Wikipedia

Jakub Kołas: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
EmausBot (dyskusja | edycje)
Boty
725 966 edycji
m r2.7.3) (Robot dodał vec:Yakub Kolas
lit.
Linia 27:
 
=== Dzieciństwo i młodość ===
Rodzice poety – Michał Kazimirawicz i Hanna (nazwisko panieńskie Losik) wywodzili się z chłopskiej ludności wsi Mikałajeuszczyzna (12 km od miasta [[Stołpce]]). Spośród ich trzynaściorga dzieci dziewięcioro dożyło dorosłości. Ojciec poety służył na posadzie leśniczego w dobrach [[Radziwiłłowie|Radziwiłłów]], matka zajmowała się domem. Wkrótce po narodzeniu Kostusia (jak nazywano przyszłego poetę w domu) rodzina przeniosła się na teren [[Uroczysko|uroczyska]] Łastok. W latach 1890–1904 rodzina Mickiewiczów mieszkała w leśniczówce Albuć, w pobliżu Mikałajeuszczyny. Wielki wpływ na chłopca miał wuj ze strony ojca Antoś, który obudził w nim zainteresowanie [[Literatura|literaturą]]. Kostuś samodzielnie opanował [[Cyrylica|pismo cyrylickie]]. Przez dwa lata wraz ze starszymi braćmi pobierał nauki w domu, u tak zwanego darektara (to jest absolwenta ówczesnej szkoły ludowej). W późniejszym czasie sam ukończył szkołę ludową w Mikałajeuszczynie (1892–1894). W latach 1895–1897 Kostuś mieszkał w leśniczówce Albuć, pomagając rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa a jednocześnie dużo czytał, przygotowując się do wstąpienia do seminarium nauczycielskiego. W wieku około 10 lat pod wpływem utworów [[Iwan Kryłow|Kryłowa]], Kostuś ułożył bajkę ''Warona i lisica''. W wieku 12 lat napisał swój pierwszy wiersz ''Wiasna'', który spotkał się z pochwałą ze strony ojca. W tym też czasie młody Mickiewicz po raz pierwszy zetknął się z [[Literatura białoruska|białoruską twórczością literacką]] (wiersz [[Janka Łuczyna|Janki Łuczyny]] ''Stary LiśnikLiaśnik''), co wywarło na nim wielkie wrażenie.
 
W 1898 zaczął uczęszczać do seminarium nauczycielskiego w [[Nieśwież]]u, które ukończył w 1902. W okresie nauki zafascynowała go [[literatura piękna]], czytał utwory [[Aleksander Puszkin|Puszkina]], [[Michaił Lermontow|Lermontowa]], [[Taras Szewczenko|Szewczenki]], [[Iwan Franko|Franki]], [[Adam Mickiewicz|Mickiewicza]]. Układał wtedy też pierwsze wiersze i bajki w [[język rosyjski|języku rosyjskim]], gromadził materiały z zakresu białoruskiej [[Etnografia|etnografii]], zapisywał zasłyszaną ustną [[Folklor|twórczość ludową]]. W niedługim czasie zaczął tworzyć wiersze i [[Proza|utwory prozatorskie]] w [[język białoruski|języku białoruskim]]. Utwory te dotyczyły przyrody, niełatwego bytu chłopa. Napisane zostały wówczas poematy ''Kalia kastra'' oraz ''Strach'', teksty których się jednak nie zachowały oraz [[notatka]] ''NaszeNasza siało, ludzi i szto robiącarobicca uŭ siale''. Duży wpływ na młodego poetę wywarł wykładowca seminarium F. Kydryński, który dostrzegając wysoką wartość napisanych po białorusku tekstów zachęcał chłopca do dalszych prób literackich.
 
Na [[Lata 1900-1909|pierwsze dziesięciolecie XX wieku]] przypada początek pracy twórczej i pierwsze przejawy aktywności społecznej K. Mickiewicza. Poszerza się różnorodność gatunkowa pisanych przez niego utworów, które osiągają doskonalszą formę. Wtedy także pojawiają się pierwsze publikacje poety. Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego młody nauczyciel pracował na [[Polesie|Polesiu]], we wsiach Lusina (obecnie [[rejon hancewicki]]) i Pinkawiczy (obecnie [[rejon piński]]). Sporządzał tam różne zapisy etnograficzne, utrwalając białoruski folklor. W tym też czasie zapoznał się z nielegalną literaturą rewolucyjną i zaczął przeprowadzać rozmowy agitacyjne z miejscowymi chłopami. W listopadzie 1905 ułożył tekst petycji mieszkańców Pinkawicz do zarządcy z żądaniem udostępnienia chłopom jezior i gruntów dla wypasu. W styczniu 1906 za niepożądaną działalność społeczną Mickiewicza ukarano przeniesieniem do wierchmieńskiej szkoły ludowej (obecnie [[rejon smolewicki]]). W dniach 9–10 lipca 1906 wziął udział w nielegalnym zjeździe nauczycielskim, który odbył się we wsi Mikałajeuszczyna. Zjazd rozpędzony został przez policję carską, a K. Mickiewicz podobnie jak inni jego uczestnicy pozbawiony został uprawnień nauczycielskich.
Linia 37:
 
