|
'''Gajusz Mariusz''' (ur. [[156 p.n.e.]] w południowolatyńskim ''Arpinum'', zm. [[13 stycznia]] [[86 p.n.e.]]). Żonaty z [[Julia (żona Mariusza)|Julią]], ciotką [[Gajusz Juliusz Cezar|Juliusza Cezara]] ze strony ojca, [[Juliusze#Gajusz Juliusz Cezar p.92|Gajusza Juliusza Cezara Starszego]]. Znany przede wszystkim jako reformator armii rzymskiej oraz mąż stanu w [[republika rzymska|starożytnym Rzymie]], przez długie lata, jako „homo novus” (czyli prowincjusz), związany ze stronnictwem [[popularzy|popularów]]. W [[105 p.n.e.]] pokonał króla numidyjskiego, [[Jugurta|Jugurtę]] (zobacz: [[Wojna jugurtyńska|wojna Rzymu z Numidyjczykami]]), w 104 p.n.e. [[Cymbrowie|Cymbrów]] a w ([[102 p.n.e.|102]]-[[101 p.n.e.]]) [[Teutoni|Teutonów]]. W „Żywotach” [[Plutarch]]a określony mianem „trzeciego założyciela [[Rzym]]u” (po [[Romulus i Remus|Romulusie]] i [[dyktator]]ze [[Marek Furiusz Kamillus|Kamilusie]])<ref>Praca zbiorowa pod redakcja [[Aleksander Krawczuk|Aleksandra Krawczuka]], [[2005]], ''Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych'', str. 284, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9.</ref>. Pod koniec kariery politycznej przeciwnik [[Sulla|Sulli]], zwolennika [[optymaci|optymatów]].
== Reforma armii ==
{{fakt|W latach [[104 p.n.e.|104]]-[[100 p.n.e.]]}} przeprowadził reformę wojskową, przekształcając dotychczasową armię obywatelską w zawodową i przyjmując do armii ochotników. Służba w takiej armii trwała minimum 16 lat. Żołnierz otrzymywał żołd, i ekwipunek. Symbolem jednoczącym nowy legion stał się jego znak bojowy - orzeł (''aquila''). Stopniowo także zaczęły się tworzyć wyborowe oddziały gwardii (w odróżnieniu od armii) tzw. [[pretorianie|pretorianów]] (''praetorium''). Problemem stała się kwestia, co począć z weteranami: jakie źródło utrzymania im zapewnić po długoletniej służbie wojskowej, w czasie której nie mieli innego źródła utrzymania i z reguły nie zakładali rodzin.
== Życie i działalność ==
Gajusz Mariusz, podobno zgodnie z przepowiednią, był siedmiokrotnie wybierany [[konsul rzymski|konsulem]]: w latach [[107 p.n.e.|107]], 104-100 i [[86 p.n.e.]]. W roku [[101 p.n.e.]] zawiązał przymierze, triumwirat, choć w historiografii tak się go nie określa, z [[Saturnin]]em i [[Glaucja|Glaucją]] na mocy którego Mariusz został wybrany na urząd [[Konsul rzymski|konsula]] na rok [[100 p.n.e.]], Glaucja na urząd [[pretor]]a, a Saturnin - [[Trybun ludowy|trybuna ludowego]]. Temu ostatniemu musiano utorować drogę do wyboru mordując [[Kwintus Nunniusz|Kwintusa Nunniusza]], jednego z kontrkandydatów. Wspólnym celem wymienionej trójki było nadanie ziemi weteranom Mariusza. Chciano do przeprowadzenia tego nadania powołać komisję, na czele której stanąłby Mariusz. Senat pod przymusem zaakceptował ustawę. Jednak już w roku następnym Saturnin starając się o urząd, tym razem [[Konsul rzymski|konsula]], znów zamordował swojego przeciwnika ze stronnictwa popularów - [[Gajusz Memmiusz|Memmiusza]]. To już przebrało miarę cierpliwości senatu. Zażądał od konsula Mariusza podjęcia działań zbrojnych. Ten zaś, jako legalista, musiał wszcząć walkę z dawnymi sojusznikami. Armia pod dowództwem [[Marek Emiliusz Skaurus|Skaurusa]] rozbiła w [[100 p.n.e.]] broniących się na [[Kapitol]]u Saturnina i Glaucję. W rezultacie popularność Mariusza znacznie spadła, odwrócili się od niego jego dotychczasowi stronnicy i nie było mowy o następnym konsulacie. Mariusz wziął udział w [[Wojna Rzymu ze sprzymierzeńcami|wojnie ze sprzymierzeńcami]] ([[90 p.n.e.]]-[[88 p.n.e.]]), a po jej zakończeniu, wobec konfliktu z [[Sulla|Sullą]], musiał opuścić Rzym. Powrócił w [[87 p.n.e.]], kiedy [[Sulla]] przebywał na wschodzie walcząc z [[Mitrydates VI Eupator|Mitrydatesem VI Eupatorem]]. Pod nieobecność Sulli w Rzymie wybuchła tzw. pierwsza wojna domowa. Wraz z [[Lucjusz Korneliusz Cynna|Cynną]], stając na czele [[popularzy|popularów]], Mariusz wprowadził w Rzymie [[terror]]. Skazał wtedy na śmierć wielu przeciwników politycznych. Zmarł w [[86 p.n.e.]]
== Zobacz też ==
|
