Wikipedia

Statut Organiczny Województwa Śląskiego: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne techniczne
redakcyjne, drobne merytoryczne, drobne techniczne
Linia 1:
{{Polityka II RP}}
'''Statut Organiczny Województwa Śląskiego''' (właściwie „Ustawa Konstytucyjna z [[15 lipca]] [[1920]] r. zawierająca [[statut]] organiczny Województwa Śląskiego”<ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1920|numer=73|pozycja=497}}</ref>, – akt prawny uchwalony przez [[Sejm Ustawodawczy (1919-1922)|Sejm Ustawodawczy]] nadający [[Województwo śląskie (II Rzeczpospolita)|województwu śląskiemu]] szeroką autonomię.▼
{{Wikiźródła|Ustawa Konstytucyjna zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego}}
 
▲'''Statut Organiczny Województwa Śląskiego''' (właściwie „Ustawa Konstytucyjna z [[15 lipca]] [[1920]] r. zawierająca [[statut]] organiczny Województwa Śląskiego”Śląskiego"<ref>Ustawa Konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego ({{Dziennik Ustaw|rok=1920|numer=73|pozycja=497}}).</ref>, – akt prawny uchwalony przez [[Sejm Ustawodawczy (1919-1922)|Sejm Ustawodawczy]] nadający [[Województwo śląskie (II Rzeczpospolita)|województwu śląskiemu]] szeroką autonomię.
 
 
Statut Organiczny Województwa Śląskiego respektował tradycje samorządowe na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]]. W ten sposób w kampanii przed [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscytem]] 1921 roku odebrano stronie [[Niemcy|niemieckiej]] argumenty o zamiarze likwidacji silnego samorządu lokalnego.
 
 
[[Plik:Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Silesian Voivodeship.svg|thumb|170px|Woj. śląskie]]▼
 
== Kompetencje Sejmu Śląskiego ==
Linia 24 ⟶ 27:
 
== O Sejmie i ustawodawstwie śląskim ==
 
[[Plik:SejmSlaski.jpg|thumb|left|[[Katowice]], gmach Sejmu Śląskiego]]▼
Ustawa powoływała jednoizbowy [[Sejm Śląski (II RP)|Sejm Śląski]] z 48 [[poseł|posłami]], który wyłaniał Radę Wojewódzką. Sejm Śląski uchwalał własny budżet, który zasilał [[Skarb Śląski]]. Część dochodów była odprowadzana przez Skarb Śląski do budżetu centralnego.
 
Sejm Śląski miał uchwalić ustawę o wewnętrznym ustroju Województwa Śląskiego, czego przed wybuchem [[II wojna światowa|wojny]] nie udało się dokonać.
 
Według zapisów ustawyStatutu Sejm autonomiczny wybierał ze swego grona Marszałka i jego zastępców, a regulamin sejmowy określał prawa i obowiązki Marszałka, liczbę wicemarszałków i sekretarzy, rodzaj i ilość komisji sejmowych, jak i sposób i porządek obrad sejmowych.
 
Określono również tryb zwoływania, odraczania i zamykania Sejmu Śląskiego przez [[Naczelnik Państwa|Naczelnika Państwa]].
Linia 35 ⟶ 38:
== Władze administracyjne Województwa Śląskiego ==
Ustawa stanowiła, że naczelnymi organami administracji Województwa Śląskiego są: wojewoda i Rada Wojewódzka.
 
=== Rada Wojewódzka ===
Rada Wojewódzka składała się z wojewody śląskiego, jego zastępcy i 5 członków, wybranych w głosowaniu przez Sejm Śląski.
Linia 44 ⟶ 48:
 
=== Urzędnicy śląscy ===
▲[[Plik:SejmSlaski.jpg|thumb|left|[[Katowice]], gmach Sejmu Śląskiego]]
Urzędnicy państwowi, urzędujący w Województwie Śląskiem, powinni byli w zasadzie pochodzić z Województwa Śląskiego. Przy obsadzaniu urzędów administracji państwowej na obszarze Województwa Śląskiego powinni mieli mieć przy równych kwalifikacjach pierwszeństwo urzędnicy pochodzący
w Województwa Śląskiego. Urzędnicy i pracownicy, jak i robotnicy z Województwa Śląskiego, zatrudnieni w administracji państwowej lub w przedsiębiorstwach państwowych w Województwie Śląskim, mogli zostać przeniesieni do innych [[Podział administracyjny II RP|dzielnic Rzeczypospolitej Polskiej]] wbrew swej woli tylko, jeżeli wymagało tego koniecznie ich wyszkolenie lub kwalifikacje, albo przeważający interes służby państwowej.
 