=== Okres uwięzienia ===
Na przełomie lat 1906/1907 Kołas mieszkał z rodziną w leśniczówce Smaliarnia, gdzie bez oficjalnego zezwolenia otwierał prywatną szkołę. Tworzył tam poradnik metodyczny ''Druhoje czytannieczytańnie dla dziaciej biełarusaubiełarusaŭ''. W 1907 przyjeżdza do [[Wilno|Wilna]], gdzie przez kilka tygodni kieruje działem literackim [[Nasza Niwa|Naszej Niwy]], jednakże wkrótce policja nakazuje mu opuścić miasto. Na początku 1908 przez pewien czas nauczał we wsi Sani (obecnie [[rejon tołoczyński]]). 15 września 1908 J. Kołas skazany został na trzy lata więzienia za aktywne działanie mające na celu realizację programu Wszechrosyjskiego Związku Nauczycieli, który jak uznał sąd, miał na celu zniesienie istniejącego w [[Imperium Rosyjskie|Imperium]] ładu społecznego. Kołasa uznano równocześnie za winnego ułożenia odezwy do nauczycieli, mimo iż jej autorem był kto inny. Poeta nie zdradził jednak przed sądem tożsamości rzeczywistego twórcy odezwy.
 
Całość wyroku Kołas odbył w [[Mińsk]]u, za kratami udawało mu się jednak pisać i wysyłać utwory na zewnątrz. Napisane w tym okresie wiersze i opowiadania drukowane były w Naszej Niwie. Rozpoczął on wtedy prace nad poematami ''Nowaja ziamla'' oraz ''Symon-muzyka''. W 1909 w [[Petersburg]]u w wydawnictwie ''Zahlianie sonca i u nasza akonca'' ukazała się pierwsza jego książka – ''Druhoje czytannieczytańnie dla dziaciej biełarusaubiełarusaŭ''. W 1910 w [[Wilno|Wilnie]] wydrukowany został pierwszy tom wierszy ''Pieśni żalby'' (pisanych w latach 1906–1909). Wiadomo, iż owe wczesne utwory Jakuba Kołasa wysoko oceniał znany rosyjski pisarz [[Maksim Gorki]].
 
=== Okres przed I wojną światową ===
Po wyjściu z więzienia od września 1911 do 1914 Kołas wykonywał pracę nauczyciela. Przez kilka miesięcy bez oficjalnego zezwolenia nauczał dzieci pracowników kolei w miasteczku [[Łuniniec]], a w latach 1912–1914, po wystawieniu przez władze zaświadczenia o poprawie, pracował jako nauczyciel we wsi Kupiaciczy w pobliżu [[Pińsk]]a, a potem w Trzeciej Pińskiej Szkole Parafialnej. Okres ten jest bardzo znaczący dla jego życia osobistego. W sierpniu 1912 w chutorze Smolnia w pobliżu wsi Mikałajeuszczyna miało miejsce pierwsze spotkanie Kołasa z [[Janka Kupała|Janką Kupała]], dające początek ich przyjaźni. W czerwcu 1913 J. Kołas poślubił nauczycielkę szkoły kolejowej w Pińsku Marię Dźmitryjeunę Kamieńską, z którą wspólnie przeżył 30 lat i doczekał się trzech synów.
 
W tym czasie w gazecie [[Nasza Niwa]] regularnie drukowane były wiersze Kołasa poświęcone na ogół rozmaitym aspektom życia białoruskiej wsi. W 1912 w Wilnie ukazał się zbiór „Apawiadanni”„Apawiadanńni”. W 1913 w Petersburgu uykazują się w postaci osobnych wydań opowiadania: ''NiomanauNiomanaŭ dar'', ''ToustajeToŭstaje paliena'', a także zbiór wierszowanych opowiadań ''PrapauPrapaŭ czaławiek''. Głównym tematem tych utworów było życie białoruskiego chłopstwa. W 1914 w Wilnie wydany został zbiór opowiadań o różnorodnej tematyce ''Rodnyja zjawy''. [[Proza|Utwory prozatorskie]] Kołasa tego okresu zbliżają się do jego [[Poezja|utworów poetyckich]] zarówno pod względem poruszanej tematyki, jak i kierunku ideowego oraz struktury wyobrażeniowej. W 1916 w Petersburgu w wydawnictwie ''Zahlianie sonca i uŭ nasza akonca'' opublikowany zostaje również utwór dramatyczny pisarza- niewielka sztuka C''zarkaCzarka usio na świecie robić'', mająca podtytuł ''Tragedia z niedawnych lat (z życia wiejskiego)''.
 
