Dialekt wielkopolski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Bot: Przenoszę linki interwiki (1) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q4106789 |
dyftongizacja, koń. -ewi, dodane dyf. y jako yj |
||
Linia 15:
* brak [[mazurzenie|mazurzenia]] (jedynym wyjątkiem są [[gwary chazackie]], [[gwara chwalimska|chwalimska]] i [[gwara Mazurów wieleńskich|Mazurów wieleńskich]]).
* udźwięczniająca [[ubezdźwięcznienie|fonetyka międzywyrazowa]] (na całym obszarze)
* [[dyftongizacja]], np. ''ptauk'', ''buoso'', ''myj'' (na zachodzie), ''loudzie'' (ptak, boso, my, ludzie), najsilniejsze uwargowienie sam. o występuje w Zachodniej i Środkowej Wielkopolsce, gdzie 2-głoskowe o występuje właściwie po każdej spółgłosce twardej<ref>Jadwiga Sobieska, ''Ze studiów nad folklorem muzycznym Wielkopolski'', wyd. PWM, str. 72</ref>
* [[samogłoski nosowe]] wymawiane wąsko i asynchronicznie, np. ''wy̨ch'', ''wiųzać'', ''wszyńdzie'', ''widzom'' (węch, wiązać, wszędzie, widzą)
** na południu [[wymowa beznosówkowa]], np. ''ksiużka'', ''wuchać'' (książka, wąchać)
Linia 23:
* brak [[ubezdźwięcznienie|ubezdźwięcznienia]] ''w'', np. ''chwila'', ''twardyj'', ''świat'', ''kwiat'' (literacka wymowa [chfila, tfardy, śfiat, kfiat])
* przejście ''eł'' w ''åu'', ''óu'', np. ''kiåubasa'', ''koukiouka''
* zachowanie dwanego ''e'' po spógł. miękkich, obecnie i historycznie (historycznie miękkie to: l, rz, ż, sz, cz, c, dz). Cecha ta występuje: 1) w nazwach miejscowych, jak np. Kąkol'''ewo''' (a nie Kąkolowo), Wij'''ewo''' (a nie Wijowo), Kołodziejewo, Pleszew 2) w przymiotnikach z przyrostkiem -ow: maj'''ewy''' (a nie majowy), róż'''ewe'''(a nie różowe), różańc'''ewe''', wiśni'''ewy'''; a także w pochodnych od takich przymiotników rzeczownikach: krawc'''ewo''' (krawcowa), boj'''ew'''ica (klepisko w stodole); w miejscu ogólnopolskiego -ów- po spógł. miękkiej jest -yw-(np. gnojywka, pokojywka) 3) w końcówce celownika rzeczowników męskich, czyli g<sup>u</sup>esp<sup>u</sup>edarz'''ew'''i, kóni'''ew'''i, ale już na przykład chłopowi , sómsiadowi. Kiedyś było to zjawisko powszechne (śladem jest wyraz królewski), teraz dotyczy tylko gwar wielkopolskich na zachód od linii Miejska Górka - Gostyń - Środa - Wągrowiec -Nakło - Sępólno. Pojedyncze wyrazy ilustrujące to zjawisko spotkać czasem można również na wschód od tej linii (np. hrabieski).<ref>Kultura Ludowa Wielkopolski, tom III, kompendium pod redakcją J. Burszty, str. 361</ref>
* formy [[dopełniacz (przypadek)|dopełniacza]] [[liczba pojedyncza|liczby pojedynczej]] rzeczowników [[rodzaj gramatyczny|rodzaju nijakiego]] typu ''kazanio'', ''picio''
* formy [[mianownik (przypadek)|mianownika]] [[liczba mnoga|liczby mnogiej]] typu ''kawalyrzo'', ''sołtysio''
* końcówka ''-ygo'' lub ''-ygó'' w dopełniaczu zaimków, np. ''tanigo'', ''tygo'', ''tegu'', ''tégó'', ''gu'' (go)
* zachowanie końcówki ''-i'' w odmianie [[liczebnik]]ów 5-10, np. ''w szyści miejscach''
* dyftongiczna wymowa ''y'' jako ''yj'', zwłaszcza na końcu wyrazu, rzadko w środku (darujmyj, ździebk<sup>u</sup>œ słemyj), spotykana w Zachodniej Wielkopolsce, aż po miasto Wągrowiec i rzekę Prosnę(według Z. Sobierajskiego)<ref>Jadwiga Sobieska, ''Ze studiów nad folklorem muzycznym Wielkopolski'', wyd. PWM, str.76-77</ref> lub do granicy wschodniej Ostrzeszów - Pleszew - Września - do Noteci (według M. Gruchmanowej)<ref>Kultura Ludowa Wielkopolski, tom III, kompendium pod redakcją J. Burszty, str. 359</ref>.
{{Przypisy}}
| |||