▲[[Plik:Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Silesian Voivodeship.svg|thumb|170px|Woj.Województwo śląskie w II RP]]
Urzędnicy śląscy, [[nauczyciel]]e i urzędnicy komunalni składali przysięgę według roty i w sposób, przepisany dla urzędników Rzeczypospolitej. Członkowie Rady Wojewódzkiej przysięgali, że będą pełnili obowiązki sumiennie, zgodnie z prawem i w zamiarze służenia Rzeczypospolitej Polskiej.
 
Linia 53 ⟶ 59:
 
== Poprawki do Ustawy Konstytucyjnej ==
[[Plik:Konstytucja kwietniowa dokument.jpg|350px|thumb|Dokument konstytucji kwietniowej]]W ustawie konstytucyjnej z dnia [[15 lipca]] [[1920]] r., zawierającej statut organiczny Województwa Śląskiego (Dz. U. R. P. Nr. 73, poz. 497) do wybuchu II wojny światowej wprowadzono pięć poprawek ustawami: z dnia [[8 marca]] [[1921]] r. (Dz. U. R. P. Nr. 26, poz. 146)<ref>Ustawa konstytucyjna z dnia 8 marca 1921 r. dotycząca uzupełnienia Ustawy Konstytucyjnej z dnia 15 lipca 1920 r. zawierającej Statut Organiczny Województwa Śląskiego ({{Dziennik Ustaw|rok=1921|numer=26|pozycja=146}}).</ref>, z dnia [[30 lipca]] [[1921]] r. (Dz. U. R. P. Nr. 69, poz. 449)<ref>Ustawa z dnia 30 lipca 1921 r. o uzupełnieniu art. 40 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 15 lipca 1920 r. zawierającej statut organiczny Województwa Śląskiego ({{Dziennik Ustaw|rok=1921|numer=69|pozycja=449}}).</ref>, z dnia [[18 października]] [[1921]] r. (Dz. U. R. P. Nr. 85, poz. 608)<ref>Ustawa z dnia 18 października 1921 r. zmieniająca art. 36 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 15 lipca 1920 r. zawierającej statut organiczny Województwa Śląskiego ({{Dziennik Ustaw|rok=1921|numer=85|pozycja=608}}).</ref>, z dnia [[18 marca]] [[1925]] r. (Dz. U. R. P. Nr. 36, poz. 240)<ref>Ustawa z dnia 18 marca 1925 r. zmieniająca niektóre postanowienia ustawy z dnia 13 lutego 1924 r. w przedmiocie stosowania na obszarze województwa śląskiego ustaw, dotyczących państwowej służby cywilnej ({{Dziennik Ustaw|rok=1925|numer=36|pozycja=240}}).</ref> oraz z dnia [[23 kwietnia]] [[1935]] r. (Dz. U. R. P. Nr. 30, poz. 227)<ref>Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. ({{Dziennik Ustaw|rok=1935|numer=30|pozycja=227}}).</ref>.
 
=== Artykuł 44 ===
Pierwotna treść artykułu 44 - <blockquote>''Ustawa, zmieniająca niniejszą ustawę konstytucyjną, a ograniczająca prawa ustawodawstwa lub samorządu śląskiego (artykuły 1, 4 do 12, 13 do 33, 36 do 42 i 44), wymagać będzie zgody Sejmu Śląskiego.''</blockquote> - zabezpieczała samorządność górnośląską przed jej likwidacją bez zgody reprezentantów mieszkańców województwa śląskiego w Sejmie Śląskim.
 
[[Plik:Konstytucja kwietniowa dokument.jpg|350px|thumb|Dokument konstytucji kwietniowej]]
Nowe brzmienie art. 44 zgodnie z art. 81 ust. 3 [[Konstytucja kwietniowa|Konstytucji kwietniowej]]<ref>Dz. U. z 1935 r. Nr 30, poz. 227</ref> - <blockquote>''Zmiana niniejszej ustawy konstytucyjnej wymaga ustawy państwowej.''</blockquote> - nie uzyskało mocy obowiązującej na obszarze województwa śląskiego z racji braku zgody Sejmu Śląskiego na jego zmianę.
 