=== Okres I wojny światowej ===
Linia 58:
W I połowie [[Lata 20. XX wieku|lat 20.]] J. Kołas finalizuje dziesięcioletnie prace nad wielkimi utworami, w jakich ukazał szeroki obraz życia [[Białorusini|Białorusinów]] końca [[XIX wiek|XIX]] i początku [[XX wiek]]u oraz ujawnił swoje wyobrażenie co do dróg rozwoju narodu. W 1923 ukazał się w Mińsku poemat ''Nowaja ziamla''. Utwór ten jest swoistą artystyczną encyklopedią życia białoruskiego chłopstwa na przełomie wieków. Na [[język polski]] został on przetłumaczony przez [[Czesław Seniuch|Czesława Seniucha]] w 120 rocznicę urodzin poety. W 1925 w czasopiśmie Połymia opublikowana został trzecia redakcja poematu ''Symon-muzyka''. Utwór ten ukazuje rolę artysty i samej sztuki w życiu narodu. W dziele tym najpełniej wyrażone zostały poglądy Kołasa na [[Estetyka|estetykę]].
 
W tym czasie rozszerza się też tematyka jego utworów. Kołas zaczyna opisywać drogi życiowe i duchowe poszukiwania białoruskiej [[Inteligencja (społeczeństwo)|inteligencji]] początku [[XX wiek]]u. Pisarz tworzy tak zwane opowieści poleskie: dwa wielkie utwory prozaiczne: ''U palieskaj hłuszy'' (Wilno, 1923) oraz ''U hłybi PaliessiaPalieśsia'' (Mińsk, 1927). Weszły one później jako 1. i 2. część w skład [[Trylogia|trylogii]] ''Na rostaniach'', będącej największym utworem prozatorskim Kołasa i jedną z pierwszych wielkich białoruskich powieści w ogóle. W 1925 opublikowany został dramat ''ZabastouszczykiZabastoŭszczyki'', opowiadający historię włączenia się białoruskiego nauczycielstwa w walkę polityczną. Kanwą sztuki stał się pierwszy nielegalny zjazd nauczycieli w Mikałajeuszczynie. Utwór ten nie doczekał się jak dotąd wystawienia na scenie [[teatr]]u. Oprócz tego, w 1925 napisane zostało opowiadanie ''Na prastorach żyćcia'', poświęcone młodzieży [[Lata 20. XX wieku|lat 20.]], zagadnieniom związanym z jej kondycją duchową, edukacją, kulturą, dążeniem do przemiany swego życia.
 
I połowa [[Lata 20. XX wieku|lat 20]]. i [[Lata 30. XX wieku|lata 30.]] to czas aktywnej działalności społecznej J. Kołasa, uznania jego zasług, a przy tym bardzo skomplikowany okres życia, związany z wydarzeniami, które odbiły się na stanie psychicznym artysty i negatywnie wpłynęły na całą dalszą jego twórczość. 18 października 1926 J. Kołas otrzymał tytuł Ludowego Poety Białorusi. Od 1928 roku był członkiem Akademii Nauk Białorusi, od 1929 – jako członek jej prezydium w randze wiceprezesa. Był kandydatem do członkostwa w Centralnym Komitecie Wykonawczym BSRR w latach 1927–1929, członkiem tej instytucji w latach 1929–1931 oraz 1935–1938. Brał udział w pracach I Ogólnobiałoruskiego Zjazdu Pisarzy Radzieckich oraz I Wszechzwiązkowego Zjazdu Pisarzy Radzieckich w Moskwie (1934), gdzie wybrano go do kierowniczych organów literackich związków twórczych. W 1935 wystąpił z przemową na Światowym Kongresie Obrony Kultury w [[Paryż]]u.
Linia 66:
Jak podkreślają biografowie Kołasa literaturoznawcy M. Maciuch oraz M. Muszyński, począwszy od końca [[Lata 20. XX wieku|lat 20.]] po początek [[Lata 30. XX wieku|lat 30.]] pisarz znalazł się w sytuacji bez wyjścia, będąc uzależniony od aktualnego ideologicznego stanowiska partii komunistycznej oraz społecznych i państwowych struktur systemu totalitarnego. Nieszczęścia przymusowej [[Kolektywizacja|kolektywizacji]], zburzenie tradycyjnej struktury wsi, całkowita kontrola nad wszelkimi środkami życia społeczno-politycznego oraz duchowego, likwidacja wolności słowa i myśli, masowe represje przeciwko narodowo ukierunkowanej [[Inteligencja (społeczeństwo)|inteligencji]]- wszystko to negatywnie wpłynęło na Kołasa jako na twórcę. Stał się on zakładnikiem systemu, mimowolnym propagatorem [[Socrealizm|socjalistycznego realizmu]], uznawanego za [[Kategoria estetyczna|kategorię estetyczną]], choć będącego w istocie wyrazem określonych potrzeb politycznych.
 
