobrazowy Kruczy Kamień]] koło Lubawki ▼
== Komunikacja ==
Brama Lubawska zawdzięcza swą nazwę funkcji komunikacyjnej, ponieważ tworzy dogodne przejście z [[Dolny Śląsk|Dolnego Śląska]] do [[Czechy|Czech]], które odgrywało dużą rolę od czasów [[średniowieczeŚredniowiecze|średniowiecza]], ale obecnie straciło swoje znaczenie, gdyż międzynarodowe [[kolejKolej szynowa|szlaki kolejowe]] i drogowe między Czechami a [[Polska|Polską]] przebiegają przez inne części Sudetów. W roku 2010 i 2011, w sezonie letnim, okresowo wznawiano przejazdy pasażerskie w soboty, niedziele i święta, na odcinku [[Sędzisław (stacja kolejowa)|Sędzisław]] - [[Trutnov]].
Przez Bramę Lubawską do [[przejściePrzejście graniczne|przejścia granicznego]] prowadzi szlak kolejowy o znaczeniu międzynarodowym i [[Droga krajowa nr 5 (Polska)|droga krajowa nr 5]] – do [[przejście graniczne|przejścia granicznego]] [[Lubawka]]. Planowane jest przeprowadzenie tędy [[Droga ekspresowa S3 (Polska)|drogi ekspresowej S3]]. Przez Bramę Lubawską biegnie [[Drogi wojewódzkie w Polsce|droga wojewódzka]] [[droga wojewódzka nr 369|nr 369]] – [[Jelenia Góra]]
* [[Drogi wojewódzkie w Polsce|droga wojewódzka]] [[droga wojewódzka nr 369|nr 369]] – [[Jelenia Góra]]
== Ludność ==
Na obszarze Bramy Lubawskiej:
* [[Jezioro Bukowskie (Lubawka)|Jezioro Bukówka]]
Koło Lubawki, na obszarze Gór Kruczych:
▲* [[Krucza Skała]] ([[Rezerwat przyrody Kruczy Kamień| Rezerwatrezerwat geologiczno-krajobrazowy Kruczy Kamień]] koło Lubawki)
* [[Krucza Skała]]
* [[Czerwone Skały (Góry Krucze)|Czerwone Skały]]
* [[Dolina Miłości]]
=== Zabytki ===
* [[Zamek Grodztwo w Kamiennej Górze|Ruiny zamku w Kamiennej Górze]]
== Bibliografia ==
| 