Nowe brzmienie art. 44 zgodnie z art. 81 ust. 3 [[Konstytucja kwietniowa|Konstytucji kwietniowej]] - <blockquote>''Zmiana niniejszej ustawy konstytucyjnej wymaga ustawy państwowej.''</blockquote> - nie powinno było uzyskać mocy obowiązującej na obszarze województwa śląskiego z racji braku zgody Sejmu Śląskiego na jego zmianę. [[Sejm III kadencji (1930-1935)|Sejm RP III kadencji]] nie dochowując trybu zmiany art. 44, złamał tym samym zasadę legalizmu: <blockquote>''Każde prawo, by mogło spełniać wymogi legalizmu, musi być prawem ustanowionym przez kompetentną władzę we właściwym trybie, określonym przez normy prawa obowiązującego w chwili jego stanowienia''<ref>Uzasadnienie wyrodku [[Trybunał Konstytucyjny|Trybunału Konstytucyjnego]] dotyczącego dekretów o wprowadzeniu stanu wojennego w [[1981]] roku przez Radę Państwa
== Uchylenie Statutu Organicznego ==▼
(K 35/08).</ref>.</blockquote>
Statut Organiczny Województwa Śląskiego został zniesiony przez [[Krajowa Rada Narodowa|Krajową Radę Narodową]] ustawą konstytucyjną z [[6 maja]] [[1945]], która weszła w życie [[7 maja]]<ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1945|numer=17|pozycja=92}}</ref>.
 
Według opinii [[Konstanty Wolny|Konstantego Wolnego]], dziekana Rady Adwokackiej w [[Katowice|Katowicach]], jednego z twórców statutu organicznego na mocy art. 44: <blockquote>''Sejm Polski może prawa Województwa Śląskiego rozszerzyć, ścieśnić je atoli może tylko za zgodą Sejmu Śląskiego. Dlatego każda zmiana statutu organicznego może nastąpić równobrzmiącą uchwałą Sejmu Polskiego i Śląskiego o ileby ograniczała prawa Województwa Śląskiego''<ref>Konstanty Wolny: ''Autonomja Śląska'', Mikołów: Wydawnictwo K. Miarki, 1920, s. 61</ref>,.</blockquote> a więc uchylenie statutu odbyło się z naruszeniem normy sankcjonującej w związku z brakiem zgody Sejmu Śląskiego na uchylenie statutu.
 
▲== Uchylenie Statutu Organicznego ==
{{Wikiźródła|Ustawa Konstytucyjna o zniesieniu statutu organicznego województwa śląskiego|Ustawy Konstytucyjnej o zniesieniu statutu organicznego województwa śląskiego}}
 
Statut Organiczny Województwa Śląskiego został zniesiony przez [[Krajowa Rada Narodowa|Krajową Radę Narodową]] ustawą konstytucyjną z [[6 maja]] [[1945]], która weszła w życie [[7 maja]]<ref>Ustawa Konstytucyjna z dnia 6 maja 1945 r. o zniesieniu statutu organicznego województwa śląskiego ({{Dziennik Ustaw|rok=1945|numer=17|pozycja=92}}).</ref>. Ustawa konstytucyjna znosząca Statut została uchwalona przez Krajową Radę Narodową niezgodnie z wymogami legalizmu: niezgodnie z kompetencjami KRN<ref>Ustawa z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych ({{Dziennik Ustaw|rok=1944|numer=5|pozycja=22}}).</ref> i bez podstawy prawnej. Statut zniesiono w trakcie formalnego trwania [[Sejm Śląski IV kadencji (1935-1945)|IV kadencji Sejmu Śląskiego]]<ref>W przeciwieństwie do Parlamentu RP, którego obie izby V kadencji zostały rozwiązane w wyniku wybuchu II wojny światowej i załamania struktur państwa dekretem prezydenta Rzeczypospolitej Władysława Raczkiewicza z 2 października 1939 roku, Sejm Śląski IV kadencji nie został rozwiązany.</ref>, jednocześnie łamiąc [[Reguły kolizyjne|regułę]] ''[[Lex posterior generali non derogat legi priori speciali]]''.
 
{{Przypisy}}
 
=== Linki zewnętrzne ===
* [http://www.law.uj.edu.pl/users/khpp/fontesu/1920.htm tekst statutu]
{{Konstytucje Polski}}
[[Kategoria:Konstytucje II RP]]
Linia 77 ⟶ 83:
[[Kategoria:Województwo śląskie (II RP)]]
[[Kategoria:1920 w Polsce]]
[[Kategoria:1945 w Polsce]]
 
[[de:Gründungsstatut der Woiwodschaft Schlesien]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Statut_Organiczny_Województwa_Śląskiego”