W 1926 roku Kołas rozpoczął prace nad poematem ''Na szliachach woli'', dotyczącym ciężkich warunków życia w okresie [[I wojna światowa|I wojny światowej]], ich wpływu na formowanie nastrojów sprzeciwu wśród mas ludowych i w efekcie jednoznacznej postawy wobec [[Bolszewicy|bolszewików]] w okresie [[Rewolucja październikowa|rewolucji roku 1917]]. Nad utworem tym poeta przeprowadził masę rozważań, wkładając w niego wiele pracy tak w [[Lata 30. XX wieku|latach 30.]], jak i [[Lata 50. XX wieku|50.]], nie udało mu się jednak go ukończyć. W twórczości Kołasa lat 30. obecne jest również zagadnienie [[Kolektywizacja|kolektywizacji]]. Główny bohater jego dość schematycznej powieści ''Adszczapieniec'' (1930–1931, wydana w 1932) po długich wątpliwościach dochodzi jednak do wniosku o przewadze gospodarki kolektywnej nad indywidualną. Dodatkowo w okresie tym J. Kołas zwrócił się ku dramatycznym wydarzeniom [[I wojna światowa|I wojny światowej]]- w sztuce ''Wajna wajnie'' (1927–1931, ostatnia redakcja w 1938), powieści ''DrywaDrhywa'' (1933) oraz stworzonej na jej podstawie sztuce ''U puszczach PalessiaPaleśsia'' (''1937''). W 1940 rozpoczął prace nad poematem ''Rybakowa chata'', opowiadającego o życiu [[Białorusini w Polsce|białoruskiej ludności]], która znalazła się w granicach [[Polska|Polski]] i jej walce o swe prawa. W tym okresie Kołas oddaje się również sztuce przekładu z [[język rosyjski|języka rosyjskiego]], [[język ukraiński|ukraińskiego]] oraz [[język polski|polskiego]]. Wśród dokonanych przez niego ówcześnie przekładów znajduje się ''Połtawa'' [[Aleksander Puszkin|Puszkina]], utwory [[Michaił Lermontow|Lermontowa]], [[Adam Mickiewicz|Mickiewicza]], [[Taras Szewczenko|Szewczenki]], [[Pawło Tyczyna|Tyczyny]] i innych.
 
=== Okres II wojny światowej ===
Po [[Atak Niemiec na ZSRR|napaści Niemiec na Związek Radziecki]] poeta mieszkał w Klaźmie pod Moskwą, [[Taszkent|Taszkencie]], samej Moskwie. W wierszach tego okresu (tomiki ''Adpomścim'' 1942, ''GołasHołas ziamli'' ''1943''), poematach ''Sud u liesie'' (1942), ''Adpłata'' (1943–1944 oraz powstałych wówczas artykułach publicystycznych Kołas wychwalał [[patriotyzm]], heroizm radzieckiego ludu, obnażał skierowaną na nienawiść do człowieka istotę faszyzmu. W 1944 artysta otrzymał tytuł Zasłużonego Działacza Nauki Białorusi. W końcu 1944 roku powrócił do [[Mińsk]]a.
 
=== Okres po II wojnie światowej ===
Linia 81:
 
=== Pseudonimy ===
Jakub Kołas pisał również pod innymi pseudonimami, wśród nich znajdowały się: Aharak, K. Adzinoki, K. Aleucki, Andrej <<sacyjalist>>, K. Biełorus, Tamasz Budawa, Hanna Hrud, Taras Huszcza, DziemianouDziemianoŭ Huz, Piotruś Dziahiel, Dziadźka Karuś, Dubowy List, Hanna Krum, Kudiesnik, Karuś Łapać, Liewy, Liesawik, Marcin z-za reczki, Mikałajewiec, M. Mickiewicz, Nadniomaniec, Narodnyj uczitiel, Swój czaławiek, Stary szut, Iwan Torba, a także kryptonimami: Т.Г.; К.; Я.К-с; К.М.; К.П-ій i innymi.
 
=== Pamięć o poecie ===
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Jakub_Kołas”